Ішоў калісьці па беларускай зямлі чалавек, які пешшу падарожнічаў, і які відавочна не быў беларусам. Насустрач яму патрапіў таксама аматар падарожнічаць пешшу, і які відавочна быў беларусам.
— Салам Алейкум! — прывітаўся беларус з незнаёмцам.
— Прывітанне, спадар зямляк! — адказаў той, хто знешне не выглядаў беларусам. Ён жа пацікавіўся: — А адкуль ты, зямляк, ведаеш маю мову і прывітаўся са мной на ёй?
— А я,— адказаў беларус,— паважаю нашых гасцей і іх мову, таму і вітаюся на іхняй мове.— У сваю чаргу ён таксама пацікавіўся: — А чаму ты, шаноўны госць, завеш мяне земляком і адкуль ведаеш беларускую мову?
Незнаёмец адказаў:
— Дык мы ж жывем на адной Матухне-зямлі, таму ўсе з’яўляемся землякамі. А беларускую мову я ведаю таму, што паважаю зямлю, па якой падарожнічаю, і людзей, якія на ёй жывуць.
— Дык, можа, разам будзем вандраваць далей? — прапанаваў беларус.
— З задавальненнем! — адказаў незнаёмец.— Але спачатку скажы, колькі вёрстаў будзе ад гэтага месца да Бухары?
— Беларус, не вагаючыся, адказаў:
— Роўна столькі, колькі ад Бухары да гэтага месца.
— Я ведаю, хто ты! — усклікнуў незнаёмец.
— Ну, і хто я?
— Ты — Несцерка!
— А як ты здагадаўся, што я Несцерка? — здзівіўся беларус.
— Дык толькі Несцерка здольны так дакладна і з такім гумарам адказаць.
— А скажы цяпер ты, шаноўны мой спадарожнік,— спытаўся Несцерка,— колькі грошай у маёй правай кішэні і колькі ў левай?
Незнаёмец не задумваючыся, адказаў:
— У тваёй правай кішэні ў сто разоў менш, чым у левай, а ў левай кішэні — роўна столькі, колькі ў тваёй правай кішэні.
— Як гэта? — здзівіўся Несцерка.
— А так, што і ў правай тваёй кішэні, і ў левай — пуста.
— Я ведаю хто ты! — усклікнуў Несцерка!
— Ну, і хто я?
— Ты — Хаджа Насрэдзін з Бухары!
— А як ты, шаноўны Несцерка, здагадаўся, што я Насрэдзін з Бухары?
— Толькі Насрэдзін здольны, гледзячы ў вочы, бачыць наскрозь чужыя кішэні! — усміхнуўся Несцерка.
— Ну, нарэшце мы сустрэліся і пазнаёміліся! — радасна ўсклікнулі вандроўнікі і абняліся.
— А давай мы з табой, шаноўны Несцерка,— прапанаваў Насрэдзін,— у гонар нашага сяброўства, часова памяняемся вопраткамі і нашымі імёнамі. Цікава, ці будуць распазнаваць нас людзі ў такім выглядзе?
І сябры зрабілі так, як задумалі.
Прыйшлі яны вечарам у адну вёску і пастукаліся ў першую хату.
— Пусціце, калі ласка, пераначаваць, людзі добрыя! — папрасіліся Несцерка і Насрэдзін.
У той хаце жылі дзед і баба, і была з імі пяцігадовая ўнучка Алёнка.
— А вы хто будзеце? — пацікавіліся гаспадары.
— Я — Насрэдзін з Бухары,— адказаў Несцерка.
— А я — Несцерка,— адказаў Насрэдзін.— Чулі пра такіх?
— Як не чуць! — адказалі старыя.
— А ты, Алёнка, чула? — спыталіся ў дзяўчынкі спадарожнікі.
— Чула! — адказала дзяўчо.
— І што ты пра нас чула? Што ведаеш пра нас? — дапытваліся сябры.
— Ведаю, што вы вельмі разумныя,— зноў адказала Алёнка.
— А ты сябе лічыш разумнай? — не адставалі ад яе пастаяльцы.
