Жыла ў далёкія часы
спрадвеку тут, напэўна,
дзяўчына боскае красы -
патомная царэўна.
Расла адна, ёй на зямлі
амаль ніхто не роўня:
ні сонца досвітнага лік,
ні ў зорным небе поўня.
Кажнюткім вечарам яна
з'яўлялася з-за люстраў
да проймы золкага вакна
Лучафэру насустрач.
Глядзела ўдаль, дзе зноў і зноў
трымцеў ён зіхатліва
і караваны караблёў
па промню вёў імкліва.
За ноччу ноч, міналі дні -
у сэрцы сум хаваўся,
і сам Лучафэр з вышыні
ў царэўну закахаўся.
Калі ж да самага відна
ў палоне летуценняў
аб зорцы марыла яна, -
знікалі гукі, цені...
Ён, углядаючыся ўніз,
неміласэрна блішча,
ледзь толькі ўбачыць між байніц
дзявочае аблічча.
*
І вось, як полымя, за ёй
струменіцца па зале -
то затрапеча над сцяной,
то са сцяны спаўзае.
А як прымоўкнуць гукі ўсе,
калі засне дзяўчына, -
імкнецца прагна да яе
рукамі і вачыма.
Адлюстраваны, ён ураз
развее морак ночы,
і ўздрыгваюць - нібы ў адказ -
яе спрасоння вочы.
Усмешку шле яму, і ён
мігціць - як цень ад здані,
спяшаецца за ёю ў сон
і ловіць шэпт адданы.
І сэрца б'ецца ўсё званчэй,
калі яна ўздыхае:
«О, валадар маіх начэй!
Прыйдзі. Я так чакаю!
Лучафэр!.. Родны мой, прашу:
сыдзі ў мае пакоі.
Хачу, каб ты маю душу
навекі супакоіў!»
Ён бласлаўляе споведзь-крык
сваім мігценнем зорным...
І раптам, бы маланка, знік
у акіяне чорным.
Там, дзе пагашаны агні
на сотні міль наўкола, -
з непераможнай глыбіні
ўстае прыгожы волат.
Азораны, ідзе праз лёд,
трымае прад сабою -
са дна - блішчастае жазло,
спавітае травою.
Ён - бытта воін пры мячы,
упэўнены, сабраны,
і сіні саван на плячы
тугім вузлом сабраны.
З жазлом ва ўчэпістых руках
юнак нячутна крочыць.
На бледным твары мерцвяка
гараць адчайна вочы.
«Адтуль, дзе лёс мяне насіў,
дзе ззяў я без патрэбы,
сышоў я, сын стыхійных сіл -
дзіця вады і неба.
Каб любавацца не здаля
маглі красой дзявочай,
маім святлом уся зямля
світаць сягоння хоча!
Ідзі са мной, сваіх забудзь
дзеля любві нябеснай.
Лучафэр я, а ты мне будзь
жаданаю нявестай.
У мой каралавы сезам
ты ўвойдзеш каралевай,
аддам усё табе і сам
схілюся - як прад Евай».
«О, ты лагодны - як у сне
анёл, што ўцёк з няволі;
ды ў твой палац, адкрыты мне,
я не ўвайду ніколі.
На глыбіні ці ў вышыні
ты паблажэў - не знаю...
Мне холадна ў тваім агні,
ты мёртвы, я - жывая».
*
Мінае дзень, і два, і тры -
як светач непагасны,
зноў над аблокамі зары
ўзышоў Лучафэр ясны.
Зноў вызваляецца ад сну,
хоць памяць і смуткуе, -
неспадзяваную вясну
яе душа святкуе.
«Лучафэр!.. Родны мой, прашу:
сыдзі ў мае пакоі.
Хачу, каб ты маю душу
навекі супакоіў!»
І вокамгненна ён пагас,
працяты палкім болем,
і неба скурчылася ўраз
ад незямной юдолі.
Кружыўся полымны язык
і бушаваў, барвовы, -
ды пасярод хаосу ўзнік
юначы лік суровы.
Над кучаравай галавой -
карона залатая:
то рассыпаецца расой,
то промнямі ўзлятае...
Але, кароны апрача,
няма ў абліччы руху.
Пад цёмным покрывам плашча
бялеюць воскам рукі.
І толькі горача блішчаць
агромністыя вочы.
Іх позірк - верыць і кахаць
да забыцця - ахвочы.
«Адтуль, дзе лёс мяне насіў
як спадара самоты,
сышоў я, сын астральных сіл -
сын сонца і цямноты.
