Ціхан, не міргаючы, глядзеў на «мёртвы» паплавок, і яго разбірала злосць. У грудзях ажно ўсё кіпела і булькатала.
Па дарозе на рыбалку настрой сапсаваў малады хлапец, па сутнасці, як лічыў Ціхан, смаркач яшчэ. Ціхан, уладкоўваючыся на заднім сядзенні аўтобуса, выпадкова парнуў вудзільнам таму хлапцу ў вуха.
— Ты! Паплавок з курынага хваста! Куды пораш сваім ражном? Аслеп? — залямантаваў той амаль смаркач.
— Сам ты шыцік балотны! — агрызнуўся Ціхан.— Растапырыў тут вушы на ўвесь аўтобус!
Але настрой быў сапсаваны ўшчэнт.
Кажуць жа, як пройдзе вяселле, такое і жыццё будзе ў маладых, як сустрэнеш Новы год, так яго і пражывеш... Аказваецца, і на рыбацтва гэта ўплывае: як пачнеш дзень, такая будзе і рыбалка... Вось цяпер, пасля аўтобуснай лаянкі, у Ціхана не клявала, хоць лопні тут на беразе ад злосці.
Гледзячы на паплавок, Ціхан быццам глядзеў на сябе ў люстэрка. «Пры чым тут паплавок з курынага хваста? — думаў ён.— Хіба ж я падобны да паплаўка?.. А па-другое, паплаўкі не з курынага, а з гусінага пяра...»
Ціхан сабраў вуды і перасеў на новае месца. Але і тут таксама не клявала, быццам рыба перавялася на ўсім свеце.
Раптам аднекуль з’явіўся незнаёмы рыбак, у капелюшы, з акулярамі на носе. Моўчкі разматаў свае вуды, штосьці пачапіў на кручок, папляваў на нажыўку і шпульнуў у ваду лесы.
«Хваробу ты там зловіш! — злаваўся Ціхан.— Там я ўжо да цябе дарма час патраціў...»
Гэтак падумаўшы, Ціхан злавіў сябе на іншай думцы: «Што гэта сёння са мной? Кіпячуся, нервуюся, успыхваю, як агонь... Ды з-за чаго?.. Буры сёння перамагніціліся ці выбухі на Сонцы лютуюць?..»
Нечакана для Ціхана той капялюш пачаў цягаць рыбіну за рыбінай. Потым, як падалося Ціхану, зусім перастаў чапляць нажыўку, а толькі паспяваў здымаць з кручкоў улоў.
Ціхан зноў адчуў у грудзях булькаценне, якое імгненна перарасло ў клекатанне на мяжы выбуху. Ён не стрымаўся і крыкнуў:
— Гэй! Там! Сумленне ёсць?!.
Капялюш нават не павярнуў свае акуляры ў яго бок, а толькі азартна прахрыпеў:
— Ой ёсць! Ёсць лаўленне, калега!
Ціхан злосна плюнуў:
— Мала таго што нахабна заняў маё месца, дык ён яшчэ і глухі!
Схапіўшы вуды і ўсе свае прынады, Ціхан рашуча «падруліў» да былога месца і кідануў свае лесы накрыж, праз лесы нахабнага суседа.
— Што вы робіце?! — зашыкаў той.— У вас сумленне ёсць ці не?
— Гэта я пытаўся пра ваша сумленне, а не пра лаўленне! Гэта вы бесцырымонна селі на маё месца і цягаеце маю рыбу! — пырснуў слінай Ціхан.
— Ваша месца вунь! — І незнаёмец паказаў на куст, адкуль прыпёрся Ціхан.
— Я спецыяльна часова адышоўся туды! — пусціўся ў хітрыкі Ціхан.— Тут, дзе вы, рыбку прыкарміў, можна сказаць, прыручыў... У мяне гэткі метад лаўлення... А вы ласы да чужой прыручанай рыбкі!
— Калі так, добра,— устаў незнаёмец.— Няхай будзе па-вашаму. А вунь туды, аж за куст, я магу сесці? Ці і там ваша рыба?
Ціхан памякчэў, але не здаваўся:
— Яно-то і там маё месца... але туды можна...
Рыбак сабраўся і перасеў на новае, «дазволенае» месца, а Ціхан з надзеяй і новым імпэтам кідануў у ваду свае лесы, папляваўшы перад гэтым на нажыўку.
Паплаўкі зноў упарта застылі, быццам гэта была не вада, а лёд, у які яны ўмерзлі. У галаве зноў загучала: «Паплавок ты з курынага хваста...» Настрой яшчэ больш пачаў псавацца пасля таго, як Ціхан зірнуў на незнаёмца, які і на новым месцы цягаў рыбіну за рыбінай, быццам яе хтосьці чапляў яму ў вадзе.
Ціхан адчуў у грудзях непрыемнае булькаценне... Такога нахабства Ціхан перажыць не мог. Ён, як звар’яцелы, падскочыў да свайго суседа і штосілы заспяваў:
Скокі-скок, скокі-скок,
Хочаш рыбкі — скулу ў бок!..
Пры гэтым ён пляскаў у далоні і так вытанцоўваў, што, здавалася, дрыжаў бераг. Рыба імгненна перастала брацца, ненавісныя «калегавы» паплаўкі таксама «ўмерзлі» ў ваду.
— Ха-ха-ха! — зарагатаў задаволены Ціхан.— Дзякуючы мне рыбка плавае па дне!..
— Дзікунства! — абурыўся рыбак у акулярах.— Вар’яцтва! Інакш не скажаш.
