Падымі мяне,
Мужнасць класа,
Над галовамі паўшых ніц,
Правядзі над імклівым часам,
Над палётам планет і зарніц!
Дай звычайнаму слову дужасць,
Каб шумела яно,
Як пажар!
Ты ж спыніла калісьці,
Мужнасць,
Загаіла найбольшы жаль.
Роўным крокам тады з узгоркаў
Зледзянелая ноч ішла.
Чалавек пад Масквой у Горках
Скончыў свой непаўторны шлях.
І калі над зімовым усходам
Праразаецца воблік дня,—
Па крутых і суровых усходах
Адплывае наніз труна.
На прастор вырываецца скруха,
Асірочаны кінуўшы дом,
І ад болю знямелыя рукі
Апускаюць труну на дол.
Ападаюць сняжынкі на вусны,
На высокі адкрыты лоб...
Баявыя таварышы й вучні
Закрываюць астанкі шклом.
І празрыстае тонкае века
З ледзянога халоднага шкла
Адлучае ад нас чалавека,
Што прайшоў непаўторны шлях.
* * *
Белая дарога,
Векавая глуш,
Сосны снегавыя
Сцежку сцерагуць.
Селянін пануры
На крывых санях
Ельнікам зялёным
Высцілае шлях.
На глухі паўстанак
(Пяць далёкіх вёрст)
Будзе слацца ельнік
Лапкамі напрост.
Гэтаю дарогай,
Дзе галосіць сум,
Ленінцы палямі
Леніна нясуць.
Над шырокай Волгай
Хлапчуком ён рос,
Паднявольным людзям
Сваю праўду нёс.
Ён паўстаў над светам
Навальнічных хмар,
Як жывы і грозны
Агнявы штандар.
Выгадаваў класу
Партыю ў баях,
На прастор шырокі
Паказаў нам шлях.
І рабоў калоній,
Фабрык і палёў
На цара,
На пана
Ваяваць павёў.
З-пад ярма краіну
Вызваліў маю
І з рэспублік вольных
Утварыў Саюз.
Ён душу і сэрца
Палажыў у грунт,
Каб над светам здзеку
Вырас свет Камун,
Каб прастор Расіі —
Гэта глуш і шыр
Гаманілі,
Пелі
Голасам машын.
А цяпер палямі,
Цераз гэту ж глуш,
Дзе сухія дрэвы
Сцежку сцерагуць,
Дзе рыдае скруха,
Дзе галосіць сум —
Ленінцы маўкліва
Леніна нясуць.
Ані слоў,
Ні песень,
Толькі стогне крок...
Ад вялікай крыўды
Ледзянее кроў:
Той,
Каторы вечна
Працаваў і жыў,
Каб змяніць краіну
Рускае глушы,—
Па глухой дарозе,
Цераз стэп і лес
Пракладае ў горад
Свой апошні след!
Ашукала смерць нас,
Насмяяўся лёс...
На абмёрзлых вейках
Стынуць зоры слёз.
На глухім паўстанку
Журацца агні,
У жалобных сцягах
Рушыцца цягнік.
* * *
Белым снегам усыпаны плошчы,
Белым снегам укрыты сады.
Золкі вецер штандары палошча,
Замятае на бруку сляды.
Мы ідзём —
І падзёншчык,
І токар,
І шахцёр,
І марак,
І гарбар,
І студэнт,
Малады і высокі,
І пануры сівы качагар.
Мы ідзём —
У палапленых світках,
У шынелях,
Падраных з вайны,
У падшытых вятрамі намітках —
Мы ідзём да ягонай труны.
Дом Саюзаў,
Калонная зала.
Чорным крэпам спавіта труна.
Мы прыйшлі...
І наўсцяж зарыдала
Насцярожаная цішыня.
І ніколі не знойдзеш ні ў якіх
Летапісных аналах пяра,
Каб народ гэтак горка плакаў
Над магілаю правадыра.
Нашы сэрцы наўзрыд галасілі,
Нашы вочы заслала імгла...
Чалавечага плачу сіла
Горы змыць векавыя магла.
