Жыў-быў... не, ні цар, ні пан, а зусім звычайны чалавек.
Вой, што я кажу, звычайны?! Наадварот, зусім незвычайны, бадай, самы страшны за ўсе, якія толькі былі часы, чалавек.
Думаеце, злодзей? Не!
Думаеце, забойца? Зноў не!
А-а, цяпер вы падумалі, што гэта — людаед? Не, не і не!
Гэта быў з выгляду сціплы, ціхі, малапрыкметны чалавек, але абыякавы да ўсяго. Абыякавы да падзей, якія адбываліся ў жыцці вакол яго, абыякавы да чужога гора і болю, ды і чужая радасць яго не кранала.
Як жа яго нам назваць?.. давайце дадзім яму прозвішча Абыякавіч.
Сустрэўся аднойчы гэты Абыякавіч са сваім знаёмым і распачалі яны размову. Гаворка ішла пра штодзённыя жыццёвыя справы. Вось падчас гэтай размовы, знаёмы Абыякавіча, між іншым, заўважыў:
— Вецер сёння штосьці ўзмацніўся... Пэўна на дождж.
Абыякавіч абыякава адказаў:
— Па мне дык, што ёсць вецер, што яго няма — мне ўсё роўна.
Вецер гэта пачуў і пакрыўдзіўся:
— Я табе пакажу, калі я ёсць, калі мяне няма!
Знаёмы Абыякавіча здзіўлена спытаўся:
— Ну, а дождж? Няўжо і ён для цябе не існуе?
Абыякавіч, не мяняючы інтанацыю, адказаў:
— Па мне, што ён ёсць, што яго няма...
Пачуў гэта дождж і яго агарнула крыўда:
— Як такое можна было сказаць? Без мяне ўсе расліны на зямлі загінуць. Без мяне спыніцца кругазварот вады ў прыродзе і тады наступіць канец усяму жывому, без мяне... Вось я табе пакажу, што значыць жыць без мяне!
— Нейкі незразумелы ты чалавек, Абыякавіч,— паціснуў плячыма яго знаёмы.— Ці ж можна такое казаць? З прыродай трэба жыць у суладдзі, у згодзе, паважліва ставіцца да яе. Мы з табой, Абыякавіч,— частка прыроды, можна сказаць, яе дзеці. А хіба ж можна сваю маці не паважаць?
— Ну і паважай. Хто табе не дае? — Абыякава адказаў Абыякавіч.
— Эх ты!..— махнуў рукой яго суразмоўца.— Жывеш сярод людзей, а не па-людску разважаеш. У цябе ж, я ведаю, такія прыстойныя і добрыя суседзі...
Але і тут Абыякавіч застаўся самім сабой:
— А па мне, што ёсць суседзі, што іх няма — без розніцы. Яны свой хлеб ядуць, я — свой...
Суседзі, у адрозненні ад ветру і дажджу не пачулі гэтага, інакш, хутчэй за ўсё, і яны пакрыўдзіліся б...
Можна было б і забыцца пра тую размову Абыякавіча са сваім знаёмым, але далейшыя падзеі не дазваляюць гэтага зрабіць.
Памятаеце, вецер абяцаў паказаць Абыякавічу, хто ёсць хто? І паказаў! Разгуляўся так, што паваліў плот у Абыякавіча і здзёр са страхі некалькі шыферын.
Вецер мог бы і больш нарабіць шкоды, але баяўся закрануць суседнія пабудовы.
Абыякавіч упершыню не стрымаўся:
— Во чортава безгаловіца наляцела! Лепш бы цябе век не было.
Вецер гэта пачуў і ўсміхнуўся:
— Добра! Паглядзім, што ты запяеш без мяне!
Напаўзлі аднекуль хмары на ўсё неба, закрылі сабой сонца і — ні з месца. Вісяць хмары і дзень, і тыдзень, і месяц. Пахмурна і няўтульна зрабілася, ды і холадна стала. Не разумеюць людзі, што гэта за праява такая. І Абыякавіч сцяміў, што без ветру неба не ачысціцца ад хмар.
— Эх, хоць бы лёгкі ветрык падзьмуў... — уздыхнуў ён.
Пашкадаваў вецер людзей і пагнаў хмары ў іх вечную вандроўку вакол зямлі.
Але разам з хмарамі пакінуў гэтыя мясціны і дождж. Цяпер ужо — і дзень, і тыдзень, і месяц — ні кроплі з неба. Патрэскалася зямля, пагарэла трава, схілілі галовы дрэва, пажухлі гароды. Нават вада ў студнях знікла.
Зноў Абыякавіч з надзеяй пазірае на неба і, як малітву, шэпча:
— Хоць бы хмарачка, хоць бы дожджычак...
І дождж злітаваўся з людзей і раслін — напаіў зямлю жывіцельнай вільгаццю.
Пачухаў патыліцу Абыякавіч:
— Відаць, дарэмна я ставіўся да прыродных з’яў абыякава... Прырода — сапраўды матухна наша.
Але канчаткова адкрыліся вочы ў Абыякавіча на жыццё пасля таго, як ноччу нечакана загарэлася яго хата. Абыякавіч спаў і, пэўна, згарэў бы жыўём, каб не суседзі. Але добрыя людзі — яго суседзі, своечасова заўважылі загаранне, разбудзілі гаспадара і дапамаглі патушыць хату.
Вось тут Абыякавіч успомніў усе свае выказванні і ў адрас прыродных з’яў, і ў адрас людзей.
Цяпер ён з пашанай і замілаваннем успрымае і ветрык, і дожджык, і ўсмешкі сустрэчных людзей.
А яшчэ — ён напісаў заяву ў ЗАГС з просьбай змяніць прозвішча Абыякавіч на Руплівец...
О, як было б добра, каб гэта быў апошні Абыякавіч на нашай зямлі!