Алег Мікалаевіч, мужчына каля трыццаці трох год ад роду, халасцякаваў. Халасцякаваў вымушана, бо пражыўшы разам з жонкай усяго два гады, вярнуўся, як кажуць, на кругі свая — развёўся.
Прымусіла яго зрабіць такі непрыемны крок у жыцці, поўная процілегласць яго і жончыных чалавечых якасцяў. Сам ён быў увогуле, калі не ўдавацца ў падрабязнасці характару, чалавек станоўчы, яна ж, калі зноў абысці гэтыя падрабязнасці, была чалавекам складаным — капрызным і непрадказальным.
Вось гэта несумяшчальнасць двух розных людзей, і паставіла крыж на няўдалым шлюбе.
«Наеўшыся» сямейных неўладкаванасцяў і згрызоты, Алег Мікалаевіч даў сабе зарок больш ніколі і ні з кім не жаніцца.
Таму зараз лёгка выкрочваў па жыцці.
Выкрочваў ён лёгка ў прамым і пераносным сэнсе слова. За яго спружыністую і лёгкую хаду, супрацоўнікі ўпотай далі яму мянушку «балярына».
Але ў такім узросце ніякі зарок не стане ўпоперак жыцця, з яго шматлікімі спакусамі.
І хоць Алег Мікалаевіч, аднойчы апёкшыся, пазбягаў занадта блізкіх кантактаў з маладымі ды незамужнімі, тым больш, незнаёмымі жанчынамі, такі кантакт усё ж адбыўся.
Ды адбыўся з зусім незнаёмай, выпадкова трапіўшай на яго жыццёвым шляху, жанчынай.
Вяртаючыся з працы ў перапоўненым аўтобусе пачуў збоку просьбу:
— Пракампасціруйце, калі ласка, талончык...
Алег Мікалаевіч азірнуўся вакол і зразумеў, што ў аўтобуснай цеснаце, ён стаяў між кампосцерам і жанчынай. Такія ўзаемапросьбы ў гарадскім транспарце здараюцца паўсюдна.
Таму Алег Мікалаевіч машынальна ўзяў талон, пракампасціраваў яго і гэтак жа машынальна перадаў суседцы-пасажырцы.
Пры гэтым, ён міжволі глянуў на тую, якая звярнулася да яго з звычайнай просьбай.
Погляды іх сустрэліся і...
Алег Мікалаевіч нічога не зразумеў. Ён, хоць наступны прыпынак быў не яго, сышоў след за незнаёмкай, падпарадкоўваючыся невядомай унутранай сіле. Ідучы за ёй, не разумеў, што рабіць далей, з чаго пачаць. Баяўся, што не пачне ўвогуле ніяк і ён ужо ніколі больш не ўбачыць гэтых вачэй, якія і прымусілі яго пайсці на такі, не сталага чалавека, учынак.
Нарэшце, пераканаўшы разгубленасць і нерашучасць, параўнаўся з ёй і, збіваючыся сказаў:
— Прабачце... я з незнаёмкамі на вуліцы не размаўляю...
Жанчына спынілася і ўсміхнулася.
— Вы так сказалі, быццам я вам прапанавала размову, а вы мне адмаўляеце ў гэтым.
Алег Мікалаевіч яшчэ больш разгубіўся.
— Не, я не тое хацеў сказаць... Дакладней, сказаў тое, але не вам, а сабе... У тым сэнсе, што я ніколі на вуліцы не знаёміўся...
Яна засмяялася:
— Зноў не тое ці тое?
Алег Мікалаевіч, як нашкодзіўшы вучань, стаяў моўчкі.
— Давайце я вам дапамагу! — бадзёра прапанавала яна,— Мяне завуць Ала Філіпаўна, а вас?
— Мікалай Алег... Вой! Што я кажу! Мяне завуць Алег Мікалаевіч... Вось...
— Я разумею так,— працягвала Ала Філіпаўна,— што вы тут не жывяце. Правільна?
— Так,— ціха пагадзіўся ён.— Я сам не разумею, як так атрымалася... Нейкае насланнё, нейкі гіпноз...
Яна зноў засмяялася:
— А я і не ведала, што валодаю гіпнатычнымі здольнасцямі!
— Не, я меў на ўвазе не вас...— Алег Мікалаевіч зноў запнуўся,— Зноў не тое кажу... Канешне ж, вас...
*
Вось так, зарок, які некалі даў Алег Мікалаевіч сабе наконт вечнага халасцякавання, як кажуць, загадаў доўга жыць.
