Абрыдлы пост прайшоў —
І сёння, на Каляды,
Хоць і раней Савось
Да гэтага быў ласы,
Сеў за святочны стол,
Кульнуць быў вельмі рады,
Пад бульбу, пад капусту,
Пад сала, пад каўбасы.
Змагаўся за сталом
Савось, ажно да поту,
Застольны ж пот — не дождж,
За карак не цячэ.
Пілося — упрыцмок,
І елася — ўахвоту,
І колькі ён не піў,
Хацелася яшчэ.
Адно не па нутры,
Што жонка каля боку,
Як зуб, які баліць,
Хоць рві яго, не рві.
Яна, як бервяно,
У нецвярозым воку,
Казала напрамкі Савосю,
Без намёку:
— Ты п’еш — не перапі,
Ясі — старанна жві.
Святочнае жыццё
Падобнае на казку —
Савось гэта адчуў,
Пагладзіўшы жывот.
Ад пуза закусіў,
Напіўся пад завязку —
І аблізнуўся ён,
Як, сала з’еўшы, кот.
Да ложку ледзь дайшоў
І — бух набакавую,
Адразу храпака задаў
На ўсе лады.
Ды раптам над сабой
Ён голас жонкі чуе:
— Ці ж можна легчы спаць
Пасля такой яды?
Ад лішняе вагі
Ці будзе шмат карысці,
Табе і так на нос
Узлез ужо жывот.
Устань, не лежабоч,
Ідзі і пратрасіся,
Працверазі мазгі
Марозам, абармот!
Савось на ложку сеў,
Хаця паспаць маніўся,
Пад лыжачкай пякло,
У галаве гуло.
Ціхутка уздыхнуў:
«Начорта я жаніўся?
І спаў бы я цяпер,
І звягі б не было».
Савось рашуча ўстаў:
— З Ражством, святы Ісусе!
Прабач за гэта мне,—
Зняў стрэльбу са сцяны.
Паколькі раяць мне,
Пайду і пратрасуся,
І несвяточны дзень
Зраблю для дзічыны́.
Адразу жонка ў крык:
— Ты што, здурнеў, Савоська!
Кінь стрэльбу! Ты ж п’яны́!
На ложка лезь, назад.
Савось зарагатаў:
— Выконваю я, Зоська,
Як і жадала ты,
Жаночы твой загад.
А Зося ў слёзы, ў плач:
— Савоська, ты ж пад мухай!
Савось ціхшком узяў
Бутэльку са стала.
— Ну, жонка, пажадай
Мне ні пяра, ні пуху
І — што ні куст, ні крок,
Дзічына каб была...
Што гэта будзе так,
Ён меў не надта веры
Ды адступаць назад
Савось ужо не мог.
Ён шумна расчыніў
Перад сабою дзверы
І хісткаю хадою
Крочыў за парог.
Спачатку ён ішоў
Праз лес даволі смела,
Штось спробваў напяваць,
Бадзёрыўся, як мог.
І след яго віхляў
Між соснаў і між елак,
Вядома ж, выпіў ён
За дзвух, а мо й за трох.
Кусаў мароз за нос
І снегу па калена
І сп’яну у вачах
П’яны́ хістаўся лес.
Савось з дзіцячых год
Лясы ведаў нядрэнна,
Таму усё глыбей
У гушчарыны лез.
Ён шмат так папятляў
Без мэты і без толку.
Раптоўна цецярук
Ўзляцеў і сеў на сук.
Савось схапіў з пляча
Надзейную двухстволку —
Палохаў цішыню
Страшэнны сэрца стук.
Прыцэліўся Савось
І на курок націснуў...
Націснуў на другі,
Ды стрэлу не было.
А цецярук хвастом
На развітанне бліснуў,
Знікаючы між дрэў,
Узняўся на крыло.
Савось разявіў рот,
Не разумеў нічога,
Глытаў нешанцаванне
І крыўду — напалам.
Яшчэ раз памянуў,
Не вельмі добра Бога,
І «разламаў» ружжо,
Зірнуў туды, а там...
Патронаў не было —
О, п’янка, ледзь не кома,
Адпітыя мазгі
Былі ўсяму віной
Патронаў не было —
Ён іх забыўся дома,
Таму плаціў цяпер
Такою вось цаной.
