Пасля абеду брыгадзір паслаў Пятра баранаваць бульбу. Палетак пад бульбай быў ладнаваты — раскінуўся між дарогай, якая звівалася-паўзла па Краснай горцы, і сценкай, што пралегла пад могілкамі. Гэта — удоўжкі. А ўшыркі — ад Рыгоравых дадаткаў да Глінішча. Ганяў Пятро свайго «Беларуса» ад дарогі да сценкі — бульба была ўжо велікаватая, дык баранаваў толькі ўдоўжкі, каб не вырваць часам якое каліва. Хацелася скончыць клін сёння ж — надакучыла з ранку да вечара каторы ўжо дзень душыцца пылам на гэтым баранаванні. А заўтра, казаў брыгадзір, пэўна, пойдуць ужо на луг і на канюшыну, бо надвор’е, дзякаваць богу, усталявалася.
Дарога — сценка, сценка — дарога... Пятро круціўся туды-сюды і думаў аб тым, што гэта будзе вельмі здорава, калі заўтра, урэшце, паедзе пляжыць канюшыну: там паблізу рэчка, дык можна будзе адлучыцца на хвіліну ды пабоўтацца, а то палова чэрвеня, глядзі, мінецца, а ён і ў рэчку ні разу не злазіў...
Незабаранаваны клін усё вузеў і вузеў. Пятро з нецярпеннем прыкідваў нават, колькі кругоў засталося яму яшчэ зрабіць. Пад’язджаючы да дарогі, заўважыў, што з боку вёскі, падаткнуўшы пад раму казу-складанку, коціць на веласіпедзе брыгадзір, здалёк махае рукой — прыпыніся. Хлопец развярнуўся, прыглушыў матор, саскочыў на зямлю, колькі разоў з асалодаю пацягнуўся, закурыў.
Пад’ехаў брыгадзір, кінуў веласіпед пад куст, загаварыў:
— Канчаеш ужо? Маладзец! Тут, ад дарогі, і пад Глінішчам, дзе ніжэй, можа, яшчэ па разу праедзеш? Удзірванела, халера! А яшчэ дажджы прыпляскалі!
— А не, дзядзька! Мякка ўсюды. Пад Глінішчам толькі трава больш адскочыла — ведама, ніжэй. Але ўсё роўна мякка. Як пух...— І не вытрымаў, спытаўся: — Дык што, дзядзька, заўтра на канюшыну?
— Не, брат, заўтра ты яшчэ Страхаву гару даб’еш. Там пясок, дык паездзіш па разу, скарынку знімеш... А на сена ў панядзелак рушым. Яно-та можна было б і заўтра, але ж бабы яшчэ з буракамі не ўправіліся. Заўтра-то, пэўна, ужо даполюць, тады і на сена.
Брыгадзір памаўчаў, ступіў колькі крокаў на палетак, нагнуўся, тузануў каліва бульбы, зноў павярнуўся да Пятра:
— У цябе курыць ёсць што? Пасылаў бабу ў магазін, дык, ліха на яе, не прынесла, забылася...— Ён хацеў нешта яшчэ сказаць, але чамусьці змоўчаў.
Пятро дастаў пакамечаны, замурзаны пачак «Севера», пасля падаў у далонях запаленую сярнічку. Брыгадзір, зацягнуўшыся, выдыхнуў разам з дымам:
— Ну, дык бачыў ужо ці не?
— Каго?
— Хіба не чуў? Да Васіля Рыгоравага брат прыехаў. Іван... Кажуць жа, бацька твой... Доўга не паказваўся...
— А-а-а,— Пятро змоўк, закамечыў у пальцах папяросу, не ведаючы, што казаць.
— Пэўна ж, захочаш пабачыць? — спытаўся быў брыгадзір, але, зірнуўшы на хлопца, раптам заспяшаўся: — Ну, то я паехаў. А ты глядзі тут, канчай памаленьку...