Ён не мог дакладна адказаць сабе, каханне гэта ці нешта іншае, але жыў толькі думкамі пра яе, толькі сустрэчамі з ёй.
Яны даўно перайшлі на «ты», без Філіпаўна і Мікалаевіч, яны не хавалі таго ўзаемнага прыцягнення, пад уладу якога трапілі.
Увесь вольны час яны — толькі разам: кіно, тэатры, вернісажы і — класічнае: «прогулки при луне и вздохи на скамейке».
Аднойчы, прагульваючыся па парку, Ала, спыталася:
— Скажы, Алег, нашы адносіны ты лічыш сур’ёзнымі, сапраўднымі?
— А хіба ж яны іншымі могуць быць? — адказаў пытаннем на пытанне ён. І задаў новае пытанне: — А чаму ты так пытаешся?
Яна задумліва працягвала:
— Мяне непакоіць тое, што мы па-сапраўднаму, па-сур’ёзнаму ні разу не размаўлялі. Мы ж мала адно аднаго ведаем, а штосьці ўвогуле не ведаем.
Алег Мікалаевіч зрэагаваў па-свойму:
— Няхай усё доўжыцца так, як ёсць. Мяне пакуль усё задавальняе. Мне прыемна быць з табой. Што яшчэ?
— Так, як ёсць? — перапытала яна.— А ты ведаеш, як ёсць?
— Што ты маеш на ўвазе? — насцярожыўся ён,— Я ад цябе не хаваў, што з жонкай мы разышліся. Ты, як я разумею, таксама, па нейкай прычыне вольная. Па якой, для мяне не дужа важна. Магчыма, ты таксама ў свой час разышлася з мужам. Галоўнае, што мы разам.
Яна сумна паведаміла:
— Так, я разышлася з мужам... Назаўсёды... Ён, вось ужо амаль пяць год, як памёр...
— Прабач...— з цеплынёй выдыхнуў Алег,— Спачуваю...
— Дык вось, Алег,— працягвала яна,— наша размова па-сапраўднаму ды па-сур’ёзнаму нарэшце пачалася. Першую навіну ты ўжо ведаеш. Другая, не менш важкая і непрыемная для цябе — у мяне ёсць сын, якому хутка споўніцца сямнаццаць год.
Не цяжка вылічыць, што я крыху сталейшая за цябе. Штосьці дагэтуль звязвала нас, прыцягвала адно да аднаго. Цяпер тое, што ты пачуў, хутчэй за ўсё, стане паміж намі...
— Стане! — рашуча заявіў Алег,— Стане тым, што мацней аб’яднае нас. Стане тым, што пацвердзіць адказнасць маіх намераў. Стане тым, што зробіцца агульным нашым назаўсёды!
Ала Філіпаўна гатова была пачуць усё, толькі не гэта, таму, не міргаючы глядзела на Алега, ледзь стрымліваючы слёзы ўдзячнасці.
Яна ўсхвалявана і насцярожана спыталася, хутчэй сама ў сябе, чым у яго:
— А як жа сын мой, Сярожа?.. Ці прыме ён цябе так, як прымаю я?..
*
Ала Філіпаўна настойліва прапанавала, нават патрабавала, каб Алег перайшоў жыць да яе, у трохпакаёвую кватэру, якая ёй і сыну засталася пасля яе аўдавення.
Ой, як не хацелася яму прымаць такую прапанову, але другога варыянту ён не бачыў. Сваю былую двухпакаёўку ён пакінуў былой жонцы, не жадаючы ні дзяліцца, ні судзіцца, а сам перайшоў жыць да сваёй маці, у аднапакаёўку.
Што было яму рабіць? Забраць Алу Філіпаўну да сябе, дакладней, да маці? Гэта выключалася адразу. Здымаць кватэру у кагосьці? Было б смешна, бо Ала ні за што не пайшла б няведама куды са сваёй законнай жылой плошчы.
Вось і пераехаў ён са сваімі небагатымі пажыткамі да Алы.
Вяселля, як такога, не было. Сабраліся самыя блізкія сваякі, некалькі таксама блізкіх сяброў і сябровак — кветкі, шампанскае, тосты!
Усё прайшло, як сказалі б, штатна, за выключэннем аднаго: Сярожа, сын Алы, дэманстратыўна ўстаў з-за стала, бразнуўшы відэльцам па талерцы.
— Я гэтага не прызнаю́ і ніколі не прызнáю!
