Позна вечарам містэр і місіс Велес выйшлі з кінатэатра і завіталі ў ціхую, маленькую краму, якая адначасова служыла рэстаранам і кулінарыяй. Яны селі ў асобнай кабінцы, і місіс Велес заказала:
— Вяндліна з пумпернікелем*.
* Пумпернікель (ням.) - чорны жытны густа замешаны хлеб з саладжавым смакам.
Містэр Велес паглядзеў на прылавак: там ляжала буханка пумпернікеля.
— А бач, — шапнуў ён, — пумпернікель... Друсава возера...
Адразу ж усё стала прывычна-знаёмым: і гэтая ноч, і позні час, і пусты рэстаран. Кожная дробязь нагадвала пра мінулае. Пах асенняга лісця, подых паўночнага ветру трывожылі, захліствалі ўспамінамі. У гэтай забытай краме, у дзіўны, нерэальны час пасля кінавідовішча, ён убачыў буханку пумпернікеля, — і, як гэта здаралася з ім не раз і раней — апынуўся ў мінулым.
— Друсава возера, — паўтарыў ён.
— Ты пра што? — узняла вочы жонка.
— Пра тое, чаго не вярнуць, — адказаў містэр Велес. — У 1910 годзе, калі мне было дваццаць, я прыбіў буханку пумпернікеля да люстра на камодзе...
На цвёрдай, бліскучай скарынцы менавіта гэтага хлеба хлопчыкі з Друсавага возера выразалі свае імёны: Том, Нік, Біл, Алек, Пол, Джэк. Найлепшы за ўсю гісторыю пікнік! Іх твары цямнелі, пакуль яны трэсліся па пыльных дарогах. У тыя часы дарогі сапраўды былі пыльныя; дзівоснае, рудое, як прыпудранае воблака неадступна ішло за машынай. І возера было болей жаданае, чым потым, калі яны, чынныя, бездакорныя і незапыленыя, прыбывалі да яго берагоў.
— Гэта быў апошні раз, калі старая шайка сабралася разам, — сказаў містэр Велес.
Потым былі коледжы, праца, сямейнае жыццё, якія падзяляюць нас. І непрыкметна ты рабіўся членам чужой шайкі. І ўжо ніколі ў жыцці табе не было так утульна і лёгка.
— Мне іншы раз здаецца, — сказаў містэр Велес, — кожны з нас тады ведаў, што гэты пікнік будзе апошні. Першы раз пустата падкралася адразу пасля школьных экзаменаў. Але час ішоў, ніхто тут жа не знікаў, і ты расслабляўся. Праз год прывычны свет пачынаў распадацца. І хацелася што-небудзь зрабіць напаследак, пакуль вы не страцілі назаўсёды адзін аднаго. Пакуль вы яшчэ сябры, дома на летніх канікулах, а сямейнае жыццё недзе далёка наперадзе, трэба апошні раз праехацца, выкупацца апошні раз у халаднаватым возеры.
Містэр Велес успомніў тую дзіўную раніцу, успомніў, як яны з Томам ляжалі пад бацькоўскім фордам і іх рукі раз-пораз сустракаліся, а яны лапаталі пра машыны, пра жанчын, пра будучае. За працай яны не заўважылі, як стала горача. Нарэшце Том сказаў:
— Ці не праехацца нам да Друсавага возера?
Прасцей простага.
Чаму ж тады праз сорак год ты помніш усё да дробязяў: і як заязджалі па астатніх, і як дружна гарлапанілі пад зялёнымі шатамі дрэваў?
— Эй! — Алек лопаў кожнага буханкай пумпернікеля па галаве і смяяўся. — Гэта на потым, для бутэрбродаў.
Нік зрабіў бутэрброды з часнаком, яны ляжалі ў плеценай кашолцы. Пройдуць гады, з'явяцца дзяўчаты, і ўсё радзей і радзей яны будуць есці такія бутэрброды.
Потым, уціснуўшыся па трое на пярэднім і заднім сядзеннях, абняўшыся за плечы, яны ехалі па гарачай, пыльнай зямлі і везлі брыкецік лёду ў бляшаным тазе, каб астудзіць піва, якое ім яшчэ трэба было купіць.
Што ж было асаблівага ў тым дні, што праз сорак год ён сфакусіруецца як стэрэаскапічны вобраз, свежы і выразны? І ці не зведаў кожны з іх таго ж пачуцця? За дзень-другі да пікніка ён наткнуўся на фатаграфію, дзе бацька, маладзейшы на дваццаць пяць гадоў, стаяў сярод аднакласнікаў. Фатаграфія ўсхвалявала яго, дала ўпершыню адчуць хуткаплыннасць часу, імклівы паток гадоў, што нёсся прэч ад дзяцінства. Калі б сфатаграфавалі яго самога, то ці не здалося б яго дзецям гэтае фота такім жа дзіўным, якім здалося яму фота бацькі: неверагодна маладога; чужынца, родам з чужога назаўсёды мінулага часу?
