Калі праз нейкіх два дзесяткі год
Ужо вясёлым дужым юнаком
Ты прачытаеш гэтыя радкі
І прыгадаеш дзень пасля вайны,
Калі ты ўбачыў свет, а я, салдат,
Прыйшоў з чужыны да радзімых хат,
Ты зразумееш — подых той вясны
Чаму мяне натхніў на спеў такі,
Хоць сум гадоў і вызнаў я пайстком
Яшчэ да ўскрыку першага твайго.
Я знаў, як маці сохне над труной,
Ў якой ляжыць адзінае дзіцё,
Як пояць ветры цёплыя вясной
Лагодай ліўня першае лісцё;
Як чалавеку цяжка увайсці
У родны дом пасля выгнання дзён,
І ўсе дарогі радасці, і ўцех,
І навальніц, і смутку, і прыгод
Вядомы мне ужо тады былі;
Я мог па памяці па ўсёй зямлі
Прайсці праз горы, пушчы і праз лёд,
Без слова нават, без ніякіх вех,
Ці ў яву выліць самы дзіўны сон
І стаць вясновым рэхам у трысці.
Мне быў знаёмы грозных бітваў гром,
Жалезны град, свінцовая імжа,
Я сам ляжаў і кроў глытаў ля стром,
Дзе пад зямлёй сябры мае ляжаць;
Я знаў, што нельга матак суцяшаць,
Калі яны галосяць па сынах,
І грэх і крыўда сіратам маніць,
Што быццам прыйдуць іх бацькі дамоў
З тых сцежак, дзе ляглі касцьмі даўно,
Бо ўжо спрадвеку так было яно:
Ішла вайна ў наш край з чужых шляхоў,
Адтуль, дзе Эльба цёмная шуміць,
І ад тугі марнела не адна
Прыгожая і шчырая душа.
На караню выгарвалі жыты,
Што з любасцю вырошчваў чалавек,
Па старане лятункаў залатых
Брыла нядоля стогнамі калек,
І плакалі над Нёмнам, як цяпер,
Жанкі і пракліналі чужаніц,
І сын за бацькам уставаў на бой,
Як мы цяпер, у рукі зброю браў
Ды йшоў айчыне праўдай паслужыць,
Бо чуў ён сэрцам, што не зможа жыць
Без соснаў гэтых і без гэтых траў,
Што над яго шумелі галавой
Шчэ над калыскай, ды без тых крыніц,
Дзе ён ірваў на пішчаўкі аер.
А потым — на зямлі, якую ён
Ад чужаніц крывёю адстаяў,
Ягоны сын сніў цяжкіх шабляў звон
І хоць тужыў, а край свой аздабляў.
Ён не хацеў у свеце нічыйго,
Ён апіраўся на руку братоў,
Што ад яго жылі наўсцяж — на ўсход,
Каваў у кузні вострыя сярпы
Ды для палоскі гартаваў нарог.
Але праз час ізноў
з чужых дарог
Ляцела бура на яго слупы,
І ён, як бацька, рушыў у паход.
І так усё жыццё
сярод быцця і сноў
Было выпрабаваннем для яго.
Я гэта знаў яшчэ тады, мой сын,
Калі мо толькі сніў цябе, але,
Як спелыя на ніве каласы
Да часу зерні берагуць свае,
Я нёс пачуцці ў сэрцы.
Можа, ў сне
Я толькі й мог іх выказаць услых.
Яны былі крыніцай, ціхі плёск
Якой ужо быў чуцен, а сказаць,
Калі з яе нап’юся,— я не мог.
І толькі ў дзень,
калі пасля трывог
Я ўзяў цябе на рукі патрымаць,
Калі адчуў адказнасць за твой лёс,
За свет лятункаў будучых тваіх,—
Прыйшлі жывыя словы да мяне.
Як быццам
бліскавіца ў гэты міг
Прастору асвяціла прада мной,
І ўсё, што я нягодаю спасціг,
Прачнулася, бы песня пад струной.
Я зразумеў, што абавязак мой
Не толькі даць табе цяпло і мір,
А й нагадаць, каб ты
пасля мяне
Заўсёды помніў, што на свеце дзесь
Ёсць людзі, што куюць сярпы вайны.
Праз лёс і славу роднай стараны
Ты ўбачыш сэнс жыцця свайго увесь,
Ты станеш братам песні і вясне
І шчасце возьмеш, калі краю шыр
З юнацтва зробіш
крэпасцю сваёй.
Твой род заўсёды йшоў супроць вятроў.
Не бойся ж буры!
А каб пачынаць
Табе лягчэй было,—
сярод бароў
Я сам збудую для цябе палац.
Я сам на поле выйду і вясной
Усе жаданні шчырыя свае
Пасею перад ранішнім дажджом,
Хай разальюцца
нівай залатой,
Няхай народзяць песню пра красу,
Якую ў новы свет гады нясуць,
Каб ты яе
пад ласкавай зарой
Спяваў, і рос шчаслівым юнаком,
І радаваўся: край твой устае,
Як ты,— асілкам з вогненнай душой.
А покуль шчэ
высокім быльнягом
Шляхі вайны не зараслі, пакуль
Вятры яшчэ ўрываюцца ў наш дом,
Пасечаны ў баях мільёнам куль,—
Я над тваёй калыскаю спяю,
Як паміраў адважны чалавек,
Як ён шукаў свой
пераможны шлях,
Пра той агонь, што колісь Праметэй
Для нас, нашчадкаў, вырваў у багоў,
І пра жалобу, што сярод снягоў
Нас падымала ў бойку, каб хутчэй
Радзімы сонца на яе палях
Дало зярнятам рост,
а ты павек
Краіну працай славіў бы сваю.
1946