Дзед Піліп накасіў стажок сена ажно на Псігурцы, засталося яго нейкім чынам дабавіць дадому. А як тая Псігурка была ад вёскі далёка, а калгасныя коні засталіся ў мінулым, дзеду Піліпу хоцькі-няхоцькі трэба было ісці на паклон да пузатага Барана, бо толькі ў яго быў адзін на ўсю вёску конь.
Каб забраць сена за адзін рэйс, дзед падрыхтаваў доўгую жэрдку — рубель, якім у такіх выпадках уціскаюць сена на возе.
Прыхіліў дзед рубель да пуні, а сам вяжа на вяроўцы пятлю і прымярае яе, накідае на канец жэрдкі. Толькі ён накінуў вяроўку на жэрдку, як пачуў за спіной:
— Піліп, ты што гэта надумаўся? Няўжо рукі на сябе накласці хочаш?
Стары азірнуўся. На дарозе ля пуні стаяла суседка, Паўліна Пуставойціха, відаць, самая языкастая баба на ўсім свеце. Яе язык з лёгкасцю створыць тое, чаго не было ды і быць не магло, і яшчэ з большай лёгкасцю з таго звычайнага, што было, зробіць несусветныя неверагоднасці.
Дзед Піліп і сам быў здатны на розныя падкавыркі, якія прыдумляў на хаду, таму цяпер ён імгненна ацаніў сітуацыю: нічога не трэба выдумляць — карыстайся гатовым!
Зірнуў дзед на вяровачную пятлю, якая пагойдвалася перад яго носам, і кажа:
— А ці ж варта далей жыць, Паўліначка! Маладыя не любяць, старая абрыдла...
— Пабойся ты Бога, сусед! — падступае бліжэй Пуставойціха.— Якія ў тваім веку маладыя? Утаймуйся!
Дзед Піліп перапыняе суседку:
— Ты стаіш паміж мной і Богам! Ідзі сваёй дарогай, не перашкаджай мне казаць апошнюю малітву! — І дзед зрабіў выгляд, што збіраецца накінуць пятлю на шыю.
Паўліна спужана залямантавала і пабегла па вёсцы.
На крык з хаты выйшла дзедава жонка.
— Што тут за гвалт я чула?
Дзед скруціў вяроўку і ўсміхнуўся:
— Ці ж мала гвалтаў у свеце? Лепш падрыхтуй вілы з граблямі, бо заўтра, калі Баран адшкадуе каня, стажок перавозіць будзем.
— Адпачыў бы ты,— спачувае баба,— зрання ладзіш свае прыстасаванні.
— Адпачыць адпачну,— згаджаецца дзед,— але не ў хаце, а лягу пад яблынькай, у цяньку ды халадку, падсцялі што-небудзь...
Лёг дзед пад яблыньку і заснуў, а баба прыдрамнула ў хаце на ложку.
Пуставойціха тым часам бегала па вёсцы ад хаты да хаты і разносіла навіну:
— Стары Піліп павесіўся! Сваімі вачыма бачыла! Не сысці мне з гэтага месца! Закахаўся ў нейкую маладзіцу, а жонка паміж імі стала — разлучыла іх, вось ён і задушыўся ля сваёй пуні!..
Што і казаць, навіна скаланула вяскоўцаў — не кожны дзень вешаюцца ў вёсцы! Пачалі людзі паціху збірацца і гуртам накіраваліся да аўдавелай Піліпіхі выказаць ёй свае спачуванні. Хтосьці нёс кветкі са свайго гароду, каб пакласці іх ля ног нябожчыка.
— А ён жа збіраўся ў мяне заўтра каня браць,— рабіў жалобны выгляд таўстапузы Баран,— не паспеў, бядак... Я б яму задарма яго даў ды яшчэ дапамог бы сена ўскінуць...
Зайшлі вяскоўцы ў хату, дзе чакалі ўбачыць нябожчыка,— пуста!
— Ванда! — паклікалі «ўдаву».— Ванда, хто дома? Дзе нябожчык?
Ванда спрасоння перапужалася, нічога не разумее.
— Ванда, дзе нябожчык? — зноў пытаюцца вяскоўцы.
— Няма ў хаце нябожчыка,— лыпае вачыма старая.
— А дзе ён? Дзе твой Піліп?
— А-а, Піліп! Ляжыць Піліп пад яблынькай, там цянёк, халадок, а ў хаце горача... Наляжыцца яшчэ і ў хаце...
Вяскоўцы разгублена, моўчкі выціснуліся з хаты, а старая зноў лягла — дасынаць.
На дварэ Пуставойціха дала волю свайму языку:
— Я ж казала вам, гэта яна, змяюка, звяла Піліпа са свету! Нават у хату не занесла нябожчыка, кінула пад яблыньку, як сабаку! Няхай бы жыў з маладзіцай!
Хтосьці схамянуўся:
— Гляньце туды! Вунь, гаротнік, ляжыць роўненька!
Дзед Піліп і сапраўды ляжаў сабе роўненька на спіне, склаўшы рукі, быццам нябожчык.
Аднавяскоўцы моўчкі падышлі да старога, прытулілі да яго з двух бакоў кветкі, перахрысціліся і пайшлі па хатах, каб заўтра зноў сабрацца і правесці ў апошні шлях добрага чалавека.
А «добры чалавек», выспаўшы сваё, салодка пацягнуўся, расплюшчыў вочы і нічога не разумее. Ляжыць там, дзе і лёг, але чамусьці абкладзены кветкамі. Што за дзіва? Гукнуў дзед старую.