Пятро пастаяў, шмыгаючы згаслай і растрыбушанай папяросай, аж пакуль брыгадзір не схаваўся за кустамі на Краснай горцы, пасля нейк паволі, нязграбна палез у кабіну...
Зноў сценка — дарога, дарога — сценка... Вечарэла. Пятро не прыкідваў больш, колькі кругоў яшчэ трэба яму зрабіць, не спяшаўся, не зважаў па нязвычна гарачы ўвечары і церпка-горкі пыл, што сляпіў вочы, хрумсцеў на зубах,— усё думаў пра тое, што сказаў брыгадзір. Тое першае ўтрапенне мінулася, Пятро быццам і супакоіўся, але ўсё роўна думаў аб тым жа. І не хацеў думаць, і стараўся скіраваць думку на што іншае, на тую ж Страхаву гару, якую паедзе заўтра «дабіваць», на канюшыну, да якой з касой не падступіцца і якую давядзецца пляжыць яму, Пятру.
«Кажуць жа, бацька твой...» А то хто ж! Канечне, бацька... Не сам жа я на свет паявіўся... Ды і людзі не так сабе плявузгаюць...
«Доўга не паказваўся...» Не паказваўся, хаваўся. А можа, баяўся? Каго? Мяне ці мамы? Быццам нам што трэба ад яго! Але ж не вытрымаў, прыехаў... На радзіму пацягнула, брата праведаць... Пра мяне наўрад ці спытаецца. А можа... Зайсці-то, канечне, не адважыцца. Можа, нават і дзядзьку Васілю нічога не скажа... Ну, але той сам здагадаецца, пакажа яму на мяне хоць пальцам праз акно...
«Пэўна ж, захочаш пабачыць...» А што, калі самому зайсці? А што — вып’ю дзеля смеласці чарку і зайду. Біцца ж не будзем. Пагляджу, і ўсё, што там за бацька ў мяне такі, што і не ўспомніў ні разу, не азваўся нават...
* * *
З поля Пятро прыехаў пазнавата — маці ўжо карову даіла. Ён скінуў майку, збегаў цераз вуліцу да калодзежа, памыўся да пояса — выліў на сябе цэлае вядро вады. Памкнуўся павесіць пустое вядро на паркан, але перадумаў, зноў скокнуў да калодзежа («Маме заўтра не трэба будзе раніцою па ваду ісці...»), пасля пайшоў у хату галіцца.
Прыйшла маці. Цэдзячы сырадой, спыталася:
— Чаму ж так позна сёння?
— Канчаў бульбу пад Глінішчам. Заўтра на Страхаву гару, дык каб не ездзіць лішні раз.
— У Жырблевічы збіраешся? Там жа вяселле, кажуць, сёння. Чула, Жэнька Якубаў матку падганяў, каб сарочку папрасавала.
— Пагляджу. Можа, сваю вечарынку наладзім. З горада ж панаехала.
Маці выйшла — пэўна, панесла ў кладоўку малако. «Пра яго не пытаецца,— падумаў Пятро.— Не пытаецца... Значыць, так трэба. А чаго пытацца...»
Ён пераапрануўся, пырскнуў у твар адэкалонам. За вячэрай не ўтрымаўся, папрасіў маці:
— А можа, ёсць крышку?
Яна хацела запярэчыць, прысароміць сына, сказаць, што брыдка будзе яму пасля чаркі падысці на той самай вечарынцы да якой-небудзь дзяўчыны, але чамусьці прамаўчала і, уздыхнуўшы, прынесла з каморы прыхаваную на ўсялякі выпадак пляшку. Пятро наліў сабе ў стограмоўку, наліў, яна бачыла, не шмат, але ўсё адно аж скаланулася ўся, гледзячы, як ён выпіў і гідліва зморшчыўся...
Хлопцы сапраўды збіраліся ў Жырблевічы, гойсалі адзін да аднаго на веласіпедах, падбівалі ў кампанію дзяўчат. Пятро ў апошні момант ехаць адмовіўся.
