Галоўны герой гэтага апавядання — Марына Карпава Перагуд, грамадзянка вёскі Парэнджы, сябра калгаса «Сцяг Перамогі» — мела ў жыцці сваім мала выдатнага, калі не лічыць трох здарэнняў, якія, мабыць, у нейкай меры вылучаюць яе з агульнае грамады жанчын памянёнае вёскі.
Першае здарэнне напаткала Марыну, калі яна была яшчэ Марынка і нават не ўмела хадзіць: тады ёй, пакінутай без дагляду бабылькаю-маткай, рабая суседава свіння пажавала была мезіны пальчык. Яго потым старанна лячылі ўсімі выпрабаванымі сродкамі: прыкладалі павучынне, курылі портам, прысыпалі чырваточынай, чыстай зямелькай. А скончыў лячэнне мясцовы лекар, адняўшы мезіны пальчык разам з выразна азначанаю гангрэнай.
Марынка не помніла гэтага выпадку, але ў яе на доўгі час асталося было інстынктыўнае пачуццё страху і недавер’я да мілых, з выгляду такіх дабрадушных і ласкавых дзюшак. Гэтае пачуццё знікла толькі тады, як паступіла Марына (ужо Марына, а не Марынка) на службу да добрага, заможнага, усімі паважанага гаспадара Язэпа Шпулькі. А як пачаў жыць з ёй (праўда, што не па закону, але сумленна і з любасцю) Шпулькаў сын, у яе нават з’явілася да дзюшак цёплая гаспадарская прыязнасць, і яна ўжо з чыста сваяцкай ласкай чухала іх тлустыя цяжкія бакі.
На гэтым этапе спасцігнула Марыну другое выдатнае ў яе жыцці здарэнне: Шпулька з сынам нарэшце дапалі таго патрэбнага закону і — прагналі Марыну.
Ідучы ў свет, Марына доўга плакала горкімі слязьмі, а пасля кінула плакаць, сашчаміла зубы, сказала:
— Свінні!
І шчыльней захінула ў палу прыжытае з Шпулькавым сынам дзіця.
Што да трэцяга здарэння, дык яно можа прытрапіцца ў жыцці кожнай жанчыны, якая ў балючай журбе прагне якога-небудзь, хоць маленькага, хоць скупога зусім спацяшэння. Адным словам — апрача бялявага Сымонкі, у Марыны з’явілася яшчэ чарнявая Манька.
Вось тут і ўсё выдатнае ў мінулым жыцці Марыны Карпавай Перагуд, грамадзянкі вёскі Парэнджы, сябра калгаса «Сцяг Перамогі».
Бадай штодня ўранні, калі ўсе насельнікі свінчага царства, чакаючы першае порцыі паранкі, узнімалі дружны вясёлы скогат (ніхто так усмак не паскаголіць, як здаровая галодная свіння),— у гэтую пару, зазвычай, ідучы на працу, заходзіў сюды старшыня калгаса Нічыпар Крук. Марына Карпава Перагуд сустракала яго прыблізна з такім пачуццём, з якім спраўны камандзір батальёна сустракае ў даручанай яму часці камандзіра палка. Яна прымала заклапочана-строгі выгляд, яшчэ вышэй і ямчэй падтыкала саматканую спадніцу і з памагачымі сваімі гаварыла ціха, але з адпаведным націскам.
Старшыня Нічыпар Крук лічыў калгасны свінушнік за аснову далейшага росквіту ўсяе калгаснае гаспадаркі — Марына адчувала гэта, была гэтым надзвычайна здаволена і гатова была немаведама што зрабіць, абы спраўдзіць ускладзенае на яе грамадскае давер’е.
Свінні, не перастаючы скаголіць, праводзілі іх пачцівымі, але разам з тым і хітраватымі позіркамі. Іншыя цяжка ўзнімаліся на ногі, іншыя ўскаквалі перадам на дзверы свайго катушка, высувалі ў шчэлачку рыла і вішчэлі з асаблівай, нават ліслівай троху, стараннасцю.
