Сажні, збяры,
Ізноў пасей,
Прыгледзь ад буры з громамі.
Няма ў раёне цікавей,
Чым служба аграномава.
Куды прыедзе —
Там ужо
Яму і дом, і родныя.
Вясной, як выехаў з райзо,
Жыццё ідзе паходнае.
Ён едзе
Шляхам векавым,
Зямлёй зялёнай цешыцца.
Раён прасцёрся перад ім,
Як на далоні, свеціцца.
Налева — роўнядзь,
Справа — бор,
Снуюцца сцежкі кроснамі,
Чатыры рэчкі,
Пяць азёр,
Гара Мядзведзь пад соснамі.
На ўсход — падлесак малады,
Імшары ды ягоднікі,
На поўдзень —
Новыя сады
І дваццаць тры пітомнікі.
А перад ім
Разліўся цвет
Чырвоны, канюшынавы.
А шлях бяжыць.
Веласіпед
Шуміць па доле шынамі.
А сцежкі збоку,
Сцежкі скрозь,
Як стужкі раскіданыя...
Паедзе кожнай — ўсюды ёсць
Сябры яго жаданыя.
Адам Пілюта,
Мільгуноў,
Сымон з сяла Падгайнага,
І тая самая з Лагоў,
Ну, што завецца Ганнаю.
Вунь блізка ўжо «Маяк» дыміць,
Вунь «Першы май» ўздымаецца,
І ўсюды хочацца пабыць,
Таму ён так спяшаецца.
Мінуўшы поле,
Ўскочыў ў гай
І раптам азадачаны:
— Сцяпан Пятровіч, пачакай,
Спыні сваю ламачыну!
Зірнуў,
Аж гэта старшыня
З калгаса Пералесіца.
— Ну што ж, на гэтакім кані
Не сорамна праехацца.
А сам падумаў:
«Ну і жмут.
Гаворкі тут ласкавыя,
Каня ў калгасе папрасі —
То хворы, то кульгавыя».
І вось дарогай
Цок ды цок,
Гняды стрыжэ вушамі.
Паміж гаворкаю дымок
Уецца між сябрамі.
— А што, праз Пціч
Ляжаць масты?
— Наладзілі вясною.
— Як на тарфянішчы шыты?
— Усталі, брат, трубою.
— Табе ж дарожачка адна —
Ўсё скачаш
Па раёну...—
А ў думках: хоць бы не дазнаў,
Што не прачысціў лёну.
— Лужок пад борам
Ты скасіў?
— Скасіў лужок млынарскі...—
І так гамоняць аб усім
Як след, па-гаспадарску.
Перагудуць
Пад гул калёс
Да дробязі да рознай,
А потым ціхенька пад нос
Сабе спявае кожны.
Чаго дзівіць?
Такой парой
Трава з травой гаворыць,
На ўсё прачулаю душой
Глядзіць Сцяпан Пятровіч.
Не больш як месяц адышло
З таго,
Як тут праходзіў,
А штосьці новае ўсплыло
За гэты час, ды годзе.
Разлапушыўся
Шумны лес,
Бруснічнік зацвітае,
Блішчыць на кузні МТС
Страха ўжо бляшаная.
У «Першым маі»,
Пры садку,
Яшчэ ўзнялася хата,
А на балоце ў «Маяку»
Гамоніць экскаватар.
Гусіны статак
Ля пруда
Ўжо крылы распраўляе,
Гусак між імі: га-га-га!
Паважна пахаджае.
А вось на рэчцы
Цуд адзін —
Наладжана запруда,
На два паставы новы млын
Гудзе адменным гудам.
Ля става
Быццам сом ўспляснуў
І знік, не стала следу.
Сцяпан Пятровіч штурхануў
Пад бок свайго суседа.
Драбок паперы
Адарваў,
Падсыпаў самасаду:
— Хто гэты млын пабудаваў?
— Ды з Боркавіч брыгада.
Скрозь плён
Пятровічу відзён
Не шлях — адна пацеха...
Ды раптам схамянуўся ён:
— Здаецца, пераехаў.
Ён цісне
Старшыні далонь
І голасна бядуе:
— Сягоння трэба мне ў Падблонь,
А я ў Лагі кірую.
Пусціўся зноў адзін
У шлях,
Крыху усхваляваны:
— Ды гэта ж там яна, ў Лагах,
Ну, што завецца Ганнай.
Пятровіч кажа сэрцу:
— Стой,
Не час туды сягоння.
А бор шуміць над галавой,
Як быццам з ім гамоніць.
І гэты шолах нагадаў
Аб днях мінулых многа.