«Чаго я там не бачыў? Каб хоць клуб людскі быў, а то таўчыся ў духаце. Ды і цягнуцца за свет...»
Хлопцы пасадзілі на рамы дзяўчат, паўключалі ліхтарыкі і панесліся ўніз, да моста, да павароткі на Жырблевічы. Доўга яшчэ былі чутны іх галасы — крыкі, рогат, віск дзяўчат. Пасля ўсё аціхла: толькі далекавата, відаць, на Ямішчы, скакалі ў цемры мітуслівыя водбліскі ліхтарыкаў...
Пятро таксама скіраваўся вуліцаю ўніз. Мінуў масток. Паціху дайшоў да Ямішча. Адсюль, з узгорка, зноў убачыў агеньчыкі — хлопцы былі ўжо далёка, за балотам, пэўна, пад самымі Жырблевічамі. Ён пастаяў на Ямішчы, пакурыў. Аб нечым зацята-няўцямна думаў...
Гэтак жа паволі, як ішоў сюды, вяртаўся і ў вёску. Мінуўшы масток, ён, аднак, не пайшоў вуліцаю дахаты, а завярнуў у вулачку, што ішла ўздоўж рэчкі. Мінуў лазню, пасля калгасную кузню, перайшоў па кладцы рачулку і спыніўся перад хатаю дзядзькі Васіля. І, мусіць, толькі тут даўмеўся, што ўвесь гэты час думаў пра тое, каб зайсці сюды, што толькі дзеля гэтага выпіў дома і што дзеля гэтага адмовіўся ехаць разам з хлопцамі ў Жырблевічы...
Ён ведаў, што цяпер у хаце дзядзькі Васіля якраз будзе гасцяванне, што там якраз павінны сядзець за сталом, што заходзіць туды, можа, і не зусім ёмка, але — піхнуў ад сябе калітку.
«Што я скажу там? Як сустрэнуць мяне і дзядзька Васіль, і цётка Верка, і ён сам?..»
Пятро ўзышоў на ганак, бразнуў клямкай. З-пад хлява азваўся сабака. Хлопец аж уздрыгнуў, нібыта ад спалоху, адчуў, як пахаладзела ў яго між лапаткамі, а далоні сталі непрыемна ліпкімі...
У хаце сапраўды гасцявалі. За сталом сядзела чалавек пятнаццаць, але Пятро адразу ўбачыў яго — бацька сядзеў між дзядзькам Васілём і цёткай Веркай...
— Добры вечар у хату,— прамовіў Пятро, і ўласны голас падаўся яму нейкім чужым, занадта гучным.
Борздзенька падхапіўся з-за стала дзядзька Васіль — аж перакулілася, загрукатала па падлозе табурэтка.
— А-а, пля...— ён запнуўся, закашляўся, хуценька загаварыў: — А-а-а, Пеця-я-я... Ну, сядай, сядай з намі, раз, гэта самае, зайшоў, заглянуў, як кажуць... Сядай, сядай...
«Хацеў сказаць — «пляменнічак»,— падумаў Пятро,— як заўсёды, калі сустракаў мяне. Але не сказаў. Не рашыўся...» Ён ступіў крокі са два на хату, прамовіў:
— Не, дзядзька, дзякую. Я на хвілінку... Толькі... Ну, на бацьку зірнуць... Я...
Пятро ўбачыў, што бацькаў твар уздрыгануў, што па ім прабег цень нібы радасці, і хлопец ступіў яшчэ крок да стала, сказаў гучней і цвярдзей:
— Здароў, бацька!
Бацька не падняўся з-за стала. Ён толькі каўзануўся на крэсле, вусны яго тузануліся, вочы забегалі па суседзях — усе цяпер глядзелі на яго, а не на Пятра.
— Хто гэта? — нарэшце прагаварыў ён, павярнуўшыся да брата.