— Што табе, Піліпка? — выйшла на ганак жонка.
— Ты глянь на гэту праяву! Адкуль і навошта кветкі? Гэта ты мяне так ушанавала?
Старая паціснула плячыма:
— Прыходзілі чагосьці ледзь не ўсёй вёскай, нейкага нябожчыка шукалі... Нехта, мусіць, памёр у вёсцы... І пра цябе пыталіся яны.
— Мяне ці нябожчыка шукалі? — перапытаў дзед.
— Ідзі ў іх і пацікаўся! — ляснула старая дзвярыма.
— Няўжо тая пустабрэшына паверыла? — дзівіцца дзед.— Сама ж падкінула мне ідэю...
Раніцай дзед Піліп падаўся да пузатага Барана прасіць каня. Аднавяскоўцы, убачыўшы старога, кудысьці імгненна знікалі, беглі ад яго без аглядкі.
— Што гэта з імі? — дзівіцца дзед.
Падышоўшы да Баранавай хаты, дзед убачыў гаспадара, які корпаўся ля ганка і не бачыў старога.
— Добрай раніцы гаспадару! — прывітаўся дзед.
Баран азірнуўся і самлеў. Ногі яго падагнуліся, сам ён затросся.
— Я не ў пару, ці што? — здзівіўся стары.
Збялелы Баран ледзь выціснуў з сябе:
— Табе што?
— Мне б каня, суседзе,— згорбіўся ад ненавіснага прашэння дзед.
— Каня?! — не пераставаў трэсціся Баран.
— Каня,— пацвердзіў стары.— Сена хачу забраць...
— Сена на той свет? — дзіка круціў вачыма напалоханы Баран.
Толькі цяпер дзед зразумеў, што да чаго і чаму ад яго ўсе ўцякалі. «Разнеслаткі па вёсцы тая пустабрэшына пра маё самагубства! — падумаў стары.— Паверыла і раззваніла! Зноў жарт сам у рукі просіцца!» — зарыентаваўся «нябожчык» і працягваў услых:
— Не столькі дзеля сена мне патрэбен конь, колькі для паслугі твайму бацьку на тым свеце, браток Баран.
— Майму бацьку?! — усклікнуў таўстапузы.— Ты бачыў там майго бацьку?
— Так, бачыў,— хлусіць стары,— і маці твая побач з ім...
— І што? — трасецца Баран.— Якая тату паслуга трэба?
— Схуднеў ён там без яды, аслаб, ледзь ногі перасоўвае... Я яго там на кані вазіць буду.
— А мама? Маці як? — запальваецца крыху пасмялелы Баран.
— Маці твая яшчэ трымаецца, а вось бацька здае відавочна. Голад там!
— Дык я зараз! — страпянуўся Баран.— Не павінны мае бацькі там галадаць!
І пачаў пакаваць у мех вэнджаны кумпяк, сала ды каўбасы.
— Зараз я сам і каня запрагу! — мітусіўся ён.
У гэты момант да іх падышла Паўліна Пуставойціха. Убачыла дзеда Піліпа і, каб не паваліцца, схапілася за плот.
— Ты-ы? Ты ж павесіўся і ляжаў пад яблыняй! Адкуль ты?
— Адтуль! — І дзед паказаў на неба.— Чаму ж ты, Паўлінка, дазволіла мне пайсці з жыцця? Няхай бы ты адвяла ад мяне тую пятлю — мне так дрэнна на тым свеце! А ўжо як твой Кастусь там пакутуе!
— Ты бачыў майго Кастуся? — падскочыла Паўліна.— Як ён там?
— Як пры жыцці, ходзіць з працягнутай рукой, не мае за што нават цыгарэт купіць, не кажучы пра астатняе...
— Я вось сваім бацькам перадаю правіянт! — умяшаўся ў размову Баран, ускідваючы мех з харчамі на воз.
— У мяне гэткіх прысмакаў няма,— зноў страпянулася Паўліна,— але пенсію сваю праз цябе, былы суседзе, перадам нябожчыку Кастусю.
— Ты, былая суседачка, аббяжы хуценька тых, у каго хто памёр калісьці, і збяры ім гасцінцы, а я тут з канём пачакаю. Ды, глядзі, хуценька, мне на гэтым свеце быць доўга няма дазволу...
Праз нейкі час Піліп выгружаў дабро ў сваю хату.
— Ладкуй, баба, на вечар добры стол і рыхтуйся сустракаць гасцей — частаваць іх будзем! — камандуе дзед.
— Якія госці? У нас саміх не дужа багата ў кладоўцы! — дзівіцца старая.— І якое сёння свята?
Дзед Піліп паказаў жонцы мяхі з прысмакамі:
— Вось! Тыдзень будзем святкаваць!
— А з якой радасці? — яшчэ больш дзівіцца старая.
— Маё вяртанне з таго свету — хіба ж не радасць? Такое бывае раз у жыцці ды і тое не з кожным!
Вечарам Паўліна Пуставойціха, не перастаючы, сакатала за багатым сталом.
— Каб не я, хіба ж сядзелі б мы гэтак весела ўсёй вёскай?..
І стаяў той стажок сена на Псігурцы цэлы тыдзень, пакуль не скончыўся правіянт у мяшках і не разышліся па сваіх хатах дзедавы аднавяскоўцы.