Памяці т. Рэдыкі, забітага
агентамі польскай дэфензівы
па дарозе ў мястэчка Влохі.
Біце ў далоні,
іграйце ў літаўры,
Спраўляйце банкеты
сваім героям,
Нясіце вянкі ім,
зялёныя лаўры,
Золатам вышыйце
іхнія строі,
Смейцеся
і весяліцеся, каты!
Вы не пачуеце
нашых праклёнаў:
У нас надзвычайна
вялікая страта,
І слова паэта
належыць мільёнам.
Няхай яно скажа,
як жыў і загінуў,
Як з ворагам біўся
таварыш Рэдыка,
І простая мова
маіх успамінаў
Пракоціцца клічам
да справы вялікай.
Нявольнікі працы
адплацяць паўстаннем
За раннюю старасць,
за слёзы маленства.
Так вырасце кара
і, грозная, стане
Найлепшым адказам
на ваша шаленства.
Дарога ідзе на захад.
Цяжкі асядае пыл.
Суровыя дрэвы
Узмахам
Сваіх шырачэзных крыл
Трымаюць нязменна варту
Над гэтым вячорным сном.
Адно чалавек упарта
Спяшаецца недзе праз ноч.
Кашлатага ценю лапы
Паўзуць на пярэймы з нізін,
Кладуцца панура абапал
Глыбокіх, як дол, каляін.
Куды ж ты ідзеш,
Таварыш?
Вярніся,
Далёкі друг!
Дабрацца табе да Варшавы
Не хопіць
Ні ног, ні рук.
Тых ног,
Што на кожнай грэблі
Пакінулі босы след,
Тых рук,
Што дубовую мэблю
Рабілі на цэлы свет.
Вярніся!..
Вялікая стома,
Цяжар не маленькі твой:
Яшчэ у маленстве дома
Цябе нагрузілі бядой.
Каб з голаду сёстры не мерлі,
Каб хлеба скарынкі былі,—
На фабрыку гнутае мэблі
Цябе хлапчуком адвялі.
Ты гнуўся над працаю крукам,
Гады аднастайна ішлі,
Твае аслабелыя рукі
Раз’елі нашчэнт мазалі.
Крывавым абліўшыся потам,
Ты ў стоме на дол прыпадаў,
А катаржны вынік работы
Заўжды спажываў гаспадар.
«За чэрствы кавалак хлеба,
За шклянку халоднай вады —
Хіба ж чалавеку трэба
Гэтулькі зносіць бяды?»
Праклятае гэта пытанне
Таміла цябе не раз.
Праўдзіваю мовай паўстання
Табе адказаў твой клас.
І ты,
Калі быў над Млавай
Падняты чырвоны сцяг,
Пайшоў ваяваць за права
На роўную долю жыцця.
Крутыя парогі рэўкома,
Чырвонае Арміі шлях,
Узмежкі дарог незнаёмых
Твая маладосць прайшла.
Аб тым,
Як далёкі пошчак,
Жывуць успаміны адны,
Бо зноў над прасторамі Польшчы
Пайшлі паднявольныя дні.
Бо зноў на заводах Варшавы,
На роўных пазнанскіх палях,
На вуліцах роднае Млавы
Бізун і прымус загуляў.
У глыб баявога падполля
Адходзіць атрад змагароў,
І ты,
Малады камсамолец,
Вядзеш сваіх юных сяброў.
І ты,
Сакратар камсамола,
Чатыры вясны і зімы
Праходзіш суровую школу
У сценах варшаўскай турмы.
Вось так у змаганні нязменна
Ты рос змагаром з хлапчука,
І з важным цяпер даручэннем
Ідзеш ад самога ЦК.
Відаць,
Што сягоння дзесьці
У цёмных закутках хат
Чакаюць цябе
І дзейсных
Наказаў тваіх і парад.
Чакаюць узрыўных,
Як міны,
Тваіх бальшавіцкіх слоў...
І ты,
Мой таварыш,
Няспынна
Мінаеш сяло за сялом.
Я знаю —
Ніякая сіла
Не верне цябе назад.
Прайдзі ж пад глыбокай магілай,
Як вецер — над строем прысад,
Як віхар праходзіць над морам,
Як птушкі ідуць над вадой,
Як рэкі абходзяць горы —
Міні свой смяротны дол.
Напэўна, праведаў вораг,
Згадаў па тваёй хадзе,
Ў які ты імкнешся горад,
Якою дарогай ідзеш,
Якія агні паўстання
Нявольнікам працы нясеш.
І вось ля мястэчка Влохі
Рыхтуюць табе засад.
Спяшайся!
Стаміліся ногі?
Наважыў вярнуцца назад?
Цяпер раздумлёўваць пачасе
І позна гадаць цяпер.
Няхай наша сіла класа
Праз смерць правядзе цябе.
Імкніся!
Яшчэ два крокі,
І ты перашкоду мінеш...
Чаму ж гэта цень твой высокі
Пайшоў танцаваць у цямце?
Ты падаеш ніцма, дружа.
А стрэл, як шалёны, завыў.
І вось...
Паміж чорных лужын —
Лужынка свежай крыві.
Далоняй у пыл урастае
Жывая яшчэ рука,
І карай грыміць,
Вырастае
Смерць вернага члена ЦК.
І вочы яго з дакорам
Апошні агонь нясуць,
І вусны нямыя гавораць,
І мы выракаем прысуд:
Біце ў далоні,
іграйце ў літаўры,
Спраўляйце банкеты
сваім героям,
Нясіце вянкі ім,
зялёныя лаўры,
Золатам вышыйце
іхнія строі,
Смейцеся
і весяліцеся, каты!
Вы не пачуеце
нашых праклёнаў,
Мы іншую вам
падрыхтуем расплату
За нашы пакуты,
за гора мільёнаў.
Вы бандай драпежнай
жыццё рабавалі
У тых, што мазольнаю
працай спрадвеку
І потам і кроўю
яго гадавалі.
Як самы вялікасны
дар чалавеку.
Мы гэта прыпомнім!
Ярмо ваша скінем,
Абломім ваш тоўсты
раскромлены карак,
Мы пройдзем па ўсіх
паднявольных краінах
Суроваю
і справядліваю карай.
1933 г.