Але вырасла мужнасць класа,
Падняла нас ізноў на бой:
Над палётам планет,
Над часам,
Над праклятай суровай зімой.
Над снягамі,
Над горам,
Над жалем,
Над законамі смерці й жыцця
Вучні Леніна клятву давалі,
Узнімаючы ленінскі сцяг:
— Мы людзі адменнага складу —
Сыны векавой барацьбы.
Нам дадзена права і радасць
У ленінскіх шэрагах быць.
Заўсёды ж —
У маршах паходных,
У жорсткіх баях,
У агні —
Высока партыйную годнасць
Павінен трымаць камуніст.
Так гаварыў нам Ленін,
Навек пакідаючы нас.
Клянёмся,
Таварыш Ленін,
Што мы ажыццёвім наказ.
— Цямнейшай за цёмныя ночы
Працоўнага доля была,
Адна толькі ўлада рабочых
Сапраўдную волю дала.
І покуль не скончыцца бура
Да самых бяскласавых дзён,
Гартуйце цвярдзей дыктатуру —
Рабочага класа закон.
Так гаварыў нам Ленін,
Навек пакідаючы нас.
Клянёмся,
Таварыш Ленін,
Што мы ажыццёвім наказ.
— Нам рочылі гібель,
Магілу...
Супроць азвярэлых банд
Мы рушылі дружную сілу —
Сяброўства рабочых,
Сялян.
І зараз
На ўзораных нівах,
На фабрыках,
Стаўшых у строй,
Саюз гэты трэба рупліва
Расціць пралетарскай рукой.
Так гаварыў нам Ленін,
Навек пакідаючы нас.
Клянёмся,
Таварыш Ленін,
Што мы ажыццёвім наказ.
— У час незабыўных паходаў,
Гуртуючы нашы палкі,
Жалезная дружба народаў
Высока ўзнімала штыкі.
Ад Новай Зямлі да Паміра,
Да самых далёкіх юрт
Упарта ж разгортвайце шырай
Савецкіх Рэспублік Саюз.
Так гаварыў нам Ленін,
Навек пакідаючы нас.
Клянёмся,
Таварыш Ленін,
Што мы ажыццёвім наказ.
— Вось так у змаганні напружным
Мы свой здабывалі спакой —
Саюзам,
Братэрствам
І дружбай,
Чырвонаармейскай рукой.
Але неадступна,
Штодзённа
Рыхтуецца новы налёт.
Мацуйце ж сваю абарону —
Чырвоную армію й флот.
Так гаварыў нам Ленін,
Навек пакідаючы нас.
Клянёмся,
Таварыш Ленін,
Што мы ажыццёвім наказ.
— На бой за вялікія мэты
Ўзнімаецца Захад і Ўсход,
Усе пралетарыі свету
Ідуць у рашучы паход.
І вось,
Каб дарогаю вернай
Мільёны працоўных пайшлі,
Змыкайце рады Камінтэрна
На ўсіх паралелях зямлі.
Так гаварыў нам Ленін,
Навек пакідаючы нас.
Клянёмся,
Таварыш Ленін,
Што мы ажыццёвім наказ.
На кожнае слова прысягі
Мы цвёрды давалі зарок:
— Ніколі пад ленінскім сцягам
Ад мэт не адступім на крок!
І мы сваё цяжкае гора
Панеслі маўкліва без слёз.
На снежных шырокіх прасторах
Хадзіла зіма і мароз.
Але нашых плеч не сагнулі
Ні замець,
Ні снег,
Ні скавыш,—
Гайдаліся рэчышчы вуліц,
Высокія вежы Масквы.
Пад маршы,
Пад гром барабанаў,
На стромкіх шырокіх плячах
На самы апошні прыстанак
Мы неслі труну Ільіча.
І вось наступіла часіна,
Адна з найцяжэйшых часін,
І сэрца бязмежнай краіны
Замерла на пяць хвілін.