Падыходзячы да канца свінушніка, Нічыпар Крук сунімаў ход і гаварыў расцяжліва, з летуценнай усмешкай:
— Ану-тку, як наш эксперыментальны?
І яны колькі хвілін стаялі перад маленькім катушком, дзе мітусіўся, як срэбная плотачка ў чыстай вадзе, маленькі, беленькі, кірпаценькі парсючок: яго гадавалі па асаблівай методзе, вынайдзенай мясцовым аграномам.
Памацаўшы на развітанне мокры парсючкоў пятачок, Нічыпар Крук, здаволены, выходзіў з свінушніка. Марына праводзіла яго, пасля зноў варочалася да свайго аблюбенца і, занядбаўшы ўсю сваю камандзірскую строгасць, доўга глядзела на яго з цёплым матчынскім замілаваннем.
А то дык залучаў у калгасны свінушнік сярэдняга веку ўдавец, жыхар тэй жа вёскі Парэнджы Хомачка Гэрцык. Ён спачатку чмыхаў троху сваімі тоненькімі, падхутраванымі рудымі вусікамі, носам, адылі зухавата запальваў папяросу (папяросу, не іначай!) і падыходзіў да Марыны абсалютна як кавалер.
Хомачку Марына сустракала з большай інтымнасцю. Яна выпускала з катуха якога-небудзь найбольш спакойнага вепрука, клала яго на бок і пяшчотна гладзіла яго ружовы жывот, какетліва ўнікаючы Хомачкавага погляду. Хомачка з жывым апетытам узіраўся ў пышныя кумпякі вепрука і з гэткім жа апетытам пераводзіў позірк на яшчэ досыць свежую фігуру Марыны. Пад левым вусікам у яго трымцела вясёленькая ўсмешачка, ён неўзаметку — гусачком — падступаў да Марыны і асцярожна, нібы баяўся, каб не апячыся, лэпаў яе па баку.
Марына адпіхала яго локцем без асаблівае злосці.
Бялявы Сымонка часам цікавіўся:
— Мамка! Гэта нашы дзюшкі?
— Нашыя, дзеткі, калгасныя.
— Усіхныя?
— Усіхныя, дзеткі.
Ён на момант задумляўся.
— І дзядзькавага Сцёпкі?
— І дзядзькавага Сцёпкі.
— І Волькі дзядзькавае?
— І Волькі.
— І Петрыка Грышчанкавых?
— І Петрыка.
— І Аўгена Дразда?
— І Аўгена.
Сымонка зноў задумляўся і потым пытаўся ўжо з відавочным сумненнем:
— І спірмінтальны ўсіхны?
— Усіхны.
Тут Сымонка ўжо задумляўся глыбей і думаў датуль, пакуль не знаходзіў формулу азначэння своеасаблівае блізкасці да «спірмінтальнага»:
— А толькі я памагаю табе даглядаць яго. Праўда, мамка?
— Праўда, сынок, праўда, любы...
І бялявы Сымонка канчаў гутарку агульнай заўвагай:
— Я люблю дзюшак. Дзюшкі добрыя...
Марына пагадліва ўсміхалася і неўзаметку кідала погляд на сваю левую куксу.
Папраўдзе, гэтая кукса ўжо ані-ні не засмучае Марыну. Яна нават дае ёй нейкае дзівоснае заспакаенне.
Так глядзіць на лёгкую драпінку на сваім целе чалавек, які выбавіўся з смяротнае небяспекі.
Ну, ці ж гэта старая жанчына — у трыццаць пяць год? Іншая каторая, дайце рады, яшчэ такога палу запаліць, што і дзяўчына таго не дакажа!
А чым дрэнны, скажам, хоць і пажылы троху, але зусім дзябёлы яшчэ ўдавец Хомачка Гэрцык?
Марына нікому не кажа пра гэта, але ў тую часіну, як прыходзіць да яе Хомачка Гэрцык і як потым ён ласым вокам азірае яе круглявую фігуру, яна адчувае ўсё-ткі хоць мо і не зусім бурную (дзе там!), але досыць вострую і салодкую бабскую непакойнасць. І нават, шчыра сказаўшы, яна сама чакае, калі ён, нарэшце, падкрадзецца да яе і раптам праявіць сваю асцярожную мужчынскую ласку.
