Спяшалі дамалаціць стоўп аўса, і малатарню спынілі позна. Ужо амаль што сцямнела, як у манежы выпрагалі коні.
Уладзя выпраг свайго каня апошнім — пакуль усе выпрагалі, ён застаўся быў у гумне выцерусіць з кудлатае свае шапкі і з-за каўняра мякіну, пасля закурваў, стоячы ў варотах. І цяпер нікога не было, апрача гаспадара гумна — Марціна. Марцін нешта яшчэ кошкаўся ў гумне, стукаў мятлішчам аб нешта дзеравянае і пустое, шумеў саломаю і моцна адхаркваў пыл, што за дзень паналазіў у рот і нос.
Уладзя паволі пайшоў у манеж да каня. Манеж быў адкрытым, і відаць былі за плотам снежныя паплавы. Снег ляжаў на іх прымёрзлаю скарынкаю, а перад гумном быў пусты агарод. Паплавы гэтыя раней былі Марцінавы, як вокам сягануць, ляжалі яны, цягнуліся да самай рэчкі, упоперак міма ўсіх палеткаў, і Уладзя падумаў: «От бо, падла, загроб быў колькі ў свае рукі!»
Спешна адпрагаючы каня і выціраючы яго аўсянаю саломаю ад поту, Уладзя слухаў, як моцна адхаркваўся і чмыхаў носам Марцін, і думаў: «Гэта ж ён, ліха яму, нарочна тут корпаецца, пакуль я пайду. Гэта ж трэба — каб хто, а то сусед. Не верыць. Замкнуў бы гумно ды і пайшоў бы, а то трэцца нечага, як бы я тут жэрдкі гэтыя яго пабяру. Як багаты, так і скупы, так і не верыць нікому. Няпоўнае вока, няўтхланіцца ён ніколі».
І, падумаўшы так, Уладзя гукнуў:
— Замкнуў бы ты гумно ды ішоў бы ў хату, там можа жонка вячэраць чакае, а то, відаць, ты тут проста без жаднае патрэбы трэшся!
— Чаму табе?! — насмешна і моцна абазваўся з гумна Марцін.
Уладзя параздумваў трохі над тым, што як даўней, у малыя гады, гадаваліся яны разам і таварышавалі, а пасля ўзросшы, адчыніў Марцін у горадзе нейкую краму, пабагацеўшы, вярнуўся дамоў, і тады ўсяму таварыству канец.
І Уладзя з нейкаю злосцю сказаў:
— Чаго ты гэтак баішся? Чаго ты мяне пільнуеш тут?
— Які цябе д’ябал пільнуе!
— А што ж, я не бачу?!
— Ну, то і добра, калі бачыш. От, балазе, ёсць што пільнаваць. Другі і хацеў бы пільнаваць, ды няма чаго.
— Ды ў цябе ёсць што пільнаваць, я не кажу, што няма. Але ж я малатарні твае не пацягну за сабою, не бойся.
— Як вы ўсе, ліха вам, паразяўлялі горлы на тое, што ў мяне ёсць.
— Чаго ты ўскіпеў, дзе ты тут бачыш тыя разяўленыя горлы?
— Ва-первых, я далжон сказаць, што я жыву не на бацькаўшчыне, а на дзядзькаўшчыне. Бацька мне нічога не пакінуў, я сам прыдабыў.
— Ну, то і добра.
— Паколькі дзядзька мой уміраў і перад смерцю аслабеў, значыць, дык хто яго мог дагледзець як мае быць?! Хто, пытаю я цябе? Я яго дагледзеў, я яго і пахаваў! Ён у мяне пад плотам не валяўся. І калі мне дзядзька ўсё дзвіжымае і нядзвіжымае апісаў, дык вам усім яно ў горле сядзіць.
— Не чапай ты чужога горла.
— Галота.
— От глядзі, каб цябе часамі не абрэзалі. Так з палавіну зямлі і адхвацяць. От тады пасвішчаш. Што ён там табе некалі апісаў, дык гэтыя апісы ў нас цяпер дагары нагамі.