Сцяпан Пятровіч
Злез і стаў
На крыжавых дарогах.
Успомніў бітвы,
Партызан,
Як ваяваў з сябрамі,
А перад ім ляжаў курган,
Зарослы верасамі.
Яшчэ з начы,
Відаць, раса
На верасах драмала...
Ён шапку зняў,
І з воч сляза
Да той расы прыпала.
Закалаціўся аграном
І спахмурнеў,
Як хмара:
Ляжыць пад гэтым курганом
Яго стары таварыш...
Ды ўспомніў ён
Адзін вырок:
— Жальбы не сцішыш плачам.
Слязу змахнуў і глянуў ўбок:
Хаця б ніхто не бачыў.
Пасля ён кветак назбіраў,
Што ў лядах
Красавалі,
Магілу кветкамі прыбраў,
А сам паехаў далей.
Праехаў лес,
Мінуў адхон,
Прасторы заняліся —
На ўзгорачку калгас Падблонь
Увесь прад ім раскрыўся.
Да неба ўзняўся галавой
Высозны элеватар,
Стаяць хаціны
Над ракой,
Як маладухі ў свята.
Па жоўтых зрубах
Дзе-нідзе
Яшчэ клююць сякеры,
З калгаснай кузні звон ідзе
Рассыпчаты без меры.
То там,
То сям жураў відзён,
Глядзіць куды каторы...
З-пад лесу статак на паўдзён
Падходзіць да аборы.
Пятровіч ехаў між палёў,
Красою іх
Дзівіўся;
Пад’ехаўшы да мурагоў,
Ён ля касцоў спыніўся.
Ды не паспеў
Яшчэ касцам
І словы два прамовіць,
Схапіў рахункавод Адам:
— Ну, брат, хадзем, Пятровіч!
Павёў,
Узяўшы пад руку,
Як сябра дарагога,
Сцяжынкай, логам, за раку.
Да самага жытнога.
Яно ж, не знаючы мяжы,
Гайдалася, што мора.
— Глядзі,
Як ты наваражыў,—
Адам яму гаворыць.
— Чаму яно гудзе
Сцяной?
Ты раду даў на тое.
І мы прайшліся бараной,
Далі падкорм вясною.
А жыта ў рост,
Што не стрываць...
Спрабуй, амаль паспета.
Ты, брат Пятровіч, галава!
Паклон табе за гэта.
Глядзі на колас —
Гэта ж дар!
Зярнятак сто напэўна.
А колькі ж будзе на гектар —
Мільёнаў сем, не меней!
Скажу табе я
Сам-насам,
На тым стаім нязменна,
Што мо дадуць героя нам,
А ордэн — дык напэўна.
Вунь лубін наш
За ручаём,
Што пушча, кажуць людзі,
Вось кончым справы — зааром,
Пад жыта добра будзе.
Пятровіч зноўку стаў казаць,
Як лепш
Наладзіць глебу,
Што лубін лепей заараць
У цвет, цяпер жа трэба.
— Ары, пакуль не адцвіло,
Дык будзеш
З ураджаем.—
Ідуць удвух яны ў сяло,
Аб справах разважаюць.
А на сяле, ля школы,
Пад ліпамі, вясёла —
Паўднём адпачываюць,
На траўцы пасядаюць,
Гасця свайго чакаюць
Касцы, даяркі, жніцы —
На сход сышліся быццам.
Кабеты не драмалі,
Сарвэту разаслалі,
Паклалі хлеб
З акрасай,
Гладыш прынеслі квасу.
Чакалі, як вядома,
Адама з аграномам.
Калі ж прыйшлі,
За страву
Паклікалі ласкава:
— Чаго там доўга мовіць,
Сядай, Сцяпан Пятровіч!
Спачнуць хай крыху ногі,
Перакусі з дарогі.
Скажы, што дзе прыкмеціў
Ды што чуваць на свеце?
Цыгаркі задымілі,
Пра ўсё загаварылі:
Ці трэба жаць даяркам?
Як лепш араць
Папары?
Што сёння ўсюды людзі
Аб міры й шчасці мараць.
Паціху ды разважна
Бяседа йшла паважна.
Сядзелі б так бясконца,
Ды не чакала сонца,
Бо й сонцу не стаіцца,
Пайшло на бор хіліцца.
Гаворцы час канчацца,
Пара ізноў за працу.
Ўсхапіліся даяркі,
Пайшлі ў аборы шпарка,
Касцы пабралі косы,
Пайшлі лажыць пракосы.
Пятровіч развітаўся
Ды ў «Ясны кут» падаўся.