Тут баба не вытрывала і ўторкнула сваё:
— Яна ў нас не проста разумненькая, яе жартам клічуць Шэрлакам Холмсам.
— Ого! — здзівіліся сябры.— Як бы гэта праверыць?
Тым часам гаспадары рупіліся ля печы, бо ведалі, што людзі стаміліся і прагаладаліся з дарогі.
— Калі ласка, за стол! — запрасіла гасцей гаспадыня.— Нічога такога асаблівага няма, выбачайце, але табе, шаноўны Несрэдзін, як далёкаму і дарагому госцю — прапаную талерку плову,— і яна паставіла перад пераапранутым Несцеркам плоў.— А цябе, наш знакаміты Несцерка, пачастую тваёй любімай стравай — дранікамі,— і баба паставіла перад пераапранутым Насрэдзінам дранікі са смятанай.
Госці відавочна збянтэжыліся і, падцікаўшы, калі баба адвярнулася з гаворкай да дзеда, хуценька памяняліся талеркамі.
— Ах, які смачны плоў! — смакаваў ежу пераапрануты ў Несцерку Насрэдзін.
А Несцерка, пераапрануты ў Насрэдзіна, уплятаў за дзве шчакі дранікі і смачна прыцмокваў:
— У нас, у Бухары, такой смакаты няма! Ай ды малайцы беларусы!
Тут ужо не вытрывала Алёнка:
— Не, дзядзечка, вы не Несцерка! — звярнулася яна да Насрэдзіна.— А вы — не Насрэдзін, а Несцерка! — паказала яна пальчыкам на Несцерку.
— Што ты, унучачка! — спалохаліся старыя.— Ты ж паглядзі на іх вопратку!
— А вопратка тут ні пры чым! — настойвала на сваім Алёнка.— Яны, бабуля, употай ад цябе памяняліся талеркамі. Тут і дзіцяці зразумела, што Насрэдзін любіць плоў, а Несцерка — дранікі.
Сябры ажно папярхнуліся ад смеху:
— Ну і Шэрлак Холмс! Вось дык разумненькая дзяўчынка!
— А ў Беларусі ўсе такія! — з гонарам прамовіў Несцерка.
Насрэдзін развёў рукамі:
— Тут, у Беларусі нам не дапаможа пераапрананне. Калі пяцігадовая дзяўчынка вевыла нас на чыстую ваду, што ўжо казаць пра дарослых! Паехалі, шаноўны Несцерка, да нас, ва Узбекістан, магчыма, там нас не распазнаюць у пераапранутым выглядзе.
Прыехалі яны ў Бухару і, каб ураўняць шанцы, спыталіся на шумнай вуліцы ў пяцігадовай дзяўчынкі:
— Скажы нам, калі ласка, як прайсці да гарадскога базару?
— А вы, дзядзечкі, хто будзеце? — спыталася ўзбекскае дзяўчо.
— Я — Несцерка з Беларусі,— адказаў пераапрануты Насрэдзін.
— А я — Хаджа Насрэдзін,— адказаў пераапрануты Несцерка.
— А скажыце, шаноўны Несцерка,— звярнулася дзяўчынка да таго, хто назваўся ім,— дзе будзе цэнтр зямлі?
Насрэдзін разгубіўся, зачырванеўся і не ведаў, што адказаць — не дапамагло і адзенне Несцеркі.
— Вы, дзядзечка, не Несцерка! — засмяялася дзяўчынка.— Несцерка паказаў бы любое месца: вось тут цэнтр зямлі! Не верыце — праверце сваімі крокамі. А вы, дзядзечка, не Насрэдзін, бо наш Насрэдзін ведае не толькі, дзе гарадскі базар, а ўсю Бухару, як свае пяць пальцаў. Бывайце!
— Ай ды разумная дзяўчынка! — пляснуў у далоні Несцерка.
— А ва Узбекістане ўсе такія! — з гонарам заключыў Насрэдзін.
І пайшлі сябры вандраваць далей па свеце, здзіўляючыся ад убачанага і здзіўляючы ўсіх сваім розумам.