«Я, цар цароў, я, сонца сын магутны,
Сабе грабніцу гэту збудаваў,
Каб славілі мяне заўжды народы,
Каб помнілі на ўсе вякі патомкі
Імя...» А далей круг і збіты надпіс.
І ўжо ніхто з нашчадкаў наймудрэйшых
Імя цара цароў не прачытае.
Хто збіў той надпіс - ці які ўладар,
Ці, можа, час сваёй рукой цяжкою, -
Нам невядома. Дзіўнай вяззю
Шмат розных слоў напісана наўкола
Пра славу безыменнага цара,
Малюнкі адлюстроўваюць учынкі
Яго. Вунь ён высока на прастоле,
Пакораныя да яго народы
Нясуць дары і нізка хіляць чолы.
А ён сядзіць, нібы каменны ідал,
Пад апахаламі з барвовых пер'яў.
Ягоны твар падобны да Тутмоса,
І да Рамзеса, і да ўсіх тыранаў.
А вунь далей, за валасы схапіўшы
Адразу цэлы гурт паўстанцаў нейкіх,
Узняў над імі люты меч крывавы,
І твар яго падобны да Тарака,
Да Мэнефта, як і да ўсіх тыранаў.
З тым самым тварам ён ільвоў палюе,
Левіяфанаў* ловіць, птушак б'е
І едзе полем праз людскія трупы,
І банкетуе па сваіх гарэмах,
І гоніць на вайну сваіх падданых,
І з ім людзей зганяе на работу -
На тую на страшэнную работу,
Што мае ўславіць царскае імя.
Ідзе той люд, як хвалі ў акіяне,
Ідзе на бой натоўпам незлічоным
І трыумфальны шлях свайму ўладыку
Гарачаю крывёй шырока сцеле
І сцелецца пад ногі коням царскім.
А хто жывым застаўся з таго люду,
Той гіне на егіпецкай рабоце.
І хоча цар зрабіць з яго магілы
Славуты помнік свой - хай гіне раб!
І раб зямлю капае, чэша камень,
Прыносіць глей з ракі і лепіць цэглу,
Муры узводзіць, статуі стварае,
Запрогшыся, ён штосьці возіць, ставіць,
І велічнае штосьці ён будуе,
Непараўнальнае па прыгажосці,
З малюнкамі, мярэжкамі, разьбою,
І кожная мярэжка і малюнак,
Калона, статуя і нават цэгла
Нябачанымі вуснамі гавораць:
«Мяне стварыў егіпецкі народ!
І тым навекі сваё імя ўславіў».
Даўно няма таго цара-тырана,
Застаўся толькі круг ды збіты надпіс.
Спявак, не мар! Вучоны, не шукай,
Хто быў той цар, імя насіў якое!
З яго магілы ўжо стварыла доля
Народу помнік, - хай загіне цар!
Зялёны Гай, 28.08.1904
* Левіяфан - легендарная марская пачвара.