Ляснуў дзвярыма і знік.
Ён нават не прайшоў начаваць наступнай ноччу.
Наступным днём, на роспыты маці, чаму не начаваў і дзе быў, дзёрзка адказаў:
— У вас жа мядовы месяц, маладажонцы! Тут — трэці лішні!
Пры тым слова «мядовы» прагучала з такім саркастычным націскам, што «маладажонцам» зрабілася на душы невыносна горка.
Алег, каб неяк спрасціць сітуацыю, падыйшоў да, цяпер ужо, пасынка і паспрабаваў пакласці яму на плячо руку:
— Сярожа, ты ж не перашкаджаў нам... Ты ж тут нялішні.
Хлопец крутнуўся з-пад Алегавай рукі.
— Хтосьці тут лішні! Калі не я, дык хто?
Ала Філіпаўна прымірэнча і мякка прапанавала:
— Сынок, сядай, будзем разам снедаць.
Сяргей зноў выказаў колкасць:
— Што? І для мяне тут нешта ёсць?
*
Адносіны між Алегам Мікалаевічам і Сярожам не ладзіліся. Наадварот — яны гаршэлі. Пры тым хлопец паводзіў сябе і выказваўся так, каб для другога боку не было ні мізернай магчымасці згладзіць вострыя вуглы.
Нават Алег, пры сваёй разважлівасці і памяркоўнасці ніяк не мог адшукаць тое месца ў душы падлетка, да якога маглі дакрануцца яго словы. Атрымліваючы пастаянна ад пасынка колкасці і нават абразы, Алег адчуваў, што паступова і сам не любіць хлопца. Гэтага ён баяўся больш за ўсё, бо ведаў, калі аднабаковыя нападкі пярэйдуць у двухбаковыя — гэта вайна, і тады пра нармалізацыю адносін паміж імі можна забыцца.
Жыццё у кватэры Алы Філіпаўны набывала для Алега Мікалаевіча пакутлівую штодзённую прыгнечанасць.
Ён адчуваў сябе крыху разпрыгнечаным на працы, сярод супрацоўнікаў і кожны вечар, калі, па просьбе Алы выгульваў любімцу Алы, ды і Сярожы, спаніеля Дружка. Раней гэтым выгулам займаўся, ў асноўным, хлопец. Але не кожны вечар ён бываў дома, таму зараз Ала адчула палёгку. Ды і Дружок павесялеў, атрымоўваючы штовечар праменады.
Але і тут без падкусаў з боку Сярожы не абышлося. Ён аднойчы, нібы жартуючы, звярнуўся да Дружка:
— Гуляй, Дружок, пакуль трымаеш выгульшчыка. Як надакучыць, скажаш...
Алег Мікалаевіч пакутліва шукаў адказ на пытанне: з чаго такая нелюбоў хлапца да яго, нават нянавісць?
З гэткім пытаннем Алег звярнуўся і да Алы.
— Ён вельмі любіў бацьку.— адказала яна,— Магчыма, гэта не нянавісць, а звычайная рэўнасць. Яму вельмі балюча бачыць на месцы роднага бацькі чужога... прабач, другога чалавека. Да таго ж, узрост у яго такі — задзірысты і пераломны.
— Я ў чым вінаваты перад ім? — дрыготкім голасам запытаўся Алег,— Ты ж бачыш, я трываю з усіх сіл — з апошніх сіл.
Гэта яго размова з жонкай узрушыла Алега і падказала яму, як дзейнічаць далей.
Алег Мікалаевіч заўважыў, што Ала, пасля пераезду яго сюды пахавала з вачэй усе фотакарткі яе першага мужа. Хутчэй за ўсё, зрабіла яна гэта, каб не вярэдзіць сваю душу і зрабіць прыемнае Алегу. Каму надта падабаецца хтосьці былы — хоць муж, хоць жонка?
Раней Алег Мікалаевіч не звяртаў на гэта ўвагі. Ёсць фотакарткі першага мужа ці няма — гэта справа яе, Алы. Тэма гэта вельмі далікатная, чужому чалавеку кранаць яе непажадана.
Толькі цяпер Алег адчуў, наколькі гэта далікатная справа. Наколькі яна закранае, у дадзеным выпадку, усіх прысутных.
Алег, употай ад Алы, знайшоў лепшы, на яго погляд фотаздымак яе нябожчыка-мужа, занёс той здымак да знаёмага мастака і папрасіў напісаць партрэт, вядома ж, за плату.