У роспачы сціснуўшы зубы,
Мы чулі,
Як стогнуць гудкі,
Як горна рыдаюць трубы,
Як ціха стаяць палкі,
Як страшна равуць сірэны,
Як віхрам імчыцца зямля,
Як стынуць нямыя сцены,
Высокія сцены Крамля,
Як гулка цяжкія гарматы
Апошні салют аддаюць,
Як плача над страшнай утратай
Савецкіх Рэспублік Саюз.
Чырвона-жалобныя сцягі
Схіліліся ў горы наніз.
І словы нядаўнай прысягі
Ізноў прагулі ў цішыні.
Мы цвёрда ў калоны пасталі,
Нас мужнасць ізноў узняла,
Бо партыя наша і ў жалі
І ў горы з народам была.
* * *
Мінаюць гады за гадамі,
Суровай эпохі гады.
Наперад крутымі шляхамі
Вядзе яна нашы рады.
І гэтай нязменнай дарогай —
Праверыць здабыткі свае,
Адзначыць свае перамогі
Прыходзіць Семнаццаты з’езд.
Ізноў наступае часіна,
Схіляемся ўсе,
Як адзін.
І сэрца бязмежнай краіны
На пяць замірае хвілін.
Нібы па сігналу трывогі,
За радам становіцца рад
І слухаюць
Мужны і строгі
Партыйны наказ і загад:
— Устань,
Саюз сясцёр-рэспублік,
Шарэнгамі,
Раўней струны,
Міні рады маскоўскіх вуліц,
Прайдзі каля яго труны.
Ударная брыгада класа,
Рабочым свету дай адказ:
Ці здзейсніла,
Як ты клялася,
Вялікі ленінскі наказ?
Ці стала слова
Словам справы,
Узлётам дум,
Геройствам дзей?
Ці ляжа гонар,
Наша слава
Вянком на строгі Маўзалей?
На ўсіх шырынях земнай кулі
Маўчаць станкі,
Гудуць гудкі,—
З усіх трыбун усіх рэспублік
Даюць адказ бальшавікі:
— Мы кляліся:
Трымаць высока
Сцяг,
Асвечаны яснай зарой.
Кожным рухам сваім і крокам,
Кожнай думкай сцвярджалі зарок.
І ніхто не пакажа справы,
Ад якой адступіў бальшавік:
Як геройства,
Як гонар,
Як славу,
Мы праносім штандар баявы.
Апалосканы дымам і кроўю
На франтах грамадзянскай вайны,
Ён узвіўся над нашай будоўляй,
Самай стромкай дасяг вышыні.
Ён лунае ў міжзорнай сіні,
Дзе шумяць стратасферы вятры,
Ён, як сэрца жывое краіны,
На паўночных ільдзінах гарыць.
— Мы кляліся:
Адзінства партыі,
Быццам вока сваё, берагчы.
Процьма хіжых галоў упарта
Падымалася з брудных лагчын.
Мы грамілі іх —
«Левых» і правых,
Адсякалі няшчадна з пляча,
Каб аматары чорнае справы
Не скрывілі дарог Ільіча,
Каб ніколі,
Ні ў якіх варунках
Не крануў нашых сіл разлад.
Так у жорсткіх баях за Камуну
Непарушная еднасць расла.
І наперад, у светлыя далі
Павядзе яна нас праз гады.
Як кавалак адменнае сталі,
Загартованы нашы рады.
— Мы кляліся:
Адважна змагацца,
Пасці трупамі,
Стаць на касцёр,
Каб жыццё дыктатуры працы
Бараніла рэспублік жыццё.
Ад нацдэмаўскіх збродных шаек,
З буржуазнага чорнага дна
Выпаўзала,
Ішла глухая,
Наступала на нас вайна.
Кожны хутар,
Абнесены садам,
Па дарозе да нашых мэт —
Гэта дваццаць чатыры засады
На адзін усяго кіламетр.
Безліч іх,
Што хацелі краіну
І ўладарства над намі займець!
Берагла нас нястомная пільнасць,
Дыктатуры навостраны меч.
— Мы кляліся:
Расціць рупліва
Пралетарска-сялянскі саюз.