Той кінуўся да яго, схіліўся, зашаптаў:
— Супакойся, Ваня, супакойся... Гэта ж, тое самае, ты ж ведаеш, я ж табе казаў... Людзі кажуць... Вось хлопец, тое самае, і паверыў... Ты ж ведаеш, усе гаварылі... Як ты тады пайшоў, ты ж, гэта самае, ведаў ужо...
Пятро быццам не бачыў і не чуў нічога. Ён глядзеў на бацьку і не разумеў, чаму той маўчыць... І хлопец зноў паўтарыў:
— Дык здароў, бацька!
Бацька адарваў ад стала кулак (тут толькі Пятро заўважыў, што ў яго адна рука), тыцнуў сябе ў грудзі:
— Ты гэта, хлопец, да мяне?.. Да мяне? Выбачай, брат, ты памыляешся. Я не ведаю, хто твой бацька. Нешта ты блытаеш, брат...
Пятро адхіснуўся, апусціў руку. Можа, ён не разумее?.. Зноў стала холадна між лапатак. Пятро павёў вачыма па стале, па тварах тых, што сядзелі за гэтым сталом. Ён убачыў, што ўсе яны ўпіліся вачыма ў яго, Пятра, і не разумеў, чаго гэта яны — быццам ніколі не бачылі. «Што здарылася? Чаму? Не можа таго быць! Я ж прыйшоў проста паздароўкацца. Як мужчына з мужчынам... А ён не прызнаецца нават! Хлусіць мне! Хлусіць перад сваім братам, перад дзядзькам Васілём, які заўсёды зваў мяне пляменнікам!»
Яму раптам забалела галава...
Пятро перавёў дых. Так, усё правільна. Во сядзіць дзядзька Васіль, цётка Верка, цётка Міхаліна, дзядзька Міхалка. Ён не памыліўся, ён чуў сапраўды, што бацька сказаў:
«Нешта ты блытаеш, брат...»
Пятро крутнуўся быў да дзвярэй, але спыніўся.
— Значыць, я блытаю? Значыць, гэта няпраўда? — Погляд Пятра спыніўся на твары Васіля, і ён ступіў да дзядзькі, тузануў яго за плячо: — Дзядзька Васіль, дык гэта не мой бацька?
Пятро выпрастаўся, адышоўся ад стала, усміхнуўся:
— Чаго ж вы маўчыцё? Я ж і праўда памыліўся, я ж пажартаваў. Мой бацька загінуў на вайне. Мне яшчэ маленькаму мама, і дзед, і баба гаварылі, што мой бацька герой, што ён не вярнуўся з вайны... Чаго ж вы маўчыцё?
Ён павярнуўся і паволі пайшоў да парога. Узяўшыся за клямку, зноў абярнуўся, прашаптаў:
— Малі бога, бацька, што ты калека... А то б...— І тузануў дзверы.
Ужо за каліткай яго дагнаў дзядзька Васіль, учарэпіўся за руку:
— Ты, пляменнік, таго самага... Ці ж можна так? Ты не крыўдуй, гэта самае... Брат жа мой... Ты не крыўдуй... А можа, і ў яго душа баліць, га? Што ж ты маўчыш, тое самае? Га, чаго маўчыш? Я ж цябе не крыўдзіў, пляменнік... А ён... Можа, і ў яго душа баліць.
Пятро рвануўся:
— Баліць?! Ану — адыдзі! А не то...
— Ты чаго, гэта самае? Ну, удар, удар, пляменнічак... Можа, і мне лягчэй, таго самага, стане... Удар...
— Эх ты, дзядзька! Нічога ты не разумееш...
Пятро кінуўся ў завулак...
***
Аб тым, што Пятро заходзіў да Рыгоравага Васіля ў хату, назаўтра ведала ўся вёска. Жанчыны, сышоўшыся дзе-небудзь, толькі пра тое і гаварылі.
— Гэта ж ведаеце, зайшоў ён у хату ды адразу бух з парога: «Здароў, бацька!» А Іван падскочыў на лаве ды як закрычыць: «Сабака табе бацька, а не я!..»
