— Вось яна!.. — праказаў мой таварыш,
здымаючы шапку прад ёй
(Я заўважыў, як жылістая задрыжала рука).
І пасля,—
мусіць, з памяццю пагаварыўшы сваёй,
Ён дакончыў:
— Фарсіраваная мною рака...
Я глядзеў і не бачыў нічога навокал,
каб так
Хвалявацца, як зараз таварыш
хвалюецца мой.
Перад намі магутна —
відаць, анішто ёй не ў знак —
Слала воды рака, упрыгожыўшы далі сабой.
Па-над ёй да блакітных вышынь
уздымаліся вежы дубоў,
Каля берага суха шапталі з кугой сітнягі,
І бязмежна наўсцяж —
да пясчаных у полі гарбоў —
Прасціраліся з рослымі травамі,
з крыкамі чаек лугі.
Залатыя рамонкі. Пярэсна. Нявымаўны майнікаў пах.
Задуменная ціша. Спакой вечарніцы-зары.
А ў таварыша бачу глыбокую скруху ў вачах.
— Вось, глядзі...— ён гаворыць.
— Тут спяць баявыя сябры...
І мы ўдвух расхінулі ў маўчанні
ўзбуялы арэшнік густы
І замерлі — нібы вартавыя пад сцягам палка —
Перад брацкай магілай, спавітай у травы й кусты,
За якой зіхацела красою
фарсіраваная рака.
І адразу паўсталі мне ў памяці
сотні пяройдзеных рэк,
Здратаваныя гоні,
счарнелых палёў валуны,
Дзе мае аднакашнікі,
ў бітвах заснуўшы навек,
Сняць сягоння свае невядомыя, нетутэйшыя сны.
Як жа трэба было даражыць ім
зямлёй і нябёс сінявой,
Колькі трэба было
светлай любасці ў сэрцах насіць,
Каб застацца вось так непрыкметна
ляжаць пад травой
Для таго, каб маглі касары па-над імі
траву сакаўную касіць.
Для таго, каб няспынна жыццё абнаўляла
ход зімаў і лет,
А пявучыя плыні не ціхлі ў закуцці віроў,
І далёка быў чуцен пакінуты хлопцамі свет,
Дзе маленства і маці, юнацтва і рукі сяброў.
О крыніцы нязрушанай еднасці — сілы людской!
О Радзіма! Жыццёвая шчодрасць бясконца твая!
Спяць адны, каб ішоў па зямлі
немаўклівы спакой,
А другія растуць,
каб не менела сціплых герояў сям’я...
Што ж, давай памаўчым тут, таварыш,
над сумам тваім пастаім,
Ды і пойдзем далей,
бо на роднай зямлі столькі спраў! —
Што пакінулі нам
сваёй думкай і сэрцам сваім
Тыя ўсе, што памерлі для нас
на грымотных валах перапраў!..
1958