Хадзі са мной - людзей забудзь
дзеля вясны нябеснай.
Лучафэр я, а ты мне будзь
адданаю нявестай.
Анёл у локаны твае
ўпляце вянкі сузор'яў,
пяшчотай-ласкай абаўе
і назаве сястрою».
«О, ты цудоўны! Я і ў сне
аб гэтым жа малюся...
Але ў палац, адкрыты мне,
яшчэ ўвайсці баюся.
Ад пачуцця, як адкрыцця,
мне страшна - хоць і страсна
ўсе струны зморана трымцяць
журбою невыказнай».
«Чаму ж тады, мая мілосць,
гучыць твой плач з амбону?
Я неўміручы - быў і ёсць,
ты ж - смертная да скону».
«Не ведаю, дзе сіл займець,
каб выказаць прызнанне.
Цябе хацела б зразумець,
ды сэнсу слоў не знаю.
А сапраўды маёй любві
ты носіш вобраз светлы, -
спусціся з неба і жыві
між нас, як рыцар смертны».
«Ты неўміручасці маёй
за пацалунак хочаш?
Ну што ж, я прад такой цаной
не апускаю вочы.
Зноў нарадзіцца на зямлі
мне будзе вартай платай.
Вярнуся, вольны назусім
ад вечнасці праклятай.
Забуду ўсіх сяброў маіх,
пакорна ўдзячны лёсу...» -
Ён так сказаў і ў той жа міг
надоўга знік з нябёсаў.
*
Глядзеў пажадліва даўно
паж Каталін вясёлы,
што ў кубкі разліваў віно
гасцям падчас застолля, -
лісліва пазіраў у твар
царэўне - як ва ўгоду -
красун-манюка і махляр
без роду, без пароду.
І колер шчокаў і пагляд
ягоны красамоўна
як гаварылі: быў бы рад
зрадніцца з ёю кроўна.
«Якою ружай расцвіла!
Ёй быць маёй дазвання!
Заняцца з ёй пара прыйшла
навукаю кахання».
І вось абняў, калі адзін
быў ля яе ў пакоі...
«Чаго ты хочаш, Каталін?
Пакінь мяне ў спакоі».
«Чаго хачу? Такі мой сказ:
каб ты не сумавала
і каб з усмешкай хоць бы раз
мяне пацалавала».
«Аб тым і слухаць не магу,
юрлівец бессаромны!..
Я ў сэрцы вернасць зберагу
Лучафэру ўсё роўна».
«Не можаш слухаць? Выкінь прэч
старыя забабоны!
Ты мне ў каханні не пярэч,
бо тут свае законы.
Так у спакуснае сіло
ляцяць нясмела птахі...
Сваю ж руку, нібы крыло,
ты мне давер без страху.
Я дакранаюся і - глянь! -
бяру цябе за плечы.
Хутчэй на пальчыкі прыўстань
маім губам настрэчу.
Калі схілюся - твар наблізь
і раз, і два, і тройчы...
Вось так бы вечна зверху ўніз
глядзецца вочы ў вочы.
Чаму ж разгублена стаім
нібы на паўдарозе?
Хай пацалункі - мой з тваім -
зліваюцца ў знямозе!»
Яна глядзіць на блазнюка
і слухае здзіўлёна:
то ўверх узнімецца рука,
то ападзе бязвольна...
І кажа так яна хлапцу:
«Мы змалку побач разам.
Ты быў калісьці шалапут,
цяпер жа ты - пралаза!
Ды ўстане там, дзе ноч лягла,
Лучафэр зіхатлівы -
бяскрайнім будзе далягляд,
і мора, і залівы...
Мне сэрца поўніць смутак-жаль
і слёзы позірк засцяць,
калі імкнуцца хвалі ўдаль,
шалеючы ад страсці.
З якой любоўю незямной
ён свеціць мне здалёку!
Ды промень мілы нада мной
не падуладны воку.
Ён супыняе шпаркі бег
пакутлівага ззяння,
і мы асуджаны навек
таміцца без спаткання.
Таму й цягну я ношу дзён,
нібы ў пустэльні страшнай,
пакуль не завітае ў сон
цень мары недасяжнай».
«Дзіця, забудзь пра міражы!
Пакінем замак цесны
і ў невядомы свет збяжым
ад мітусні балеснай.
Мы будзем слаўна жыць удвух,
не ведаючы гора;
не будзе мучыцца твой дух
па безнадзейных зорах...»
*
Ляціць Лучафэр. Небасхіл
накрыў крылатым ценем.
