Адкуль ні вазьміся, па вёсцы папаўзла неверагодная чутка. Яна набывала моц і вырасла да ўзроўню агульнавясковага перашэптвання. А, як вядома, шэпты лёсы людскія губяць.
Вось і тутэйшыя шушуканні скаланулі вёску мацней, чым навальнічныя грымоты. Да і было ад чаго! Ці ж гэта жарт — Антось, быццам бы, пераспаў з Анютай. Што?! І самі не чакалі такой закваскі?!
Калі ж гэтай неверагоднасці зрабілася цесна ў межах перашэптванняў, яна, па законах фізікі, ці, дакладней, ланцуговай рэакцыі, выклікала эмацыянальны выбух. Людзей выштурхнула з хатаў на вуліцу, дзе яны пачалі гуртавацца і паддаваць адно аднаму жару:
— Чулі? Яму ўжо роднай жонкі мала, таму агрызку! Свая ж Параска, як ікона!
— А яна, тая цытра! Муж, дзеці, гаспадарка пад бокам! Што яшчэ трэба? Калі ўжо засвярбела, няхай бы аб вугал пачасалася!
— Ды на такіх мужыкоў маліцца трэба! Абурацца трэба тады, калі мужчына ні да жонкі, ні да суседкі!
Жаночы голас секануў:
— Да жонак вы — карантышы, да суседак — асілкі!
І панеслася, і загуло, і завіхурыла.
Тут, як на тое ліха, нос у нос сутыкнуліся Антосева пакрыўджаная «ікона» і «тая цытра».
Ніводная не хацела саступаць дарогу, тым больш навідавоку ўсёй вёскі.
Прабачце за нелітаратурныя словы, але, што было, тое было: Антосева жонка выцягнула шыю, падалася наперад і ў самы нос крыкнула сваёй крыўдзіцельніцы:
— Курва з кацялком!
І хоць у руках у Анюты ніякага кацялка не было, напад Параскі ўразіў прысутных сваёй арыгінальнасцю. Усе горача запляскалі ў далоні.
— Сама малпа на лапаце! — імгненна адбілася Анюта.
І яе словы пераканаўча трапілі ў кожнае вуха, бо вяскоўцы на сваіх рыдлёўках бачылі ўсё, акрамя малпы. Гэта ўсім спадабалася, і Анюта «сарвала апладысменты».
Магчыма, дзве, распаленыя да чырвані жанчыны перайшлі б да больш рашучых дзеянняў, даўшы волю рукам, але з натоўпу выйшаў Антось і пачаў супакойваць «апанентак»:
— Параска, астынь, не падкідвайся! Не спаў я з ёй! Не спаў!
— А адкуль такія чуткі? — не астывала жонка.— Дыму без агню не бывае! Ды і па вачах гэтай жабы бачу, што не чыста тут!
— Ты мне лепш сюды зазірні! — павярнулася задам да суперніцы Анюта.— Тут убачыш больш цікавага, чым у маіх вачах!
— Ды нікуды ты ёй не зазірай! — адцягваў жонку Антось, бо тая збіралася ўчарэпіцца ў валасы ненавіснай суседкі.
Але ёсць на свеце Бог! Ён для ўсталявання спакою і згоды падаслаў настаяцеля мясцовай царквы, айца Ануфрыя.
— Што, дзеці мае, тут за гвалт? — спыніўся ля мітынгуючых святар.— Лямантуеце, ды яшчэ ў вялікі пост. Пабойцеся Бога!
— Вось яна, гэта сучка...
— Гэта яна, аблезлая курыца...
— Ды яны абедзве... — спрабаваў штосьці тлумачыць і Антось.
— Ціха-а! — айцец Ануфрый высока ўзняў крыж, зняўшы яго з шыі.— Ціха, дзеці мае! Пры чым тут сучка і курыца? Пакінем у спакоі бязгрэшных жывёл і птушак, пяройдзем да справы.
Дзве жанчыны зноў кінуліся да святога айца, кожная са сваёй праўдай, але той спыніў іх і загадаў:
— Няхай нейтральны бок распавядзе, аб чым тут спрэчка! Наперад выйшаў калгасны брыгадзір.
