Людзі вякамі ламалі галовы,
Сёння ламаюць — і будуць ламаць:
Дзе той адзіны напрамак жыццёвы?
Дзе адшукаць яго? Як распазнаць?
Ткнуцца ў адны... у дзесятыя дзверы...
Там — не патрэбен, а там — не тваё.
Па чалавеку, згубіўшаму веру,
Лупіць і лупіць жыцця пугаўё.
Рэдка каму адшукаць удаецца
Toe, адзінае месца ў жыцці.
He адшукае — сагнецца, сап’ецца,
Будзе бязвольна па ветры брысці.
Будзе дамучвацца — гэтак не гэтак —
І не пытацца — за што і чаму?..
Гэта — дарослы... А кволы падлетак?
Як берагчыся ад бруду яму?
Многіх жыццё сустракае сурова,
Цягне да лёгкага хлеба, псуе.
Сталых падтрымка — і прыклад, і слова,
Як паратунку для іх нестае.
Вунь іх «настаўнікаў» колькі, дарадцаў,
«Бітых» равеснікаў, цёртых не раз.
Хутка «памогуць» яны разабрацца,
Знойдуць на ўсё і расказ, і адказ.
Самых складаных пытанняў абойму
З ходу, як семкі, яны лузгануць.
Што і адкуль — растлумачаць па-свойму,
Груба, нядбайна, а сэрца крануць.
*
Вера марнела пад цяжкасцю долі,
Гэтая ноша — з гадамі гарчэй.
З мужам, здавалася, з’елі пуд солі,
А разышліся — не стала лягчэй.
Ён, хоць і піў, а напіўшыся — біўся,
Але спачатку хоць штосьці рабіў.
Потым — збадзяўся, зусім апусціўся,
Сам даканаў і сям’ю загубіў.
Цьмяна смылелі гады, як лучына,
Сёння — больш цьмяна і чадна смыляць...
Вера — яшчэ маладая жанчына,
Росквіт жаноцкасці — ёй трыццаць пяць.
Праўда, на выгляд — сталейшая значна,
Росквіт з’ядала жыццё на хаду.
Кожнаму з першага погляду бачна —
Мае ў кішэні на хлеб і ваду.
He, не намуляў кішэні ёй лішак,
Вецер завёўся там — наадварот.
Стала заглядваць жанчына ў кілішак,
Лёс паляпшала, як кажуць, праз рот.
Людзі ж вакол, і яна —
не пустэльнік,
Вечар — знаёмства,
наступны — ізноў...
Хутка знаходзіўся ёй сабутэльнік,
Стала штовечар цягаць іх дамоў.
Вера спачатку вяла іх нясмела,
Дома нязручна — адзін быў пакой,
Дома тырчала дачка яе Эла,
Потым... махнула на гэта рукой.
Эла шаптала, чужых баючыся:
— Мама... урокі вучыць... позні час...
— Марш да сябровак! Ці ў кухні зашыйся!
Злосцю напоўнены чуўся адказ.
Эла на кухні не раз начавала,
Рукі — на стол, а на іх — галаву.
Ды скрозь дрымоты ёй чуліся з залы
Шоргаты, цмоканні, шум «рандэву».
*
Эле — пятнаццаць, а ў ёй прыжыліся
Рысы, якія жаноцкасць дае:
Пругкасцю грудзі яе наліліся,
Сталі акруглымі бёдры яе.
He закахацца ў яе немагчыма,
І хоць яна прыгажэла штодня,
З выгляду толькі была як дзяўчына,
А у астатнім — амаль кураня.
Праўда, і чула, і бачыла многа —
Відзікаў — мора, а тэма — адна.
Ды і ад маці сваёй «дапамога» —
Вочы раскрыла на «ён і яна».
Што ўжо казаць пра сябровак са школы?
Тут ні праблем, ні сакрэтаў няма.
Тыя шапталі, гулі, нібы пчолы:
— Ты паспрабуй!
Будзеш ведаць сама...
Чуліся ў гуле, у шэптах, у словах
І захапленне, і зайздрасць, і злосць:
— Можна балдзець кожны дзень ад абновак!
Нам бы, Эліна, тваю прыгажосць!..
Элу краналі намёкі, прадмоўкі,
І хвалявалі, і пхнулі ў пасцель.
Потым пачула ад лепшай сяброўкі:
— Хочаш мець шмоткі? Ідзі на панель!
*
Корпус гатэля жаўцее вашчынай,
Збоку — рэклама агнямі крычыць.
Сумна стаіць ля ўвахода дзяўчына
І сарамліва вачамі блішчыць.
Сціпласць — у вопратцы бачна, ў дзяўчыне,
Ды не схаваць прыгажосць ад вачэй:
Стройныя, доўгія ногі з-пад міні
Могуць любога пазбавіць начэй.
І азіраюцца, косяць вачыма
І захапляюцца краскай-вясной.
Хто малады — з чыстым сэрцам, магчыма,
Хто пры гадах — пэўна, з думкай адной.
Вось пачынае кляваць на «нажыўку»
Той, хто гады не схавае свае,—
На галаве, ад ілба да загрыўку,—
Лысіна, хоць ты глядзіся ў яе.
Выйшаў з гатэля, прайшоў, азірнуўся,
Стаў, пакруціўся, цішком пакурыў —
І да дзяўчыны рашуча вярнуўся,
Пуза адставіўшы, загаварыў:
— Вечар цудоўны... Туга, адзінота...
Я ў вашым горадзе — упершыню...
Эла адчула пад сэрцам дрыгвоту:
— Што гэта? Праўда — ці я гэта сню?
Гэта — як чорны, бязлітасны гумар —
Прэч ад кашмару! Прачнуцца хутчэй!..
Голас даносіўся: — Зойдзем у нумар,
Там пагаворым без лішніх вачэй...
Эла ішла за «пузатай кадушкай»,
Ззяла ад лысіны лямпаў святло.
Білася сэрца падраненай птушкай,
Ногі дрыжалі, у скронях гуло...
Ліфт расчыніўся ў канцы вестыбюля,
Крок — і захлопнецца пастка. Капцы!
Эла з гатэля рванулася куляй,
Вусны скрывавілі зубы-шчыпцы.
Эла імчала ад бездані бруднай,
Слёзы сляпілі, душылі, пяклі.
Некуды збочыла з вуліцы шумнай —
Страшна — прытулку няма на зямлі.
Жудасна гэта адчуць у пятнаццаць...
Сэрца — без мары, без дому — дзіця.
Ветразь пунцовы пачаў аддаляцца,
Гінуў світанак у хмарах жыцця.
Дзе ён, той прынц з незабыўнае казкі?..
Кола замкнулася. Шчасце — мана.
Дома — няма ні парады, ні ласкі,
Ды і навокал — глухая сцяна.
*
Лёсу дарога — нярэдка крывая,
Зменіць напрамак не раз на вяку,
Зверне да бездані — хто падтрымае?
Хто ўратавацца працягне руку?
Недзе пад сэрцам — забітая мара
Горкага лёсу нябачнай рукой.
Вера — ахвяра і Эла — ахвяра,
Сталі ахвярамі маці з дачкой.
Колькі такіх — аднакрылых, гаротных,
He узляцела, як маці й дзіця?
Колькі іх ранена ў сэрца смяротна
Неўладкаванасцю, змрокам жыцця?
Шлюбы — не гульні, любоў — не забава...
Многія думаюць — наадварот.
Стала даўно аднакрылай дзяржава,
Хоча ўзляцець —
Ды не хутка на ўзлёт...
1993