Прастораю невядомай
Наўкруг устае акіян.
З-пад Нёмана — у Аклахому
Едзе Пятро Сяван.
Знік за плячмі шумлівы
Выкляты гданьскі рум,
Вісельні дэфензівы,
Пілсудчыкаў люты глум.
І верыцца і не верыцца...
Гэй, глядзіце, паны!
Едзе Пятро ў Амерыку,
Не ведаючы маны.
Едзе з надзеяй гарачай,
Думкай жыве адной:
Досыць яму батрачыць,
Есці каржы з лебядой.
Досыць насіць пад сэрцам
Слёзы глухой тугі,
Гараць на плячах — не сцерці —
Ад бізуноў пісягі.
Сніцца Пятру дарога —
Вольная, без нягод.
І толькі адна трывога
Не пакідае яго:
Там, па-над родным Нёманам,
Дзе бедныя вёскі ў рад,
Там застаўся бяздомны,
Бяздольны Янук, яго брат.
Стогне зямля Беларусі
Пад белапольскай пятой,
І сёння там у прымусе
Лёс праклінае свой
Брат яго. Эх, няйначай,
Не стрэцца ім больш, маладым.
Янка! Пятро яго бача
У дзень развітання з ім.
Губы — крыві ні следу.
Глуха гаворыць у твар:
— Амерыка? Не паеду!
І там іх поўна, пачвар,
І там крывасмокаў многа,
Не прагну заморскіх бэр!
Адна для мяне дарога —
Дарога ў СССР.
І прыйдзе пара — за гэту
Дарогу
пайду я ў бой!
Не трэба мне іншага свету,
Не кліч ты мяне з сабой...
Сэрца ў Пятра набалела —
Хоць плач, хоць зусім памры.
І шэрая куртка сатлела
Даўно-даўно на Пятры.
«Хоць дзень бы адзін вясёлы!..» —
Марыць душа Пятра.
— Што ж, брат... Прышлю табе долараў
Ці другога якога дабра.
Батрацкая радасць —
не верыцца...
Але — з дарогі, паны!..
Едзе Пятро ў Амерыку,
Не ведаючы маны.
Расштурхвае хвалі вецер,
Пагойдваецца параход...
*
Імкліва ішоў па свеце
Трыццаць дзевяты год.
Жаўцелі кляны над Нёманам,
Цвілі ў лясах верасы.
Запелі
ў дзень векапомны
Грозных гармат галасы.
Пара ўз’яднання настала,
Вялікі пачаўся паход.
Той радасці
часу нямала
Чакаў беларускі народ.
Сыплецца з панскай кароны
Падсрэбраная іржа.
Хто тут наставіў кардонаў?
Прэч з дарогі, мяжа!
Пад слаўным чырвоным сцягам
У мужным рэспублік страю
Радзіма
нясе адвагу
І песню аб шчасці сваю.
У край свой родны Заходні
Нясе яна любым сынам
Сонца крамлёўскай паходні,
Якому зямля ўся відна.
Забудзьце пра горкую долю,
Бярыце
жыццё без прынукі!..
Дзеліць з сябрамі поле,
Забраўшы ад пана, Янук.
Зямля! Па ёй змалку хадзілі,
Ёй сілу ўсю аддалі.
І вось прычакаліся хвілі:
Хаця і пякуць мазалі,
Паклон табе, вольнае поле,
Чакаеш вялікіх ты спраў!
І песню калгасаў, што колісь
Янук толькі шэптам спяваў,
Ён вольна вядзе над дарогай —
Ці дзень на дварэ ці зара...
І толькі
адна трывога
Сёння ў яго —
пра Пятра.
Глядзеў ён: куды ўцякалі
З разбітых харомаў паны?
А іх ужо ў хеўру прымалі
За морам банкіры вайны.
Не раз яшчэ злосна ашчэрацца
Тыя зладзеі-паны!
Уцякаюць паны ў Амерыку,
Краіну панскай маны.
Глядзі там, Пятро!..
Ды ў той далі
Хапае Пятру тугі:
Намоцна яго ўжо скавалі
Амерыкі ланцугі.
На палі аклахомскіх плантацый
Даляцеў з Наднямоння слых:
Там, дома,— там шчасная праца,
Няма кайданоў былых.
І зраненая батрацкая
Дрыжыць у Пятра рука.
— Браты! — шэпча ён.
— Мне б падняцца
Мне б скінуць ярмо бедака.
Нязбытная мара, гарачая,
Спяшаецца ў лёт праз адчай:
Сэрца Пятрова плача,
Просіцца ў родны край.
Хоць слова б пачуць ад блізкіх,
Пакуль шчэ зусім не згарэў.
Але ўжо гучыць па-англійску
І па-польску над ім:
— Пся крэў!
Знюхаліся паны...
Хто лепей
З іх, крывасмокаў, скажы...
Марыць батрак не аб хлебе,
Усё аб тым жа каржы.
*
Мінула ў хадзе несціханай
Дзесяць вялікіх год.
Пад сонцам Радзімы з’яднаны
Ўзмужнеў беларускі народ.
Кіпучым, творчым, нястомным
Жыве наш Янук жыццём.
Стаіць у яго над Нёманам
Асветлены новы дом.
І ўсцяж — як аглянуць — ясны
Родных палёў далягляд.
На нівах шырокіх калгасных —
Песні працоўных брыгад.
Многа ў Янкі, многа
Шчаслівых дум і клапот.
А толькі адна трывога
Жыве з ім не першы год.
Прарваўшыся праз акіяны,
Прыйшло Януку пісьмо.
Пятро!
Ён і сёння загнаны,
І сёння над ім ярмо.
Сціскаецца Янукова
У грозны кулак рука.
Ён бачыць у цяжкіх аковах
Брата свайго, батрака.
Піша Пятро:
— Мой родны,
Ты краю перадай паклон,
Хай зробіць мяне свабодным,
Хай верне да вас мяне ён.
Святлее прад Янкам краіна.
Сонцам заліты дом.
І з Януком, як з сынам,
Край родны за новым сталом.
Ён кнігу яму адкрывае,
І бачыць Янук у ёй:
— Хай верыць брат і чакае,
Сонца ўзыдзе над зямлёй.
Ніхто, ніхто не стрымае
Вялікіх ясных ідэй,
Прыйдзе камунізм і ўз’яднае
У шчасці ўсіх людзей.
І ў цішыні несціхана
Сэрцаў яднаецца стук.
То брату, што за акіянам,
Руку падае Янук.
1949