Атрымаўшы гатовы партрэт, ён, зноў жа, употай, калі яна была на працы, а Сярожа на гулях, павесіў гэты каляровы, у багетнай раме партрэт на пачэснае месца ў зале. Затым дастаў з шуфляд схаваныя фотаздымкі былога Алінага мужа і расставіў іх па колішніх месцах.
*
Сярожава нянавісць да айчыма, як ён лічыў, была святой і праведнай. Ён яе ўзвёў у ранг сэнсу свайго жыцця і жыў з ёй фанатычна.
Хутчэй за ўсё, гэта фанатычнасць была штучна ім прыдумана, як апраўданне сваіх такіх паводзінаў.
Магчыма, ён значна менш ненавідзеў айчыма, чым пераконваў сябе ў такой «святой» нянавісці.
Такой памылковасці, як сказала Ала Філіпаўна, спраў і яршысты, пераломны ўзрост Сярожы.
Так гэта ці не, але аднойчы, пры сустрэчы з сваімі гэткімі ж яршыстымі сябрамі, ён прапанаваў:
— Трэба, пацаны, майго айчыма, які дастаў мяне, адвадзіць ад нас з мамай, ад нашай кватэры.
— Як? — пацікавіліся «яршысцікі».
— Набіць трэба яму морду! Ды так, каб маці роднае не пазнала яго.
— Ноў праблем! — адказаў хтось з сяброў.— Можам нават паказытаць пячонку! — адказаў другі і паказаў нож.
— Гэта ўжо ваша справа,— азваўся Сярожа,— галоўнае, каб надзейна, без шухару. Ён, мой даставала, кожны вечар выгульвае Дружка, і кожны вечар на адным і тым месцы. Людзей там амаль не бывае... Я, каб падазронасць не лягла на мяне, буду дома. Лады?
— Лады! — у адзін голас адказалі змоўшчыкі.
*
Алег Мікалаевіч, і сёння, як кожны вечар, апрануўся і паклікаў сабаку:
— Дружок, ад вінта! Ідзем на ўзлёт!
Дружок, у знак згоды, завіхляў кароткім сваім хвосцікам, як тым вінтом.
Ала Філіпаўна недзе затрымалася і дома яе не было.
Алег Мікалаевіч падышоў да Сярожы, які сядзеў у сваім пакоі і рабіў выгляд, што чытае.
— Вось што, Сярожа. Дружка я выгульваю сёння апошні раз.
Хлопец здрыгануўся, пабялеў:
— Адкуль вы ведаеце?
— Выслухай мяне, сынок,— з цеплынёй у голасе працягваў Алег Мікалаевіч,— выслухай. Мне вельмі шкада, што я, не жадаючы гэтага, тручу тваё жыццё, псую сваёй прысутнасцю твой настрой. Павер, што для мяне гэта вельмі балюча. Я рабіў спробы пасябраваць з табой, але ты адвяргаў усе мае намаганні. Я вельмі кахаю тваю маму, хацеў любіць цябе, як роднага сына і спадзяваўся на ўзаемнасць, але, сам бачыш, што атрымліваецца.
Я хачу папрасіць прабачэння ў цябе... нават не ведаю, за што прасіць прабачэння. Благога я табе не жадаў і не рабіў...
Заўтра я вярнуся туды, адкуль прыйшоў, да сваёй маці. Спадзяюся, што твая маці зразумее мяне і, калі пажадае, мы будзем з ёй разам, толькі не тут, у гэтай кватэры.
А цяпер, Сярожа, хадзі напаследак сюды. Я пакідаю ўсё так, як і было да майго сюды прыходу.
Хлопец, відавочна нехаця, падняўся са стула і зайшоў след за айчымам у залу.
Убачыўшы на сваіх месцах фотаздымкі свайго памерлага бацькі і вялізны яго партрэт на сцяне, Сярожа не мог стрымаць слёзы.
Ён стаяў, як зачараваны, затым, у нейкім душэўным уздыме, абняў Алега Мікалаевіча.
— Прабачце! Прабачце за ўсё! Нікуды заўтра не з’язджайце! Жывіце тут, з намі!..
— Ну, ну... Супакойся, сынок,— сказаў ласкава Алег Мікалаевіч,— Дзякуй табе за разуменне. А пакуль мяне чакае Дружок, яго трэба выгуляць.
— Я сам! — крыкнуў Сярожа,— Сам! Заставайцеся дома! Сёння вам выходзіць нельга!