Дзеда Філіпа нечакана і неспадзявана напаткала бяда. Памёрла яго жонка Юсця.
Па-сутнасці бяда напаткала яго жонку, але ж нябожчыка ўжо не кранае ні гора, ні радасць, таму бедаваць давялося старому. Бедавалася яму ўдвая, паколькі вясна была на падыходзе, а вясной усё ў прыродзе прачынаецца, ажывае, лезе з зямлі да сонейка, а вось Юсця наадварот — пайшла ў зямлю. Здаецца, памры гэты ж чалавек безгаловіцай, калі ліе з неба альбо завірухі выюць, было б лягчэй. Але гэта толькі так здаецца. Адыход чалавека з жыцця — нясцерпны боль, незалежна ад надвор’я і пары году.
Адбядаваў дзед Філіп, пахаваў жонку і вымушаны быў ладзіць сваё жыццё, дакладней, дажыванне ў адзіноце.
Але ж, нездарма кажуць, што бяда не прыходзіць адна, яна цягне за сабой хвост ці новых бедаў, ці розных непрыемнасцяў.
Зноў жа неспадзявана захварэў сам дзед Філіп. І як было не захварэць, калі рупіўся вакол сваёй жалобы, праводзіў жонку на могілкі з лысай галавой, без шапкі. А надвор’е вясной здрадніцкае, снег пад нагамі расквасіўся, вецер, здаецца, лагодны, а пранімае наскрозь. Вось дзед і схапіў запаленне лёгкіх.
Цяпер, лежачы на бальнічным ложку, хваляваўся за сабаку і за курак, але добры людзі — суседзі, запэўнілі яго, што жыўнасць будзе дагледжаная і накормленая.
На дзяцей дзед не крыўдзіўся — яны, каб і хацелі, не здолелі б дапамагчы яму ў гаспадарцы, бо самі былі звязаныя па руках і нагах працай і гарадскімі клопатамі.
Дзякуй, што прывезлі да дактароў і наведваюць яго тут.
З такой хваробай, ды яшчэ ў такім паважаным узросце, дзед Філіп «прасанаторыўся» ў лячэбніцы ажно цэлы месяц. Ужо і снег растаў, і дрэвы, асабліва бярозы, пачалі пакрысе зелянець.
Вяртанне дамоў было і радасным, і сумным. Раней яго сустрэла б Юстына, ды яшчэ і адчыхвосціла б: «Я ж табе казала, каб апранаўся ды захінаўся, а ты ўсё малодзішся!..» Цяпер яго сустрэла маўклівая, ненапаленая хата.
Таму сын, які прывёз яго на машыне з бальніцы, хуценька прынёс дроў і падпаліў у печы.
— Зараз, тат, пацяплее,— супакоіў ён бацьку,— печ выпхне настыласць з хаты.
Якое ж было здзіўленне, калі дым шугануў у хату. Дзед Філіп гукнуў сына:
— Ты юшку забыўся адкрыць!
— Адкрыў я юшку, тата,— азваўся сын.
Тады стары выказаў новую здагадку:
— Дровы адкуль браў? Пэўна, з двара, сырыя. А трэба было з паветкі, сухенькія.
— З паветкі дровы, тата.— зноў азваўся сын.
Стары занепакоіўся:
— Хутчэй выцягвай паленне з печы і вынось на двор. Задушымся ад дыму!
Сын выцягнуў дровы з печы, парасчыняў вокны і дзверы, запытальна зірнуў на бацьку:
— Што можа быць, тата?
Стары зазірнуў у печ і выдыхнуў.
— Мусіць цагліна ў люфтах вывалілася і закаркавала выхад дыму ў комін.
— І што з гэтым рабіць? — спытаўся сын.
Дзед зноў выдыхнуў:
— Трэба шукаць майстра, ды перабіраць печ. А гэта вялікі кавалак работы. А, галоўнае, часу.
Сын ажно падскочыў:
— Дык у нас жа ёсць грубка ў другой палове хаты! Зараз яе распалім.
У сваю чаргу і дзед радасна схамянуўся:
— Ай ды малайчына, сынок! Я ж пра яе забыўся. Распальвай!
