Тут біла крынічка.
Старэнькія вольхі,
Як дзівы-бабулі, глядзеліся ў воды
І ўсё шапяталі.
Аб чым шапяталі
старэнькія вольхі?
Аб сіле глыбіняў ці велічы неба?
Хто скажа пра гэта?
А толькі такога ніхто і ніколі
Не знаў, мусіць, шчасця,
як той, хто, сасмяглы,
Схіляўся ля вольхаў.
Схіляўся ў паклоне над звонкім струменем,
Дрыготка і прагна піў воды жывыя
І чуў, як мацнее...
*
Прыйшла нечакана да ціхай крынічкі,
Прыйшла, загрымела над берагам Сожа
Ліхая навала;
Зламала і ссекла варожаю бомбай
Ля самага дола, ля самых карэнняў
Старэнькія вольхі,
І ўпалі са стогнам яны на пясчаны
Курган,—
што засыпаў, бы воіна ў полі,
Жывічку-крынічку...
І лета мінула, і восень мінула,
Крынічка-жывічка як быццам заснула,
Як быццам памёрла.
Зарос палынамі курган па-над ёю,
Зіма ля кургана завеі вадзіла,
Катала сумёты,
І новай вясной, калі сонейка ўстала,—
Нішто не ўзбудзілася, не ажыло тут,
Ля вербаў счарнелых...
*
Але пад зямлёю, ў глыбінях ахоўных,
Жыла ўсё ж крынічка, і нават не спала,
І ўсё сабе чула.
І чула крынічка ў галошанні ветраў
Чужую гамонку, варожую мову
Па ўсім наваколлі;
І чула, як тут расстралялі аднойчы
Сям’ю партызанскую: дзетак маленькіх
І дзеда сівога;
І чула, як маці маленькіх шукала,
Шукала, гукала, зямлю цалавала
І рукі ламала...
*
О, як жа хацела крынічка-жывічка
Вадой жыватворнай абмыць яе раны,
Суняць яе гора!
О, як жа хацела крынічка-жывічка
Вось тут, з-пад кургана, да яснага света
Прабіць сабе выхад!
О, як жа хацела! Ды некаму зараз,
Ды некаму зараз было памагчы ёй:
Навокал — чужынцы...
*
Тады па нябачных па жылах глыбінных
Паслала крынічка гаючыя воды
Да пушчы цяністай;
Паслала туды, адкуль чуліся часта
Знаёмыя шэпты, знаёмыя словы
Знаёмае мовы;
Паслала шукаць, дзе надзейны ёсць выхад,
Дзе губы сасмяглыя, сэрцы збалелыя
Прагнуць спагады...
*
І вось пад ялінай, ля самай зямлянкі,
З’явіўся струменьчык і жвавы, і звонкі,
І светлы, як маці.
І людзі яго абступілі ў здзіўленні,
І людзі над ім нахіліліся з ласкай,
Як над дзіцяняткам,
І ўсе па чарзе цалаваліся шчыра
З пасланцам крынічкі, што біла калісьці
З-пад вольхаў старэнькіх.
Ніхто тут не ведаў, што гэта ўсё тая ж
Крынічка-жывічка, ім родная змалку,
Знайшла іх у пушчы,—
Яна ж прабівала глыбінныя тоўшчы
І бачыла шчасце — што зноўку патрэбна
Для сэрцаў любімых...
Начамі і днямі грымелі навокал
Баёў партызанскіх, вайны ўсенароднай
Знішчальныя громы.
Слязамі і смуткам матулі і жонкі
Праводзілі паўшых, навек непаўторных
Сыноў і кармільцаў,
Героямі помсты ўставалі жывыя
Асілкі народа, байцы перамогі,
Ўставалі на подзвіг,—
І біў несціхана ў той пушчы ваяцкай —
Звінеў, супакойваў, і цешыў, і клікаў
Струменьчык глыбінны...
*
З-за Сожа, з усходу, з вялікай Радзімы
Аднойчы світанкам пачуліся ў пушчы
Навіны-грымоты,
Ішлі яны гулка, ляцелі імкліва,
І ў пушчы зараз прагучалі два словы:
Свабода і Слава!
І рушылі з пушчы свабодзе насустрач
Байцы-партызаны, і маці, і ўдовы,
І дзеці малыя...
І там, дзе на месцы жывічкі-крынічкі
Цяпер узвышаўся курган з палынамі,—
Там сталася цуда.
Байцы-пехацінцы, скасіўшы фашыстаў,
Для новага бою на гэтым кургане
Капалі акопчык.
Капалі акопчык салдаты — і раптам
Забіла магутна з-пад іхніх лапатак
Крынічка-жывічка.
І, мусіць, ніколі такой жыццядайнай,
Такой жыватворнай ад дня нараджэння
Яна не была тут,
Бо тыя салдаты, што стрэліся з ёю,
Што ёй вызваленне і волю прынеслі,
У бітвах не ўпалі,
Яны і сягоння нясуць нашу славу,
Будуюць і сеюць, шляхі пракладаюць
Для шчасця людскога...
*
Шмат бачыла гора зямля наша — маці,
Шмат ран ёй пакінулі ворагі-каты,
Чужынцы ліхія.
Ды гляньце: вось тут, на зямлі нашай роднай,
Як біла крынічка — глыбіннае сэрца,
Так б’е і сягоння.
Сатлелі старэнькія вольхі, ды зараз
Шуміць па-над ёй маладзенькі альшанік
Надзейнай аховай.
Я ўзрос каля гэтай крынічкі-жывічкі,
Над светлым струменем не раз я схіляўся
І сёння схілюся.
І я не паверу ніколі на свеце,
Што можна скаваць, што спыніць хаця можна
Імкненне і веру!
Імкненне не можа пражыць без імкнення,
Любоў да любові дарогу й напрамак
Заўжды адшукае.
І вечны, й нязрушны ўсе тыя прасторы,
Дзе б’юць жыватворныя светлыя плыні,
Каб сэрцы мужнелі!
1958