Ды цецярук — луска,
Не дужа быў і трэба.
Ён раптам уявіў,
Як у жахлівым сне —
Цямнее пакрысе
І мурзаецца неба,
Глядзіш, і ноч усё
Наўколле паглыне.
У дадатак да ўсяго,
(Савось аж разгубіўся)
Дзе вёска? Хата дзе?
Дзе, у якім баку?
З дарогі збіўся ён,
У лесе заблудзіўся,
Ён першы раз адчуў
Такое на вяку.
Так, перад жонкамі,
Ўсе мужыкі героі —
Сюды ж Савося, ў лес,
Гарэлка прывяла.
І тут Савось адзін,
Адзін, лічы, без зброі,
Бо стрэльба без патрон,
Нібыта чапяла.
А ноч усё бліжэй,
А страх сціскае грудзі,
І цемрай пазіраў
У вочы кожны кут.
Ён кінуўся ў бакі,
Як зайчанятка, ў спудзе,
Ён нават закрычаў,
Ды хто пачуе тут?
Ён сеў на нейкі корч,
Спустэшана і цяжка
І нізка апусціў
На грудзі галаву.
І раптам — мац кішэню,
Дастаў з гарэлкай пляшку —
І запаліўся ўвесь Савось —
Цяпер жыву!
Цяпер не страшны чорт!
І выглыкаў бутэльку,
Да кропелькі, да дна,
Не дыхаў — глык ды глык.
За Ражджаство Хрыста!
За светлую нядзельку!
І ты бывай здароў,
На небе, маладзік!
Устаў Савось з карча
І азірнуўся смела,
І хоць кусаў мароз,
Яго лягчэй трываць.
Адтала ў галаве,
Ў душы заласкавела —
Эх, каб цяпер знайсці,
Дзе ночку пераспаць.
Дык вось жа пад карчом
Нара ці лаз, ледзь бачны.
Савось туды залез —
Мароз тут абміне.
Ён штосьці мармытаў у сне,
Заснуўшы смачна,
Ён жонку абдымаў
У тым салодкім сне.
І ноч гэта прайшла
Імгненна і нябачна,
Бо кожнаму для сну
Гарэлка, як наркоз.
Працверазей Савось
І пацягнуўся смачна,
І нейкі пах адчуў,
Ажно вярнула нос.
Нічога не відаць,
Не разабрацца воку —
Няўжо ў валёнках ён,
Не распрануў кажух,
І спіць на ложку так,
А жонка каля боку?
Ды не! Дае у нос
Зусім не жончын дух.
Каго ж я абдымаў?
З кім спаў я, ёлкі-палкі?
Няўжо з суседкай спаў я —
Божа барані.
З кішэні ён дастаў
І чыркануў запалку —
І што ж убачыў ён
У кволенькім агні?
Ён ледзь не закрычаў,
Рот сціснуў рукавіцай,
Баяўся удыхнуць
І варушыцца ён.
Такое не магло
І ў страшным сне прысніцца,
І гэта ўсё было
Страшней за страшны сон.
О, лепш бы замярзаў
Ён ноччу на марозе,
Чым выпіў і затым
Залез пад гэты дах.
З мядзведзіцай праспаў
Ён ночаньку ў бярозе,
Яе і абдымаў,
Як жонку — сорам, жах!
Савось спіхнуў з мазгоў
Падпітасці ашмёткі,
Паціху адпаўзаў
Ён, дыхаючы ледзь.
Мядзведзіцы, напэўна
Прысніўся сон салодкі,
Што абдымаў яе,
Не, не Савось — мядзведзь.
І вось ён, родны лес,
І новы дзень, і сонца,
Дахаты крочыць ён
Бадзёраю нагой.
А як цяпер глядзець
Яму у вочы жонцы,
Не можа ж ёй сказаць.
Што ноч праспаў з другой.
А праўду ёй сказаць
Пра гэту ноч ля звера,
Пра незвычайны сон
І пра калядны цуд,
Дык засмяе яна,
Дык жонка не паверыць —
Не, моўчкі лепш Савось
Рашыў прыняць прысуд.
20.01.—21.01.2021