— Сам змей ачковы! — агрызнуўся Ціхан.— Капелюшовы акулярык! — І, задаволены сабой, вярнуўся да сваіх вудаў.
Настрой быў канчаткова сапсаваны, і «калегі», скруціўшы вуды, падаліся ў розныя бакі.
* * *
Ціхан быў мужчына сярэдніх гадоў, на здароўе не скардзіўся, але нечакана ў рот убілася хвароба, нейкі парадантоз. Зубы закраталіся, захісталіся і пачалі сыпацца, як гарох з дзіравай кішэні. Пакуль кінуўся да дактароў, рот зрабіўся, як гнілы плот у дрэннага гаспадара. Памкнуўся да зубных пратэзістаў, а там — чарга. Скрыгануў Ціхан парадзелымі зубамі, запісаўся на першую прымерку і пачаў чакаць, сеўшы на кашы ды булёны.
Нарэшце надышоў той дзень, калі Ціхан адчыніў запаветныя дзверы і ўвайшоў у ратавальны кабінет.
— Праходзьце, калі ласка, сядайце ў гэтае крэсла,— ветліва сказала медсястра.— Доктар на хвіліначку выйшаў.
Ціхан бухнуўся ў спецыяльнае крэсла, і цела набыло напаўляжачую позу.
«Век, здаецца, ляжаў бы тут»,— падумаў Ціхан, намацваючы языком шчэрбіны між зубоў.
Рашуча ўвайшоў доктар, памыў рукі і нахіліўся над пацыентам:
— Ну-с, пакажыце, што мы маем у роце!
Ціхан раскрыў рот... і міжволі ўскрыкнуў. Над ім нахіліўся твар «капелюшовага акулярыка», праўда, без капелюша на галаве.
Ціхан запхнуў язык за адну шчаку, каб змяніць свой выгляд, і страшэнна перакасавурыў вочы.
Доктар спужаўся:
— Што з вамі?.. О-о, у вас незалечаныя зубы! Такіх пацыентаў мы не пратэзуем, спачатку трэба залячыцца...
Ціхан спалохаўся, што пасля доўгага чакання сваёй чаргі яго выправадзяць адсюль на невядома які тэрмін, і працадзіў праз перакошаныя губы:
— Залечаныя, доктар! Зубы залечаныя!
— Як гэта залечаныя, калі ў вас пухліна на ўвесь твар — вунь як шчаку разнесла! Не, не і не! Вы свабодныя!
Ціхану нічога не заставалася, як выцягнуць язык з-за шчакі. Праўда, вочы ўсё яшчэ глядзелі ў розныя бакі.
— Вось, доктар, няма пухліны...
— Дзіўна! — усклікнуў стаматолаг.— Неяк хутка працякаюць у вас працэсы выздараўлення... Дзіўна... Я ж толькі што бачыў пухліну.
Ціхан сядзеў з разяўленым ротам і толькі лыпаў вачыма.
— Дзіўна,— працягваў доктар, уважліва разглядаючы пацыента. Потым прыпадняў акуляры, яшчэ ніжэй нахіліўся і пільна паглядзеў на Ціхана.
Ціхан зноў запхнуў язык за шчаку і яшчэ страшней скасавурыў вочы. Крэсла, на якім нядаўна гатовы быў ляжаць усё жыццё, цяпер, здавалася, пякло агнём.
Як праз туман да Ціхана даляцеў акулярыкаў голас:
— А мне здаецца, што мы з вамі недзе раней сустракаліся...
Ціхан лыпаў вачыма...
— Дзіўна, дзіўна,— паўтараў доктар і сваім «дзіўна», як малатком, лупіў Ціхана па галаве.— Вы не нагадаеце, дзе мы маглі сустракацца?
— Не-е,— прастагнаў Ціхан, гатовы ўскочыць з крэсла і дацца ў дзверы. Ён быў згодны дажываць век з шчарбатым ротам, толькі б пазбегнуць гэтых мукаў.
— Ага-а,— загадкава агакнуў пратэзіст,— ага... так... так...— Раптоўна выпрастаўся і заскакаў вакол крэсла, прыпяваючы:
Скокі-скок, скокі-скок,
Хочаш зубы — скулу ў бок!..
Медсястра выпусціла з рук журнал рэгістрацыі пацыентаў і ледзь не звалілася пад стол...
Ціхан застагнаў, быццам у яго раптоўна забалелі астатнія зубы, і толькі хапаў паветра разяўленым ротам, як тая рыбіна на беразе.
Доктар спыніў свой танец і зноў нахіліўся над Ціханам:
— Чаму, калега, не падпяваеш?
Ціхан не вытрымаў, ускочыў і прыціснуў рукі да грудзей:
— Дзеля ўсяго святога, прабачце! Што тады на мяне найшло?! Я начэй не спаў, вінаваціўся ў думках перад вамі, не ведаў, дзе вас знайсці і папрасіць прабачэння! Ды няхай яна здохне, тая рыба!
— Навошта ж ёй здыхаць? — засмяяўся доктар.— Няхай плавае па дне, прыручаецца...
— Ды ўсё я тады выдумаў! — не сунімаўся Ціхан.— Я пайду, доктар, не трэба мяне лячыць... не заслугоўваю я... Зубы што? Зубы — дробязь! Душа збалелася...
Доктар паклаў Ціхану на плячо руку:
— А ці чулі вы, калега, пра клятву Гіпакрата?.. Бачу, што чулі, таму сядайце ў крэсла... Вось залечым ваш рот і гайда разам на рыбу! Як, калега?
Ціхан зачырванеўся, уздыхнуў і зноў сеў у крэсла, якое падалося мяккім і ўтульным.