Якое ж было расчараванне, калі і грубка са сваёй пашчы пачала пыхкаць клубамі дыму на хату.
— Тушы! Вынось! — замітусіўся дзед Філіп. Гэта вінаваты комін. Не можа быць, каб адначасова дзве цагліны закаркавалі люфты і ў печы, і ў грубцы. З комінам разбярэмся самі, без майстра.
Раптам у хату ўвайшоў Філіпаў сусед Зэнусь.
— Фу-у-у! Што ў вас тут за параджэнне пекла? Адкуль дым?
Дзед Філіп закашляўся і выдыхнуў:
— Разумееш, суседзе, і печ, і грубка сапсаваліся. Дым не ў комін ідзе, а верне ў хату.
Зэнусь штосілы зарагатаў:
— Пакуль ты, Філіпка, адлежваў бакі ў лячэбніцы ды жыў на казённых харчах, на тваім коміне буслы зладзілі гняздо. А ты наводзіш напрасліну на печ і грубку.
— Няўжо?! — ажно прысеў ад нечаканасці дзед Філіп,— А мы ж з сынам, на радасці адразу ў хату, а на комін не звярнулі ўвагі. Толькі гэтага не хапала!
Мужчыны дружна высыпалі на двор і задзёрлі галовы.
І сапраўды на коміне красавалася бусліная гняздо, ў якім важна сядзела бусліха, пэўна, на яйках.
Да Філіпавай хаты, учуўшы, што гаспадар вярнуўся з лячэбніцы, пачалі збірацца людзі. Як заўсёды, у такім выпадку, знайшлося шмат дарадцаў і знаўцаў.
Пачулася:
— Во, Філіп, прываліла табе шчасце!
— Якое тут шчасце? Будзе дзед рабіць сабе яешню, а буслы яму ў патэльню — гасцінец.
— Бусліха адна, без бусла, відаць да ўдаўца цэліць.
— Хопіць балаболіць! — не сцярпеў дзед Філіп,— Што цяпер рабіць? Ні печ, ні грубку не распаліш.
Тут павольна, аднекуль з неба, вынырнуў бусел і таксама важна апусціўся побач з сваёй сяброўкай.
Той жа пад’ялдыка з’едліва заўважыў:
— Бусліха не да дзеда падмазваецца, у яе ёсць свой муж.
Дзед перапытаў:
— Дык што мне цяпер рабіць?
— А нічога! — пачуўся дарадца,— Жэрдкай спары гняздо з коміну і ўся праблема.
— Ты што! — падскочыў дзед Філіп,— Вунь бусліха сядзіць на яйках, а, можа, ўжо на буслянятах. Бог падказвае буслам, дзе рабіць гнёзды, а ты — жэрдкай!
Дзед абвёў усіх сваім рашучым поглядам, затым звярнуўся да сына:
— Пайшлі, сынок, у хату! Самі разбярэмся!
У хаце сын запытаўся:
— Ды што на самой справе будзем рабіць? Гняздо чапаць нельга, а што будзе з печчу і грубкай?
Стары пацвердзіў:
— Буслянку бурыць не будзем! Тым больш, калі ў ёй зараджаецца жыццё. А па-другое, можа, душа маёй Юстыны, тваёй маці, перайшла да гэтай бусліхі?
— А з печчу што? — перапытаў сын.
Дзед падумаў і адказаў:
— Там, на гарышчы, ідуць лежакі ад печы і ад грубкі да аднаго, агульнага коміну. Вось мы, сынок, з табой адвядзем новы ляжак і выведзем другі комін, далей ад гэтага, каб не курадыміць птушкам. Ці ж мы злыдні? Ці ж у Бога мала месца для нас усіх?
А, галоўнае, успомні, сынок, якое у нас з табой прозвішча. Бацян! Вось тут, хочаш вер, хочаш не вер, а, відаць, усе мы пародненыя матухнай-Прыродай. Ды і жыць мне, аўдавеламу, будзе цяпер весялей, будзе з кім словам перакінуцца.
Гэта, сынок,— дарунак Бога!