Што ты, мой конік, траву не скубеш?
Цешся, сталуйся. Хочаш аўса?
Калі ласка — паеш,
На, падсілкуйся.
Папрацавалі з вясны мы з табой
Дружна, ў ахвоту.
Бог паспрыяў разабрацца з сяўбой —
Сохні ад поту.
Летам вальней — прывязём воз-другі
Дроўцаў-паленаў,
Выспеюць потым лугі-мурагі —
Будзе і сена.
Адпачывай, бо як толькі засне —
Ссохне бульбоўнік,
Зноў пабрыдзём па адной баразне,
Добры мой конік.
Зноў узмакрэюць спіна і бакі,
Косці заломіць.
He дармаеды мы, не лайдакі —
Хай Бог бароніць.
Выберам бульбачку, перабяром —
І ў варывеньку.
Пабарануем і перааром
Поле, зямельку.
Стоміцца восень зямліцу мачыць —
Зімка прыблудзе.
Трэба й зямлі да вясны адпачыць —
Сілу набудзе.
Ты прытаміўся — здыму я аброць
І рассупоню.
Служыш ты мне без дубца, самахоць —
Дзякуй, мой коню.
Буду карміць цябе, буду паіць
Чыстай вадзіцай...
Слухае конь мой, у вочы глядзіць —
З розумам быццам.
Раптам пачуў я (няўжо гэта сню?) —
Конь словы шпара:
— Дзякуй табе за тваю дабрыню,
Мой гаспадару!
Згодзіцца ў працы з табой векаваць
Хворы і кволы —
Любіш ты сам, гаспадар, працаваць,
Любіш жывёлу.
— Што ж не скубеш ты, мой конік, траву
Смачна, рупліва?
Што апусціў да зямлі галаву
Сумна, тужліва?
Конь ледзь прыкметна вушмі стрыгануў,
Фыркнуў з уздыхам,
Жаласна ў вочы мае зазірнуў,
Кажа мне ціха:
— He, не баіцца работы наш род,
Выцерпе й пугу.
Гора з таго, што пайшлі мы на звод,
Конь — на акругу.
Грэх наш які і якая віна?
Што за матывы?
Мы чалавеку служылі здаўна,
Вынік — жахлівы.
Перамалоў нас няўдзячнасці млын —
Век высакосны.
Стаў чалавек ля жалезных машын
Чэрствы і злосны...
He, не пярэчыў я сябру свайму —
Лыпаў вачыма.
Што б ні казаў, ні тлумачыў яму —
Будзе ўсё міма.
Наша бяздушша на жорсткасць памнож —
Будзе ўсё мала.
Іх наша глупства пусціла пад нож —
Закатавала.
Сумна і сорамна, горка — хоць плач,
Песенька спета.
Ціха прамовіў я: — Конік, прабач...
Праўда ўсё гэта.
*
Ноч я не спаў — паскалолі мазгі
Думкі-іголкі.
Хату пакінуў я, нейкі другі,
Ціха на золку.
Вось і палоскі святла зацвілі —
Ранак ружовы...
Веру й не веру, былі й не былі
Конскія словы.
Хоць сапраўды размаўляў з вараным —
Бойся прызнацца.
Скажаш камусьці — палічаць дурным,
Будуць плявацца.
Потым і праўду палічаць маной —
Станеш манюкам,
He, хай памрэ гэта тайна са мной —
Лепей — ні гуку.
І агарнулі раптоўна мяне
Сум, адзінота.
Плакала сэрца, як гук на струне
Раненай нотай.
He! Хто пачуе плач сэрца майго?
З кім падзяліцца?
Стаў я услых ні з таго ні з сяго,
Быццам маліцца:
— Маці-зямелька! Я веру, што ты
Бачыш і чуеш.
Нам у віры глухаты, слепаты
Многа даруеш.
Ты — і калыска, і наш радавод —
Корміш і поіш.
Ты нам і родзіш, і плодзіш штогод,
Годзіш і гоіш.
Помніш галечу дзяцінства майго?
Жахі маленства?
Ты атуліла, як маці, яго,
Як набажэнства.
Тая малітва і сёння ўва мне
Сэнс захавала.
Ты на пяшчотных далонях мяне
Грэла, люляла...
Раптам я чую — нібыта здаля,
Быццам бы з нетраў,
Шэптам травы адказала зямля,
Подыхам ветру:
— Чую я добрыя словы твае,
Голас ласкавы...
Добрыя словы, але нестае
Добрае справы.
Хоць і псаваў мяне тысячы год
Розны народзе —
Большасць прынесла мне шкод і нягод
Ваша стагоддзе.
Хімія, атам —
бягуць з-пад замкоў
Наперагонкі,
Быццам бы людзі не прагнуць вякоў,
А аднадзёнкі.
Быццам бы людзі...
He вытрымаў я:
— Боская маці,
Злітуйся!.. Досыць, зямелька мая,
Сэрца мне рваці!
Сціхні, зямелька! Душу маю рвеш —
Цяжка мне чуці...
Сонца ўзышло... He раса на траве —
Кропелькі ртуці.
Чорная хмара з Чарнобля паўзе —
Богу маліся.
Хімію, цэзій ядзім па чарзе —
Во дажыліся...
*
Хутка ляціць ашалелы наш час,
Коціць штодзённа...
Неяк прыехала ў вёску да нас
Шышка з раёна.
Хворы, і кволы, і самы стары
Скінуў задышку,
Каб абступіць на калгасным двары
Гэтую шышку.
— Дзе нашы пенсіі?
— Лекаў няма!
— Хлеб не завозяць!
— Грошы не плоцяць!
— Працуем дарма!
— Дачнікі шкодзяць!
— Зноў на гарэлку паднялі цану!
— Хутка нам — крышка!..
Словы, нібыта гарох у сцяну,
Біліся ў шышку.
З горыччу глянуў ён зверху уніз
І — у машыну.
Спрытна, як быццам кусаў яго гіз,
Хуценька згінуў.
Ці не пачуў ён, ці не зразумеў —
Бліснулі колы.
Доўга яшчэ сам з сабою шумеў
Хворы і кволы.
Конь зразумеў, нават ён даў адказ —
Конь і зямліца,
А кіраўнік... не пачуў сёння нас —
Пыл аж клубіцца.
Атам — убок! Мы заместа яго
Крыўду глыталі.
Можа, таму, што адзін аднаго
Чуць перасталі?
Многа пытанняў, вялізны клубок —
Перапляліся.
Што мы ні робім — вылазіць праз бок —
Во дажыліся.
1989