Прад ім ізноў шляхі ляжаць,
І мусіць ён спяшацца —
Яшчэ патрэбна адмахаць,
Напэўна,
вёрст дванаццаць,
Усюды стрэць сваіх сяброў...
Ён рад з такой нагоды
Пад вечар ехаць між палёў —
Для сэрца асалода.
Усюды чуецца жыццё,
Яго прасцяг шырокі:
Дзе пруд,
Дзе гай,
Дзе азярцо —
Усё лагодзіць вока.
А над усім таемны звон —
Загаманілі быццам
Ячмень вусаты,
Сіні лён
Ды жоўтыя пшаніцы.
Пад небам жаўра,
Што гусляр,
Такі ж пяюн рухавы,
І вецер з бору б’е у твар,
Рахманы і ласкавы.
І хоць з дарог тых крыжавых
Курган запаў у грудзі,
Яго,
Як кожнага з жывых,
Бліжэй цягнула к людзям.
Успомніў ён аб Ганцы тут,
Аб шчасці чалавечым...
Так непрыкметна ў «Ясны кут»
Прыехаў ён пад вечар.
Вакол знаёмыя куткі
І строі новых хатак...
Ён на папары ля ракі
Спыніўся ля аратых.
Як паглядзеў,
Жахнуўся ён:
— Што гэта за ашука?
Пастой, таварыш Спірыдон,
Давай мне плуг у рукі.
І той аддаў яму:
— Бяры,—
Сказаўшы вінавата:
— Пятровіч, коннік я стары,
Каня шкадую надта.
— Не выйдзе
З гэткай глыбінёй,
На тры хоць трэба болей.—
І сам Пятровіч баразной
Пайшоў пад бор праз поле.
Калі ж вярнуўся,
Плуг аддаў
З наказам Спірыдону:
— Глядзі, каб заўжды так араў
На дваццаць, па закону.
Крыху усчуняўшы хлапцоў
Як след
За справы брацца,
Пайшоў Пятровіч да грабцоў
На бліжняй сенажаці.
І хоць людзей там грэбла шмат
Старанна і сумленна,
Пятровіч згледзеў,
Што не ў лад
У стог складаюць сена.
— На дол пакласці — папсаваць,
Палову працы
Знішчыць,
А што было прыгатаваць
Як трэба стажарышча.
Каб, што шафран,
Схаваць мурог,
Нямнога трэба сродкаў:
Калі складаеш добры стог,
Мацней кладзі сяродку.
Хлапцы злажылі стог,
Як дом,
І ля стага прыселі:
— А чуў, таварыш аграном?
Сягоння ў нас вяселле.
Мы сена скончылі зграбаць,
Дый сонца на заходзе...
Сцяпан Пятровіч,
Што чакаць?
Давайце разам пойдзем!
Як майстра ведае народ
Атрошчанкаву Полю —
Яна збярэ за гэты год
За ўсіх, напэўна, болей.
— Паскачам там,
Куды ні йшло,
Мы здатны і на гулі.—
І вось пайшлі яны ў сяло
І песню зацягнулі.
За сталом,
ды пасяродку,
Малады і маладая,
З караваем свацця ўстала,
Хлопцы чаркі уздымаюць,
Тры гармонікі іграюць,
Бубны б’юць,
Звіняць цымбалы,
Скрыпка сэрца закранае.
Старшыня калгасны Ціхан
Перад чаркай кажа слова:
— Маю я адну прычыну...
Што й казаць,
Яшчэ да часу
Нарабілі самі ліха:
Каб ды гэткую дзяўчыну
Занішто аддаць з калгасу.
Узнімаецца з пагрозай
Таварыства маладога:
— Мы яшчэ нідзе не чулі,
Каб нас гэтак абражалі.
Дзе вы хочаце, шукайце,
А не знойдзеце такога —
Хлопец статны,
Тварам ладны,
За геройства
Ўвесь у медалях.
Вось другая ўстала свацця:
— Што й казаць, калгас ваш
Толькі ўсе вы ільнаводы.
Хоць дзяўчына працавіта,
Цяжка ёй стаяць на мялцы,
Залятаць кастрою,
Пылам,
Добра ў нас мець справу
З жытам.
— Вы чаго на лён напалі? —
Адказалі ёй сурова.—
Вы куды без лёну гожы?
Лён жа — нашае багацце!
А за лён дадуць ёй хлеба,
А яшчэ сукенак розных...
Што ад вас тут
За напасці?
Толькі гэта — жарт,
Не сварка.
Тут адзін другога зналі
З тых часоў,
Калі з іх кожны
Быў пры матчыным падоле.
