epub
 
падключыць
слоўнікі

Пятро Глебка

Крывавая нядзеля

* * *
* * *
* * *
* * *


 

Над Нявой халады, як заўсёды,

над Нявой туманы хараства.

Аблілася панэль галалёдам,

і вятры пачалі бунтаваць.

 

Але яркне марозамі студзень,

заціхаюць над садам вятры

і, праспектаў цалуючы грудзі,

дагараюць лісцём на кастры.

 

Цішыня,

супакой

і цвятлівасць —

белы іней апаў на бульвар.

..................................................

І не думаў ніхто палахліва,

што пачнуць не вятры бунтаваць.

 

 

* * *

Над ускраінай скрозь

устрывожаны змрок,

цемнату

падпільноўваюць вочы.

Соты раз бразгаціць

заржавелы замок —

за рабочым

праходзіць рабочы.

Сутарэнне — як склеп.

І шумяць галасы:

— Дачакаліся,

хлопцы,

суботы,

дык давай меркаваць...

— Я казаў бы, зусім

па нядзелі

не йсці на работу. —

І на міг — цішыня.

Потым голас ізноў:

— Гэтак з голаду

можна памерці...

— Што ж рабіць?

— Што чыніць?

— У нас выйсце адно:

не баяцца

ні кары,

ні смерці! —

Разышліся ўначы.

Хоць у думках сваіх

быў не кожны

тады пераконан,

але кожны ў душы

веру ў долю стаіў,

каб пасля

пасмяяцца над конам.

 

 

* * *

Горад спіць.

Над Нявой

не трывожацца тонкія цені.

Сапраўды цішыня —

узнімаць непакой для чаго?

Паслязаўтра ізноў

загавораць машыны і сцены,

і рабочыя зноў

На Пуцілаўскі прыйдуць завод.

Але дзень не прыйшоў,

а надзея чыясьці пагасла,

а другая надзея

тады красавала пышней.

Ад слупоў,

камяніц

ценявыя паслаліся пасмы;

як пялёсткі,

гарэў

ацярушаны досвіткам

снег.

З пецярбургскіх ускраін,

далёкіх

і сініх у змроку,

падплываюць павольна

бліжэй

і бліжэй

галасы.

Пракаціўся пад горадам звон,

страпянуўся высока,

і,

як рэха яго,

адгукнуліся скрозь галасы.

 

Гэта намшу званы

зазванілі ў капліцах і цэрквах;

замірае на міг

устрывожаны раніцай

шум.

На ускраінах ціш,

а трывога

павісла

над цэнтрам:

стала ясна,

як дзень,

што ішлі

не паслухаць імшу.

У старожкай

і чулай напружнасці

сэрцы застылі.

Ўсе чакалі чагось,

абрываліся ўсе галасы.

І вось раптам

сярод

мармурова-царкоўнае стыні,

як загад:

— Да цара!..

— Будзем плакаць...

— І долі прасіць...

Быццам вецер узняў —

над галовамі сотні пратэстаў.

Грозна натаўп шуміць,

як заглушаны бураю звон:

— Дайце хлеба людзям!..

Надрываюцца

крыкі,

пратэсты,

а наперадзе моліцца,

рукі узняўшы,

Гапон.

Не прайсці праз людзей, —

іх на вуліцы сёння

мільёны,

абадраных,

галодных,

а вочы

вар’яцтвам гараць.

Расцягнуліся вуліцай

шумна-нястройнай калонай,

заспявалі

і рушылі з просьбай усе

да цара.

 

Вось мінулі ўжо сад,

узыходзяць на мост над Нявою.

Перад зрокам паўстаў

у вялікасці

царскі палац.

Там на браме арол,

з дубальтовай крывой галавою,

пільна сочыць за тым,

хто адходзіць,

прыходзіць

на пляц...

 

Цішыня навакол

яшчэ больш ацяжэла на момант.

Нехта войску падаў

у цішы гэтай

строгі загад.

Быццам чорная хмара

застыла,

ударыла громам —

сыпануліся кулі,

шарэнгу заняўшы падрад.

 

Пахіснуўся натоўп.

Нехта паў на калені,

хтось навекі упаў.

Праляцеў

казакаў эскадрон.

Скалыхнулася роспач:

— Дзе ж праўда людская,

сумленне?..

І пабеглі усе,

а наперадзе з крыжам Гапон.

 

Уздагон,

быццам віхар шалёны,

імчаліся кулі.

— Гэта «ласка» цара!

— Стойце!..

— Людзі!..

Наземіўся крык.

Сотні лепшых змаганцаў

на месцы

навекі заснулі,

стала пуста тады,

і валяўся паломаны крыж.

 

 

* * *

Ноч прыйшла —

галасілі вятры,

ноч прыйшла —

супакой загубіўшы,

і ў роспачы чорнай

абломаных крыл

дзікі лямант

на вуліцах віўся.

 

Падаў снег —

застываў Пецярбург,

і здавалася —

гэта навекі.

Прасціраючы пальцы

скалечаных рук,

паміралі

на снезе калекі.

 

Прыйдзе дзень —

будуць дзеці чакаць,

прыйдзе дзень —

і адчуюць утрату.

Ноч не змоўкла.

Цяжкая рука

узнялася

над лёсам заклятым.

— Гэта — помста

за «ласку» цара...

— Чуеш звон? —

разрываецца, здэцца...

А крывавыя плямы

на снезе гараць,

як людскія

вялізныя сэрцы.

 

 

* * *

Гэты дзень адышоў за гадамі,

не прайшлі успаміны адны:

вокамгненна яны нагадаюць

пра мінулыя

чорныя дні.

 

І паўстануць тады

перад зрокам

дні пакут і навалаў былых,

і здаецца ўсё вельмі далёкім,

як прасторы не нашай зямлі.

 

Дзень крывавай

і чорнай нядзелі

паўстае, як маўклівая здань.

Адыходзяць гады і падзеі,

а за імі і з імі — бяда.

 

1929 г.


1929

Тэкст падаецца паводле выдання: Глебка П. Збор твораў. У 4-х т. Т. 2. Балады. Паэмы.- Мн.: Маст. літ., 1985.- 351 с., 4 л. іл.
Крыніца: скан