Тое ж было і з апошнім пікніком: яны ведалі, што праз некалькі гадоў будуць пераходзіць на другі бок вуліцы, абы не сустракацца адзін з адным, а калі ўжо сутыкнуцца нос у нос, то абавязкова са словамі: «Паснедаем разам!» — і ніколі разам не снедалі.
Як бы яно ні было, а містэру Велесу па сённяшні дзень чуўся плёскат вады, калі яны ныралі з прычала пад высокім жоўтым сонцам, помніліся і піва, і бутэрброды, і цяністыя дрэвы.
«Мы так і не з'елі пумпернікель, — падумаў містэр Велес. — Дзіўна, былі б мы крыху галаднейшыя, разрэзалі б яго на кавалкі, і гэтая буханка на прылаўку не напомніла б мне абсалютна нічога».
Лежачы пад дрэвамі, ахутаныя цёплым золатам піва, сонца, мужчынскай дружбы, яны абяцалі адзін аднаму сустрэцца праз дзесяць гадоў каля будынка суда ў першы дзень новага, 1920 года і даведацца, што з кожным з іх стала. Яны вялі простую, грубаватую размову і выразалі свае імёны на буханцы пумпернікеля.
— Па дарозе дамоў, — сказаў містэр Велес, — мы пелі «Месячны заліў».
Ён прыгадаў, як яны ехалі дадому, і якая цёплая была ноч, і як мерна ў такт машыне падскоквалі мокрыя купальнікі, кінутыя на падстаўку для ног. Яны рабілі аб'езд за аб'ездам, проста так, каб даўжэй ехаць, і гэта здавалася надзіва разумным.
— Спакойнай ночы. — Пакуль. — Спакойнай ночы.
Потым Велес ехаў адзін, імкнучыся да поўначы, да дому, да пасцелі.
Раніцай ён прыбіў да камоды буханку пумпернікеля.
— Я ледзь не плакаў, калі праз два гады, пакуль я быў у коледжы, маці спаліла яе ў печы.
— Што ж усё-ткі адбылося ў 1920-м? — спыталася жонка. — У першы дзень Новага года.
— А-а, — адказаў містэр Велес. — Я выпадкова праходзіў міма будынка суда. Ішоў снег. Прабіў гадзіннік. Госпадзі, успомніў я, мы ж павінны былі тут сёння сустрэцца! Я пачакаў пяць хвілін. Не тое каб зусім перад будынкам суда, не думай. Я чакаў на другім баку. — Маўчанне. — Ніхто не прыйшоў.
Ён устаў з-за стала і заплаціў па рахунку.
— І дайце мне вунь тую буханку пумпернікеля, — сказаў ён.
Калі яны з жонкай ішлі дамоў, ён сказаў:
— Ты ведаеш, мне падумалася: што з імі ўсімі стала?
— Ніяк, як заўсёды, у горадзе, у сваім кафэ.
— А астатнія? — твар містэра Велеса расчырванеўся, ён усміхаўся і размахваў рукамі. — Пераехалі. Том, напэўна, у Цынцынаці. — Ён крадком глянуў на жонку.
— Чорт вазьмі, я пашлю яму гэты пумпернікель!
— Але ж...
— Праўда! — Ён смяяўся і ішоў усё хутчэй і хутчэй, паляпваючы далоняй па буханцы хлеба. — Хай выража сваё імя і пашле па пошце, чые адрасы ведае. І ўрэшце яна вернецца да мяне, зрэзаная іх імёнамі.
— Але, — сказала жонка, узяўшы яго пад руку, — ты толькі расстроішся. Ужо не раз ты выкідваў такія штучкі і...
Ён не чуў. Чаму мяне ніколі не асяняе днём? — думаў ён. — Чаму заўсёды пасля захаду сонца? Раніцай, перш за ўсё, думаў ён, я адпраўлю, клянуся богам, адпраўлю гэты пумпернікель Тому і ўсім астатнім. І ён вернецца да мяне, і зноў усё будзе так, як быццам яго ніколі не спальвалі ў печы! Чаму б і не?
— Паглядзім, — сказаў ён, пакуль жонка адчыняла шкляныя дзверы, за якімі прытаіўся дом, поўны цішыні і цёплай пустаты. — Паглядзім. Што мы яшчэ пелі? «Вяслуй, вяслуй».
Раніцай ён спускаўся па сходках у залу і на хвіліну затрымаўся ад яркіх, моцных сонечных промняў. Твар яго быў паголены, зубы — пачышчаны. Святло напоўніла кожны пакой. Ён паглядзеў на стол, ля якога завіхалася жонка. Упэўнена, не спяшаючыся, яна наразала тонкімі лустачкамі яго пумпернікель.
Ён прысеў да стала, асветленага промнямі сонца, і ўзяў газету.
Яна дастала лустачку хлеба і пацалавала мужа ў шчаку. Ён прывычна паляпаў яе па руцэ.
— Табе адзін кавалачак ці два, мілы? — спыталася яна пяшчотна.
— Два, бадай, — адказаў ён.