— Прабачце, святы айцец, язык не паварочваецца... Як бы тут падалікатней сказаць...
— Кажы, як ёсць, сын мой,— падбадзёрыў брыгадзіра поп.
— Дык вось,— працягваў брыгадзір,— быццам, вось ён, гэты Антось, нейкім чынам заскочыў пад коўдру да яе, вось гэтай Анюты...
— Чаго? — здзівіўся айцец Ануфрый і зірнуў на Антося.— Што ты там забыўся?
— Ды пераспаў ён з ёй! — пачулася з натоўпу.— Пераспаў!
— Чаго ж пад коўдру лазяць?
— Пераспаў? — збянтэжыўся святы айцец.
— Гэта няпраўда! — горача адбіўся Антось.— Я з ёй не спаў!
— Грахаводніца!
— Адлучыць яе ад царквы! — чуліся жаночыя галасы. Пачуліся і мужчынскія парады:
— Ды адпусціце вы, святы айцец, Антосю гэты грашок! З кім не бывае!
— Можаце мяне адлучаць ад чаго хочаце! — рашуча заявіла Анюта.— Я — атэістка!
— Ведаю, што Бог табе не ўказ,— звярнуўся айцец да Анюты,— ведаю, і засмучаны гэтым, таму я табе не суддзя. А вось ты,— айцец павярнуўся да Антося,— ты набожны чалавек! Адкажы зараз, як на страшным судзе: — Пераспаў з ёй ці не?
Антось апусціў галаву і выдыхнуў:
— Не, бацюхна, не пераспаў.
— А крыж цалаваць згодзен? — грозна спытаўся айцец Ануфрый.
— Згодзен! — рашуча адказаў Антось.
— Дык вось, браты і сестры,— зычна звярнуўся да людзей святар, перад Богам і вамі даю цалаваць крыж рабу Божаму Антосю і пытаюся:
— Ці праўда, што тваё грахаўное цела пераспала з целам гэтай нехрысці? Адказвай, як на духу і цалуй крыж!
Антось узняў галаву, зірнуў на айца Ануфрыя, потым на аднавяскоўцаў і гэтак жа зычна адказаў:
— Не! Я не спаў з суседкай Анютай! Што і засведчваю цалаваннем крыжа! — пасля чаго пацалаваў крыж і перахрысціўся.
Над натоўпам, быццам ачышчальны вецер, пранёсся ўздых.
Чуткі, як кажуць, загадалі доўга жыць.
Узрадаваная Антосева жонка падышла да Анюты і з цеплынёй сказала:
— Прабач, суседачка, я там з гарачкі абазвала цябе нечым з кацялком... Гэта — не так, забудзься...
— Ды і ты на лапаце ніколі не была, гэта я здуру не стрымалася.
— Чаго па-суседску не бывае.— У адзін голас заключылі жанчыны.
Айцец Ануфрый узяў пад руку Антося і адвёў яго ў бок:
— Ты ж глядзі, сын мой, цалаванне крыжа — не жарты. Барані Бог, калі ты быў пад коўдрай у той кабеты,— атрымаецца, што ты ўвёў у зман і Бога, і ўсіх нас.
Антось зачырванеўся:
— Скажу вам па сакрэту, як на споведзі, святы айцец, што пад коўдрай у Анюты быў і не раз...
— Ды як жа ты мог нас абдурыць? — абурыўся святар.— Ты ж крыж цалаваў! Хрысціўся!
— У мяне вы пыталіся што? Ці пераспаў я з Анютай? Так?
— Ну, так...
— Я шчыра адказаў: не!
— Як жа не, калі зараз сведчыш іншае! — ускіпеў святы айцец.
— Быць з ёй быў,— тлумачыў Антось,— але ж не пераспаў! Хіба ж можна спаць з такой гарачай жанчынай? Мы з ёй усю ноч вачэй не зводзілі... а вы кажаце — пераспаў. Пераспаць мне хапае з жонкай. Так спім, ажно храп стаіць, як дышла...
— Ну, шальмец, выкруціўся! — памякчэў айцец Ануфрый, потым зірнуў у бок Анюты і шапнуў Антосю ў вуха: — З ёй сапраўды не заснеш ні на хвілінку... Я ведаю гэта, сын мой...