Дый што там? Дзеці дарослыя, а ў яго і зусім не асталося нічога ад першае жонкі. Адным словам — у вольную часам гадзіну, адышоўшыся ад абыдзеннага тлуму, чаму не падумаць цішком пра, можа, і дурную, але ж зусім беззавадную ўцеху!
Так вось і падышло. Як прыйшоў быў неяк пад вечар да Марыны Хомачка Гэрцык ды яшчэ з сваім сябруком Арсенам Даўгім, ды яшчэ абое вясёлыя, пад невялічкай чаркай — Марына сэрцам пачула, што гэта ўжо нібы тыя даўнейшыя заручыны,— і радасна здрыганулася.
...Але ж трапіцца часам такое ў жыцці, што во-во ўжо, здаецца, звяжаш, скруціш каляныя пруткія галіны, аж раптам — трах? — парвалася лычка, і паляцелі куды каторая...
Мужчыны паставілі на стол паўлітра. Тады Марына схапянулася, што не мае чаго закусіць, і хацела ўжо бегчы куды пазычаць, але Хомачка суняў яе велічна-шырокім жэстам, разам з тым управіўшыся ёмка падміргнуць Арсену.
— Наша гарэлка, дык і наша закуска. Мы самі сабе гаспадары! Праз дзесяць хвілін я буду тут.
І ён выйшаў. Услед яму Арсен (змова была ў іх, няйначай!) паслаў вельмі загадкавы сказ:
— І жораў нізка, і стрэльба блізка...
Ды хітра-хітра ўсміхнуўся.
Марына была ўжо занепакоілася, адылі ўсміхнулася сама сабе (можа, жарт які надумалі?) і завяла з гасцём вясёлую гутарку.
І вось, папраўдзе, праз дзесяць хвілін, не болей, гонкім махам расчыняюцца дзверы, уваходзіць вясёлы, давольны сваёй удачай Хомачка і ўрачыста, як рыцар перад сваёй дамай, кладзе перад Марынай яшчэ цёпленькага зусім парася.
Вось тут акурат і парвалася лычка...
У гэтым беленькім сыценькім парасяці, якое шырока, нібы смеючыся, шчэрыла белыя малочныя зубкі, Марына пазнала свайго аблюбенца, свайго пестуна — «эксперыментальнага» парсючка.
Яна аслупянела. Усё, што было ў жыцці ў яе: і гордая здаволенасць працы, і адказнасць перад калектывам, і радасць новага бязгорнага існавання,— усё яно неяк несвядома злучылася, было для яе ў гэтым маленькім парасяці. І ёй здалося цяпер, што, забіўшы парася, Хомачка хацеў адабраць у яе ўсё тое, чым урасла яна — бабылка, бяздомніца — у людскую працоўную грамаду.
Яна шукала слоў, каб неяк выказаць сваё пачуццё, і знайшла толькі адно, Сымонкава:
— Гэта — усіхнае... усіхнае...
Хомачка бязглузда пілаваў п’янаватымі вачмі і, фігурна водзячы рукой у паветры, тлумачыў:
— Гэта жарт, Марына Карпаўна, просты жарт... Я адкуплю, канечна... Я заўтра сваё прынясу... Безумоўна... Мы самі сабе гаспадары, Марына Карпаўна...
Тады Марына Карпаўна падышла да яго — страшная ў сваёй раптоўнай злосці, і з сакавітай выразнасцю адчыкрыжыла:
— Свіння!
І нават не трэба было кідаць ёй адпаведнага позірку ў качарэжнік, каб Хомачка і так зразумеў, што яго жаніхоўскі візіт скончаны.
Ну, ці ж гэта старая жанчына — у трыццаць пяць год? Іншая каторая, дайце рады, яшчэ такога палу запаліць, што і дзяўчына таго не дакажа!
...Але ад той пары сярэдняга веку ўдавец Хомачка Гэрцык у калгасны свінушнік не патыкаўся.