І сягоння на ўзораных нівах
Аглядаем работу сваю.
Па калгасных палях
(Аж рэха
Векавыя калыша бары)
Ходзяць нашы найлепшыя шэфы
Сталінградскія трактары.
За іх следам шуміць пшаніца,
Канюшына шалее,
Аўсы,
Аж на дол прыпадаюць ніцма
Пад цяжарам зярнят каласы.
Лапушацца сады...
Увечар
Яркнуць вуліцы ў песнях дзяўчат
Так мяняецца лёс чалавечы
Ля сялянскіх абноўленых хат.
— Мы кляліся:
Ад гор Паміра
І да самых далёкіх юрт
Мацаваць і разгортваць шырай
Пралетарскіх рэспублік саюз.
Мы выконвалі нашу прысягу
Дзень і ноч над работай сваёй:
Кожны край надзялілі пасагам —
Гарадамі,
Садамі,
Зямлёй.
Ад усходніх граніц да заходніх,
Праз увесь велізарны абшар,
Б’юцца роўна,
Упэўнена,
Згодна
Сэрцы нашых заводаў і шахт.
Больш няма занядбалых ускраін,
Дзе зацішак і лямант стаяў,
Дзе няшчадна каралі і кралі,—
Скрозь квітнее радзіма мая.
— Мы кляліся:
І мора,
І сушу,
І вышыні аблок бараніць,
І ніколі ніхто не парушыць
Умацованых нашых граніц.
Хай паслухаюць летам уранку,
Як спяваюць прасторы зямлі —
Гэта ходзяць жалезныя танкі,
Баявыя плывуць караблі,
Самалёты ідуць,
Аж вецер
Прыгінае галовы лясоў...
Наймацнейшая армія ў свеце
Беражэ нашу працу і сон.
І калі, азвярэўшы, падымуць
Ліхадзеі на нас нажы —
Будзем мы за сваю радзіму
Ваяваць на прасторах чужых.
— Мы кляліся:
Сумленна і мужна
Нашу працу і сілы аддаць,
Каб расла пралетарская дружнасць
Па ўсіх сёлах,
Па ўсіх гарадах.
І мы прагна ішлі да мэты:
Дзень і ноч,
У любую пару
Будавалі краіну Саветаў,
Не шкадуючы стомленых рук.
Яна сонцам сягоння свеціць,
Як маяк, над сусветам гарыць...
З цёмных турам нявольнага свету
Прыязджаюць да нас змагары.
Мы прымаем іх ветла і проста,
Згуртаваныя ўсе, як адзін.
І расце баявое сяброўства
Між працоўнымі розных краін.
— Мы кляліся...
І кожнае слова —
На вадзе,
На агні,
На зямлі,
На вышынях,
На стромкіх будовах —
Ператворана ў сацыялізм.
Грыміць адказ з мільённых вуснаў,
Шарэнгамі,
Раўней струны,
Парадным маршам
Крокам мужным
Праходзім мы каля труны.
Мінаем час няшчаднай смерці,
Смуткуем зноў аб ім усе,
І кожны з нас глыбока ў сэрцы
Часцінку Леніна нясе.
Ягоны смех,
Яго вясёласць
Гарыць на тварах акцябрат,
Жыве ў рабоце камсамола,
У песнях маладых дзяўчат.
Ягоных спраў размах вялізны,
Яго нянавісць і любоў
Нясуць будаўнікі сацыялізму —
Героі фабрык і палёў.
Яго упартасць,
Волю,
Мудрасць,
Што абняла прастор і час,
Яго вялікасную мужнасць
Нясе увесь рабочы клас.
Яна згаіла нашы раны,
Пякучы патушыла боль,
Яна ішла заўсёды з намі,
Вяла і павядзе у бой.
І мы ніколі не прыстанем
Ні ў цяжкай працы,
Ні ў хадзе,
Бо нас у працы і змаганні
Наперад партыя вядзе.
Бо з намі кожнае імгненне
Шырокім шляхам баявым
Вялікі і магутны Ленін
Сярод жывых
Ідзе жывы.
1934 г.