— А ці праўда гэта, бабы, кажуць, быццам Пецька і біцца кінуўся?
— А то няўжо ж! Мужчыны расцягнулі... Дык Пецька заплакаў ды пабег з хаты...
— Заплакаў? Бедненькі! Яно ж і пэўна. Дармо, што сам сталы. А ўсё ж бацьку мець хочацца. А тут бацька адварочваецца...
— Ат, бабы, лішняга і не кажыце! І не біўся там ніхто, і нічога такога не было. Мне ж Міхаліна ўсё расказала, яна ж там была сама. Пецька толькі паздароўкаўся, і ўсё. І за стол нават не садзіўся. А бацька рукі яму не падаў...
— Мала што Міхаліна можа нагаварыць! Сваячка ж, ведама! А Пецька хлопец гарачы, мог і сарвацца, не сцярпець ...
— А вот жа, бабачкі, не вытрымаў, прыехаў паглядзець... Пэўна ж, і сына хацеў пабачыць. Дармо, што адцураўся, не прызнаваўся. Якое там дзіця ні было, але ж — дзіця, не чужое ўсё ж...
— Ат, чужое — не чужое! Яму ўсё роўна! Хіба гэта чалавек? Ці Пецьку што трэба ад яго? Малы быў, дык тады трэба была і ласка, і абарона, і гасцінец... А цяпер... Пецька сам на сваіх нагах даўно... А ён як змоладу быў, дык і цяпер круцялём застаўся, хоць і калека, даруй госпадзі...
— Праўду, Волька, кажаш! А Гілена як? Лёгенька хіба ёй? Не можа ж яна сыну забараніць, каб бацьку не пабачыў... Ды і сама, бабачкі...
— Ай, ты ўжо не кажы! Каб прасіў-маліў, дык Гілена б і на парог не пусціла б...
І аціхалі бабы, калі падыходзіла сама Гілена, Пятрова маці... Ды хіба яна не здагадвалася? Хоць і даўно тое было, аб чым цяпер бабы сакочуць на сяле, хоць, здавалася, і заснула ўсё ў душы, зачэзла, хоць і не ўспамінала Гілена ўжо колькі гадоў таго, што было перад самаю вайною, а ўсё роўна зноў балюча... Бо вунь жа прыехаў, гасцюе ў Васіля, у брата свайго, увечары да мужчын выходзіць... Куды ж ад гэтага ўцячэш? І людзям хіба закажаш, каб языкі не часалі?
Гнала Гілена прэч думкі пра ўсё гэта, а яны ўсё адно не давалі спакою. Застанецца адна, адвернецца што-небудзь рабіць, і ўсё пра тое ж, пра той час, калі была маладой-маладзенькай і дружыла-сябравала з тым Іванам Рыгоравым...
«Ласкавы быў, уважны... Усё Леначка ды Леначка... А колькі гора ды сораму нацярпелася...»
Прыгадвалася зноў і зноў, як сказала яна тады Івану, што зацяжарала, і як падалося ёй, што спалохаўся ён, і як не хацела яна гэтаму верыць; як вымушана была таіцца ад людзей і ад маткі, пакуль можна было; як плакала тады матка і праклінала дачку, так праклінала, што нават і ўнуку не ўзрадавалася; і як неўзабаве пайшоў Іван з мужчынамі на вайну, не зайшоўшы да яе нават развітацца, а сама саромелася пайсці разам з бабамі на той дзядзінец, дзе быў мітынг са слязьмі і песнямі, ляжала ў пуні на свежым сене і галасіла ціха, каб людзі не ўчулі...
Прыгадваліся гады, калі яна з Пецькам на руках колькі разоў уцякала праз Лучкі і Роўніцу ў глухі балоцісты лес-дзіч, і як даводзілася сядзець у тым дзічы галоднай і халоднай днямі і начамі, і як вярталася аднойчы з таго дзіча, уратаваўшыся нейк ад карнікаў, і палохалася, бачачы трупы людзей — знаёмых і незнаёмых, і як ішла тады па лесе, адна, апухлая і засмяглая. Пецька кусаў пустыя грудзі, ішла, і жахалася, і галасіла без голасу...