— Дагары нагамі! А-я-яй, ах! Хто гэта цябе выўчыў так дагары нагамі ўсё ставіць. Глядзі, каб сам калі дагары нагамі не выцягнуўся, стуліўшы лыткі ўздоўж лавы...
Уладзя абцёр каня, пазбіраў пастронкі і рушыў дамоў. На вуліцы было цёмна і ціха. Толькі чуваць было, як недзе рыкала карова.
Назаўтра ўзнялася мяцеліца, і малатарні ў ход не было як пускаць — замятала манеж, і як ты будзеш выкідаць на двор салому?!
Аб гэтым раніцаю, молячыся богу, і думаў Марцін. Пасярэдзіне малітвы ён раптам чухануў каля вуха і сярдзіта сказаў сам сабе:
— А каб цябе перуны, гэтакую, значыць, работу. Якраз д’ябал мяцеліцу ўзняў.
— Што ты кажаш? — запытала аднекуль жонка.
Марцін скончыў маліцца і тады ўжо адказаў жонцы:
— От ты ніколі не дасі як след богу памаліцца. Заўсёды пераб’еш.
Пасля падумаў і дадаў:
— Думаў за гэты тыдзень, значыць, памалаціць авёс, а тут на табе. Якраз было на тыдзень і вылічыў — Уладзеў конь, Юлікаў і Міхалаў, а тады няхай бы сваё малацілі. Пакуль адробяць коньмі за малатарню, дык у мяне і ярына ўся гатова.
Так ён, думаючы ўсё аб гэтым, пайшоў у гумно выграбці з-пад малатарні ўчарашні авёс.
— Ах, крактануў нехта варотамі,— от дае, снег як з меха валіць. Адкуль яно і бярэцца.
У дзвярах стаяў Уладзя і Юлік.
— Дзяньдобры.
— Добра здароўе,— адказаў Марцін,— от, ліха на яго, малаціць няма як, час ідзе, і коні гуляюць. Не пашэнціла.
— Але.
— А я от выграбаю зерня.
— Ну, а што, чаму не.
Юлін і Уладзя паахкалі трохі, паскардзіліся на непагадзь, і пасля Юлін раптам падаў голас:
— Чаго мы да цябе прыйшлі, Марцін.
— Ну?
— Разлічыцца хочам за работу. Заплаці нам за тое, што мы табе тут з коньмі пры малатарні былі, і квіт.
— А чаму вы малатарні браць не будзеце? Што вы раздумаліся?
— Не будзем,— сказаў Уладзя,— няма рахунку жаднага. Ганяй каня тут, пасля там, а малатарні — наколькі ты тут вельмі яе дасі. Ты ж лішне тут не высалапіш.
— То што вы, будзеце цапамі ляпаць?
— Нашто цапамі.
Тады Уладзя заявіў:
— Значыцца, пайшлі мы ўчора, павячэраўшы, да камітэтчыкаў ды штурханулі іх, дык яны, раскатурхаўшыся, рашылі — забіраць для вобчаства, значыць, на выплату ў саўхозе лішнюю малатарню. От табе і ўся музыка... Падай грошы сюды.
— Пачакай, куды спяшаеш. У Амерыку ж можа не выязджаеш! Памяркуемся.
— Ураз мне грошы сюды! — сказаў Уладзя.— Звядом рахункі, і дзелу канец. Годзе тут цацкацца.
* * *
Аддаўшы вечарам Уладзю, Юліку і Міхалу грошы, Марцін успамінаў, як некалі ў маладыя гады ён дружыў з імі, пасля дружба гэтая была раскідалася на ўвесь час, і як праз некалькі год ішла калатня з імі за паплавы, купленыя ім у фальваркоўца, пакуль гэтыя паплавы не былі падзелены ўсяёю вёскаю.
Трохі сярдзіты быў Марцін.