Зазвінелі дружна чаркі
Над сталамі пераможна,
Свацці гойкнулі да столі.
Так пілі аж да світання —
За калгас,
За маладое,
За дзявочы голас звонкі,
А яшчэ за агранома,
За таварыша Сцяпана,
З пажаданнямі: на восень
З ураджаем быць
І жонкай.
Гэты песні, жарты, гулі,
Пажаданні і размовы
Так за сэрца закранулі,
Што задумаўся Пятровіч.
Што ж, выходзіць,
Праўду кажуць,
Аднаму няма разгону...
Паблукаць і паразважыць
Выйшаў ён у сад зялёны.
А ў садку салоўка з ночы
Так зазыўна заліваўся...
Дзе ж стрываць!
Пятровіч ўскочыў
Ды ў Лагі хутчэй падаўся.
Шуршыць ізноўку па шашы
Пятровіча машына.
Нідзе
Нікога, ні душы,
Адно гамоняць шыны.
Яшчэ вачэй перад зарой
Не параскрылі хаты,
Туман ляжаў па-над ракой,
Як той кажух касматы.
Яго вятры
Ледзь-ледзь крылом
Гайдалі, што калыску...
А ўжо раённы аграном
Быў пад Лагамі блізка.
А думка ўсё
Адным-адна
Б’е сэрца несціхана...
Глядзіць, ды што за навіна?
Няўжо на полі Ганна?
Па-за гумном,
Між ярыны,
Дзяўчаты йдуць радамі,
Парассыпаліся яны,
Што краскі над лугамі.
Ірвуць асот з зялёных ніў,
Стараюцца заўзята.
Ды іх Пятровіч абудзіў:
— Дзень добры вам, дзяўчаты!
Заварушылася кругом,
Як шумны рой, ды годзе.
Глядзіць,
І Ганка да яго
Паміж дзяўчат выходзіць.
Сукенка простая на ёй,
Прыгожа, як ніколі...
— Чаго такою талакой
Сягоння вы на полі?
— Латвей па вёсках раз’язджаць,
Кпін Ганна закідае,—
А нам калі адпачываць?
Праполка не чакае!
Ячмень учора абышлі,
Пшаніцу прачышчаем.
На сходзе слова мы далі,
І мы яго стрымаем.
— З такое працы
Будзе плён,—
Пятровіч кажа Ганне,
І ехаць далей, чуе ён,
Няма адсюль жадання.
Чаго б хацелася яму?
Не вельмі ўжо і многа:
Каб з ёю ў лета і зіму
Па ўсіх кружыць дарогах.
Ён кажа Ганцы:
— Прабачай,
Хачу спытацца штосьці:
У сваты ехаць?
— Прыязджай.
— Калі найлепш?
— Увосень.—
Яму сказала Ганка так
Паміж аўсоў зялёных.
А перад ім ляжаў бальшак
У горад, да раёна.
Паехаў зноўку паміж ліп,
Дарогай між гаямі;
Здавалася,
Вакол палі
Ляжалі прад вачамі.
Пятровіч знаў,
Як даць ім толк,
Як іх узняць адменна,
Дзе — гліна, жвір,
А дзе — пясок,
А дзе — падзол пустэльны.
Куды падсыпаць купарос,
Куды падвезці гною,
Дзе сеяць жыта,
Дзе — авёс,
Дзе ўсё заняць травою.
Дарогай, шляхам векавым,
Захоплены Пятровіч;
Яму здавалася,
Што з ім
Сягоння ўсё гаворыць.
Клапот нямала у яго,
Такі абшар, вядома...
Што гэта?
Бачыць ён свайго
Сакратара райкома.
Як толькі прамінуў
Гушчар —
Той з неба ўпаў, здаецца.
Сядзіць на газіку і ў твар
Прыветліва смяецца.
— Дзе ты падзеўся?
— Не крычы,
Бо справы не малыя.—
І б’юць друг друга па плячы,
Як два сябры старыя.
— Ты, брат Пятровіч, чарадзей!
— Цябе такім жа знаю.
— Гадуеш душы ты людзей.
— А ты, брат, ураджаі.
Давай жа ураджай збіраць,
Не трацячы хвілінкі.
Сядай,
Паедзем, бо пара
Распачынаць зажынкі.
Бо час гамонку пачынаць
З густымі каласамі,
Дзе жнейкай,
Дзе касой збіраць,
Дзе вострымі сярпамі.
Бо жыта скрозь
Гудзе сцяной,
Пад ветрам аж дыміцца...
Нам будзе чым
Перад Масквой
Увосень пахваліцца.