І Млечны Шлях пад шорах крыл -
як вечнае імгненне.
Над ім - нязведаны сусвет,
унізе - вір сузор'яў.
А ён - як бліскавіцы след
між той і гэтай прорвай.
Застыў ён, злы на вышыню,
і праз касмічны морак
убачыў - як упершыню -
з'яўленне новых зорак.
Яны плывуць удалячынь
усцяж прасторы млечнай,
між туманоў і аблачын...
А ён - куды імкнецца?
Куды ляжыць яго палёт -
без часу, без граніцаў?..
Туды, дзе нават кволы плод
не можа нарадзіцца.
Нішто - прад шэраю зарой,
абложна - як у пушчы,
і цемры страшнае зяўро
ў хаосе невідушчым.
«Прашу мяне, мой валадар,
ад вечнасці пазбавіць,
і род людскі за гэты дар
цябе навек праславіць.
Ты можаш дараваць жыццё,
і смерць наслаць ты можаш...
Дык забяры ў мяне - што ёсць,
дай іншы лёс мне, Божа!
А я ўзамен - бяссмерця німб,
каб збыцца ад вярыгаў.
Ты надзялі мяне адным -
адным кахання мігам!
Перажагні апошні раз
упэўненай рукою,
бо, створаны ў спакойны час,
я прагну зноў спакою».
«Ты - сын агню і сын вады,
хаўруснік розных лёсаў;
пакуль далёка да бяды -
не патрабуй дзівосаў.
Ты чалавекам хочаш стаць,
ва ўсім з людзьмі зраўняцца?
Ім наканована ўміраць,
як потым - нараджацца.
Змяняецца ад веку ў век
іх нораў акаянны.
Як хваля - кожны чалавек
у тлумным акіяне.
Каму - чакаць канца-бяды,
хто - стрымгалоў з адхону.
А мы - усюды і заўжды,
не ведаючы скону!
Зіма вянчаецца вясной -
ні волі, ні спакою.
Пагасне сонца - раніцой
запаліцца другое.
Яму стагоддзямі гарэць
над зорнасцю гарэзнай.
Што нараджаецца - памрэ,
каб потым уваскрэснуць.
А ты - Лучафэр, ім жа будзь,
ты пан сабе і служка.
Мой ясны свеце, не забудзь
парады гэтай слушнай.
Табе на голас дам правы -
стыхіі голас спеўны,
што горы, лес і паплавы
стварае з белай пены.
А пажадаеш моц займець
і ўладу без каварства, -
бяры найлепшую з зямель,
будуй айчыну-царства.
Я войска дам і караблі,
каб ты прайшоў, як воя,
удаль і ўшыр па ўсёй зямлі...
А смерці - не вымольвай!
І - можа, досыць слёзы ліць
па колішняй планеце?
Глянь зверху, калі так баліць:
што робіцца на свеце!»
*
І зноў Лучафэр як не свой:
з глухога абажура
струменіць шчырае святло
спакойна і панура.
Зара пагасла. Вецер сціх,
і ў цемрадзі халоднай
адзін бязлюдны маладзік
дрыжыць на гладзі воднай.
Відно ад бляску - прад вадой
часінай вечаровай
аблічча пары маладой
у засені ліповай.
«Дай прытуліцца да грудзей
пад гэтым небам ясным,
о ты - мілейшая з людзей
у парыванні страсным!
Як сэрцу нерушна, калі
яно ў святле цвярозым!..
Сваім дыханнем наталі
маю душу і розум.
Няхай ад роспачы любой
ратуе нас яднанне, -
найпершая мая любоў,
апошняе жаданне!»
Глядзіць на іх, як на святых,
Лучафэр неспадзеву:
вязьмом спляліся пальцы іх,
юнак цалуе дзеву.
Упаў пялёсткавы туман -
цнатлівы і спакусны,
і асыпаецца духмян
на рукі іх і вусны...
Ды, не чакаючы відна,
яна ўзнімае вочы,
і да Лучафэра яна
шле свой прывет дзявочы:
«Па тонкім промні слізгані,
мой светач, развітальна,
каб дні заззялі - як агні:
світальна і святарна!»
Ён, як бывала, затрымцеў
натхнёна і сурова -
нібыта зноўку захацеў
пачуць жывое слова...
Але не стаў насустрач плыць,
не ўпаў на дно марское:
«Усё адно табе, з кім быць -
з другім або са мною.
Я тут нічым не памагу,
жыві па-чалавечы.
А я іначай не магу,
мне холадна, я - вечны».