Што хавае слязінка
На шчацэ у матулі,
У старэнькай матулі,
Што сядзіць задуменна
Ля мяжы непазбеглай?..
Колькі ў кропельцы гэтай,
Што блукае ў маршчынах,
Недаспелага шчасця,
Пераспелага гора?
Колькі гэта слязінка
І адчаю ўвабрала,
І надзей безнадзейных,
І няздзейсненых мараў?..
О маленькая кропля,
Ты —
бясконцае мора!
*
Пакацілася кропля
Па шчацэ, як па лёсе,
Цэлы свет пакаціўся,
Што слязінка ўвабрала:
Пакаціліся мары,
Спадзяванні, пакуты,
Пераспелае гора,
Недаспелае шчасце...
He дай, Божа, сарвецца,
Гэты свет таямнічы
Разаб’ецца, загіне,
Неспасцігнуты намі!
Ды слязінку спыніла,
Затрымала маршчынка —
І маленькая кропля,
Як бязмежнае мора,
На маршчыне павісла,
He скацілася ў бездань...
Што ж — сляза і маршчынка
Нібы родныя сёстры,
І адна, і другая —
Дзеці горкай нядолі.
*
Шлях да першай маршчынкі
Кропля хутка праклала.
Гэты шлях быў кароткі,
Як усмешка маленства,
Як юнацтва світанак,
Што згарае імгненна...
Затрымалася кропля,
На маршчыне павісла —
Адзвінела дзяцінства,
Як капеж сакавіцкі,
Як ручаік апошні
Пасля талага снегу.
Адбруілася радасць
Залатога юнацтва
І на твар небасхілу
Наплываць сталі хмары.
Закрывалася сэрца
Іх бязлітасным ценем,
Адкрываліся вочы
На бязвыхаднасць лесу.
І ад паншчыны квапнай,
І ад едкага поту
Hі спіна, ні кашуля
He прасохлі ні разу...
Да канца далягляду,
Колькі бачыла вока,
Шлях жыццёвы цягнуўся —
Неабсяжная багна.
*
Неспакойна слязінцы,
У маршчыне няўтульна —
Здрыганулася кропля
І паціху, паціху
Падалася да новых
Перакрэсных маршчынак,
Каб асіліць, адолець
На шляху перашкоды...
Як падобна слязінка
На матуліну долю,
Што праз жорсткасці часу
Прадзіралася мужна...
Як я ведаю многа,
Як я ведаю мала
Пра напоўнены болем
Свет празрыстай слязінкі.
Тут, у кропельцы гэтай,
І калгаса прымусы,
І гвалтоўнасць улады,
І пакуты бяспраўя.
Тут, у кропельцы горкай,
У маленькай слязінцы —
Велізарнае гора
Сорак першага года,
І пакуты, і жахі
Аж да дня вызвалення.
Тут, у кропельцы сціплай,—
Пяць дзяцей пахаваных...
He дай, Божа, нікому
Перажыць сваіх дзетак...
*
Як я ведаю многа!..
Аддавала матуля
Ратавальны, апошні
Нам глыточак булёну,
Каб астатнія дзеці
Засталіся жывымі.
Хоць вайна і сканала,
Ды пакінула голад —
Ад яго анікому,
Анідзе не схавацца.
Як я ведаю мала!..
Я сачу за слязою,
Што па маміным твары
Ціха-ціха сцякае,
Як па маміным лёсе.
Колькі ў ёй, гэтай кроплі,
Неадзначаных святаў,
Недапетых мелодый,
Нерасцвіўшага смеху?!
Я сачу за слязою...
А слязінка раптоўна
Пакацілася хутка,
He ўтрымала цяжар свой
І сарвалася ў бездань,
Нібы зорачка з неба,
Як гарачая знічка...
*
Я ласкава спытаўся:
— Што ты, мама, прыціхла?
Быццам лёгкія крылы
Узнялі цябе ў неба
І панеслі далёка
Над нялёгкім мінулым
Да празрыстай крыніцы...
Што ты ўбачыла сэрцам
З вышыні успамінаў?
Мама цяжка ўздыхнула:
— Зазірнула я ў тое,
Што убачыць магчыма
Пасля доўгага веку
Ля апошняе рысы,
Што пяром не апішаш,
Хоць пяро залатое,
Што не выкажаш словам
Нават самым яскравым...
Я паціснуў з пяшчотай
Яе добрыя рукі,
Зазірнуў ёй у вочы:
— Многіх год табе, мама!..
*
Так, ад кропелек горкіх
Твае выцвілі вочы,
Слёз не бачыў ніхто —
Ні чужы, ні радня.
Ўпотай плакала днямі,
Ціха плакала ночы —
І было ад чаго
Да апошняга дня.
Аджылося табе
Значнай большасцю ў горы.
Не палепшыць былое —
Крычы не крычы.
Колькі слёз, каб сабраць?
Пэўна, рэкі і моры.
Колькі кропелек горкіх?
Як зорак ў начы.
Але чуўся і смех,
Як ад гора заслона.
Але й песні гучалі,
І святы былі.
Атуляла сям’ю ты
Пяшчотай штодзённа...
Сёння слёзы і смех твой —
У маці-зямлі.
Сэрцу сёння майму
Горка не без прычыны —
Я з табой сустракаюся
Толькі у сне.
Успаміны жыцця,
Слоў тваіх успаміны —
І ад горкае кроплі
Не пазбавіцца мне.
1990