Вахш1
Збіраючы сотні рачулак з гор,
Струменяў, што родзяцца на ледніках,
Кіпіць у цяснінах, ляціць на прастор
Бурлівы, няўрымслівы Вахш.
І долы забыліся аб цішыні,
І думка ніколі над ім не засне.
Грымяць і варочаюцца камяні,
Як цяжкія жорны, глыбока на дне.
Ляціць, бы крыляе, і бача Вахш:
Сыходзяцца людзі — мо цэлы мільён.
І гаці гацяць на яго берагах,
Спыняюць імклівы вады разгон.
Ад злосці загуў, завірыўся дзікун
І грозна падняў, ашчацініў свой хіб:
— Дарогу, бо хвалямі ўсіх пасяку
І кіну на дно, да карэнняў і рыб!
Ды чуе ў адказ мільён галасоў:
— Людзей не адолееш ты ў барацьбе.
Мы хочам сказаць табе некалькі слоў,
Паклікаць, як сябра, на подзвіг цябе.
Але нат не слухае грозны Вахш,
Пускае ў абход рукавы-ручаі.
— Я мушу спяшацца, ляжыць мой шлях
Да маці маёй, да Аму-Дар’і.
— Мы пусцім цябе да маці тваёй,
І часу ў цябе, маладога, стае,
Але адкажы нам, што скажаш ты ёй,
Чым зможаш ты ўзрадаваць сэрца яе?
— Я раскажу ёй пра буры ў снягах,
Пра скалы, што я на шляху паламаў,
Пра ніву, што бачыў у жоўтых пясках,
Якая не родзіць ні хлеба, ні траў.
Пра тое, як б’ецца ціхі джайран
У хвалі маёй, ідучы на дно.
Пра тамерланаўскі белы цюрбан,
Што пад каменнямі стлеў даўно...
— Дзівак ты! Мы ведаем маці тваю,
Чакае другіх ад цябе яна спраў,
Бо краю ўсю буйную сілу сваю
Даўно аддала, каб ён расцвітаў.
Садамі бялее над ёй вясна,
А рыс там падняўся — ці хто калі сніў!
І ў кожнага сына пытае яна,
Што добрага ён для людзей зрабіў.
Нібы калыхнуўся мільён галоў,
І людзі сказалі: — Ты бачыш груды?
Вякамі нічога на іх не было,
Пад спёкай марнее зямля без вады.
А мы яе зробім цудоўнай, калі
Напоім удосталь і пройдзе тут плуг.
Пшаніцамі закаласяцца палі,
І дасць нам бавоўна цёплы свой пух...
Задумаўся Вахш. Бліснуў, як луской,
У хвалях пад сонцам і сцішыў разгон.
І, пэўна, счарованы марай людской,
Пакорліва лёг пад рукамі ў бетон.
Мінулі гады. Там, дзе пустка была,
Дзе гойсалі толькі самумы-вятры,
Дарогі ляглі ад сяла да сяла,
Даспеў вінаград, падняліся муры.
Над Вахшам шумяць маладыя гаі.
І ён ужо ў новай багатай красе
Бяжыць праз палі да Амур-Дар’і
І сказ ёй пра подзвіг людзей нясе.
— Матуля! — крычыць ён яшчэ здаля.—
Я людзям памог узрасціць сады,
Там песні звіняць, зелянее зямля
І фабрык над краем віецца дым.
І матка ўсміхаецца ветла яму
І шчыра да цёплага сэрца хіне,
І вольна на зайздрасць свету ўсяму
Плывуць яны ўдаль па сваёй старане.
1947—1948
1 Вахш — (літаральна — дзікун) — рака на поўдні Таджыкістана.