Перад захадам сонца
Ёсць хвіліна тугі...
Аднастайна бясконца
Шалясцяць сітнягі.
На асеннія пожні.
Завяршаючы дзень,
Ападае апошні
Надвячоркавы цень.
Потым лёгка па дрэвах,
Па шурпатай кары
Пройдуць справа налева
І замоўкнуць вятры.
Жоўты ліст,
непрыкметна
Збіты імі з галін,
Доўга кружыць бязмэтна,
Ў цэлым свеце адзін.
Апусціўшы ад стомы
Нізка рукі на дол,
Тужыць лес нерухомы
Над магіламі сёл.
Моўчкі думае думу
Аб пакутлівых днях.
І ні шэпту, ні шуму —
Цішыня, цішня...
Ды такая нямая,
Што, калі не прывык,
Ты пачуеш над краем
Сэрца кожнага крык.
І здаецца, што грудзі
Здушыць чорны адчай,
І не ўздымуцца людзі,
І не ўстане мой край.
Раптам вырвуцца крокі
З нежывой цішыні,
Быццам дзесьці далёка
Едзе хтось на кані.
Клён нахіліцца к вязу,
Шэпнуць мовай галля
Штось другім... І адразу
Ажывае зямля.
На лясныя паляны
З цёмных нетраў і нор
Устаюць партызаны
І выходзяць на збор.
Ноч, густая, як сажа,
Зберажэ іх ад куль,
Не прадасць і не скажа,
Хто яны і адкуль.
Толькі мы, ды радзіма,
Ды балотны гушчар
Помнім кожнага імя,
Знаем многіх у твар.
Гэта — нашы суседзі:
З тым сумесна жылі,
З гэтым, помніцца, недзе
Нават чарку пілі...
Мы б пагутарыць рады,
Ды цяпер не пара:
Камандзіру брыгады
Час, як кажуць, з двара.
Дзед — таксама знаёмы,
Можа, нават радня —
Клапатліва, як дома,
Запрагае каня.
Хлопцы з першае роты,
З кім дружыў я і рос,
Два ручных кулямёты
Ставяць дзеду на воз.
Пажылыя мужчыны,
Угінаючы дол,
Носяць палкія міны,
Грузяць ярасны тол.
Маладая кабета
Правярае курок.
А наводдаль падлетак,
Селавы пастушок,
Пагарджаючы боязь,
Як бывалы салдат,
Затыкае за пояс
Пяць гарачых гранат.
Я не ведаю — порах
Ці нянавісць у іх,
Гэта зведае вораг
На галовах сваіх.
Помста добра паспела!
І, пачуўшы загад,
Рушыць дружна і смела
Партызанскі атрад.
На якімсь кіламетры
Ад лясной глухаты
Узляцяць у паветра
Цягнікі і масты.
Грымне ярасны выбух,
Як маланкавы гром,
Бразне ў кожную шыбу,
Страсяне кожны дом.
Бляск паўнеба асвеціць,
І, прачнуўшыся ўраз,
Скажуць шэпатам дзеці:
— Гэта бацька за нас.
Сцепануўшыся зябка,
Як таймуючы плач,
Перахрысціцца бабка:
— Дай ім, божа, удач!
Маці выйдзе ў вароты,
Доўга будзе лавіць
Роўны стук кулямёта,
Шэлест роснай травы.
После ў сінім сутонні,
На світальнай зары
Знікнуць людзі і коні
У лясным гушчары.
Ноч, густая, як сажа,
Зберажэ іх ад куль,
Не прадасць і не скажа,
Хто яны і адкуль.
Толькі мы, ды радзіма,
Ды балотны гушчар
Помнім кожнага імя,
Знаем многіх у твар.
1942 г.