«Божачка мой, і як тое вынеслі-выцерпелі людцы! Ні хатак не пазаставалася, ні варыўні якой, каб хоць на час прытуліцца. Адны галавешкі ды коміны... Дзеткі ад голаду заходзіліся...»
Па тым часе былі яшчэ рухавыя бацька з маткай. Агоралі нейк зямлянку, на карову ўзбіліся, а пасля і на хацёнку... Памаленьку і крыўда іх на Гілену забылася. Матка ці бацька самі не з’ядуць, а ўсё ўнучку, усё Пецьку...
«А ён рос спраўненькі. І холадна было, і голадна, а не хварэў, не нэндзаў. Ні цукерчыны не ведаў, ні чаго там іншага...»
Пасля вайны не многа вярнулася дадому тых мужчын і хлопцаў, што пайшлі па гравійцы з таго дзядзінца. Не вярнуўся і Іван Рыгораў. Як там ні было ў іх, а чакала яго Гілена, думала: «Ведама, тады малады быў, дурное ў галаве... А цяперака, як прайшоў праз гора, як слёз і крыўды людской нагледзеўся, пэўна ж, і паразумнеў. Каб вярнуўся, дык і сыну быў бы рады. Во які ладненькі выгадаваўся. Скора і памочнікам у хаце будзе...»
Але Іван не вярнуўся. І плакала па ім Гілена, як па мужыку, як іншыя бабы-салдаткі плакалі, і чакала яго, як чакалі іншыя — тыя, што «пахаронак» не атрымалі...
І рада ж была, калі дачулася, што жывы Іван. Гэта тады, калі ён раптам прыслаў брату, Васілю, пісьмо...
Але мінуўся час, і стаў Іван не то жывы, не то мёртвы. Пайшла пагалоска, што лячыўся ён недзе за Масквою і там ажаніўся. Быццам узяў медсястру тую, што яго выходжвала. Балюча было тое чуць Гілене. Каб жа хоць сам пісьмо напісаў, сам пра ўсё расказаў, а то ўсё — з чужых вуснаў, з тых пісьмаў, што да Васіля прыходзілі. Хацела сама да Васіля пайсці, каб хоць дазнацца, ці праўда тое, што людзі гавораць. Здаецца, лягчэй было б, каб на свае вочы пісьмо пабачыла, бо, можа ж, так сабе, ад злосці ці чаго там яшчэ, людзі нагаворваюць, можа, дзе лечыцца Іван, і спадзявалася, што — быць таго не можа, каб не прыехаў... Ну, няхай на яе крыўду за што затаіў, няхай да другой спадніцы прыслепіўся, дык жа ведае, што сын расце, яго ж сын, а не чый-небудзь...
А гады тыя пасляваенныя, хоць і цяжкія, галодныя былі, а беглі. За работай і часу Гілена не заўважала. Бацька і матка на вачах састарэлі, аслабелі. Засталася ў хаце адна работніца, а ратоў — чатыры. І накармі ўсіх, і адзень. Кідалася Гілена — і на конях працавала, і коксагыз расціла, і на жняярцы сядзела. І ў гэтых турботах і клопатах нейк памаленьку, пакрысе, быццам само сабой, забывалася, астуджвалася ў душы і крыўда ранейшая, і боль. А калі і ўспамінала Івана, дык так сабе, без жалю: «Сілком не прыцягнеш... А так... Можа, яно і к лепшаму. Хто ведае, як яно б там было... Ды і не адна такая, вунь колькі баб адны, без мужыкоў, пекаюцца...»
Бацька і матка памерлі нейк у адзін год. Пецька тады ўжо ў другую групу бегаў. Раілі тады бабы Гілене прымака браць: і сыну бацька будзе («Можа ж і добры чалавек надарыцца»), і сама ж яшчэ не старая, сама ў сіле. Але яна нейк вагалася. Колькі разоў заходзіў да яе Сымон Жаўнер з Жырблевіч: у таго жонка памерла, трое дзяцей засталося. Ды не пайшла Гілена. І не таму, што дзяцей чужых баялася — спагадала ў душы Сымону, сірот яго шкадавала, але — не рашылася: «Мне ўжо гэты замуж і патрэбен надта! А сыну як там будзе, хто яго ведае. Ён жа не маленькі, разумее ўсё...»
Праўда, у другі раз ледзь ужо і зусім не выйшла Гілена замуж. Прыслалі ў іх калгас заатэхніка. Сталы чалавек, а без сям’і. Што там у яго здарылася, Гілена, папраўдзе, і не ведала толкам, не распытвала, хоць той заатэхнік і кватараваў у яе хаце. Добры чалавек быў. І па гаспадарцы паможа, з сынам і дроў напілуюць, і сена накосяць. Кватарант і хату Гілене адрамантаваў: атынкаваў звонку і знутры, страху перакрыў.
І аж спалохалася Гілена, калі адчула раптам, што не проста прывыкла да чалавека, што ніякавата становіцца ёй, калі застаецца з ім сам-насам. Ды і людзі гэта заўважылі, пагаворваць сталі, што быццам пачала Гілена прычапурвацца, нават завіўку зрабіла — як дзеўка.
Маўчала Гілена. А як з’ехаў нейк раптоўна той заатэхнік, дык толькі тады пахвалілася жанчынам: «Бабачкі, угаворваў, каб жыла з ім, каб за жонку была... Як сказаў тое, а сына якраз дома не было, бегаў недзе, дык я аж забаялася... Мусіць жа, і шчыра казаў, бо голас аж дрыжаў... А я і рабіць што — не ведаю. І сябе шкада стала, і яго... Пасля ноччу не спала, усё ўздыхала. Ну добра, прыму яго, а Пецька мой як? Ды і сорамна перад ім маладзіцца, сам во, глядзі, хутка нявестку ў хату прывядзе... Думала-думала, ды і адмовіла чалавеку...»
І вось, на табе, Іван заявіўся... Гілена дык і не бачыла яго, знарок не ходзіць у той канец вуліцы, за рэчку, дзе хата Васілёва. Бабы, праўда, казалі, што мала чым і змяніўся, такі ж, як і быў, толькі пасівеў ды пуза нагадаваў. Ёй, Гілене, то і ўсё роўна, які ён там, а сын вось, бачыш, захацеў паглядзець, пазнаёміцца. І што яму скажаш? Свая галава на плячах. Хаця — які ён яму бацька? Але ж — хіба загадваць будзе? Не маленькі, дзякаваць богу...
***
Пятро ляжаў на канапцы і пад пошум дажджу чытаў кнігу. Неўзабаве пацішэла. У акно, што выходзіла ў агарод, заглянула нізкаватае – ужо вечарэла – сонца. Пятро падняўся, расчыніў акно. Дажджу не было. Толькі гулка падалі на лісце лопуху рэдкія кроплі. Недзе шастала маці – пэўна , прарывала буракі.
З вуліцы пачуліся галасы – ішлі, гамонячы між сабой, жанчыны. І згледзелі, мусіць, у гародзе маці, бо...
— Гілена, чуеш, не? Паехаў жа твой ... Васіль вунь павёў на аўтобус... Што ж ты з Пецькам не пайшла правесці?..
Пятро пазнаў – гаварыла цётка Ганна. На яе, відаць, зашыкалі бабы, бо Ганна абарвала сябе на паўслове.
— Да нас, Ганна, ніхто не прыязджаў,— голас маці быў роўны, спакойны.
Стала ціха. Зноў было чутна, як падалі са страхі на лісце лопуху дажджавыя кроплі.