Усё, што вякамі ствараў чалавек,
Што скарбніцай, спадчынай нашай завецца —
Духоўнасць і годнасць, павагу, любоў,
Усю мудрасць продкаў — мы ўсё растапталі.
Мы столькі грашылі, бязбожна жылі,
Хлуслівымі, жорсткімі, чэрствымі сталі.
У рэчышча шчырасці зніклых вякоў
Паток нашых спраў уліваецца брудны.
Бязбожжа, бязлітасць, злачынства, хлусня,
Да нашай гісторыі звышнепавага —
Усё, чым апошні мы час абраслі,
Усё супраць нас павярнулася разам.
Мы выйсце шукаем, грыземся штодня,
Мы ўсіх вінавацім, крычым, мітусімся,
Мы зноў спадзяемся на правадыра,
А нас уратуе адно — пакаянне.
*
Дык што не дае нам наперад ісці?
Што парасткі кволай свядомасці губіць?
Чаму глухата, слепата, немата
Знявечылі нас, у палоне трымаюць?
У кожнага свой на пытанне адказ:
— Бязглуздыя лічаць сябе мудрацамі,
— Сляпыя правідцамі лічаць сябе,
— Хлуслівыя — першакрыніцаю праўды...
І стала ўсё гэтае звычным для нас,
Сапраўднага, іншага мы не ўспрымалі.
Хлусілі мы дзецям, дарослым, сабе,
Дурнелі, а выгляд разумны рабілі...
А хто гэта — мы? Гэта — ты, гэта — я,
І ты, суайчыннік, і ты, мой сучаснік.
Мы — збітыя з толку, загнаныя ў зман,
Сляпыя, глухія, нямыя ахвяры.
Злачынец... Ахвяра... Адной мы зямлі,
Але ад злачынцаў усе нашы беды.
А што нас чакае ў жыццёвым віры?
А тое, што ўсім не мінуць пакаяння.
*
Я чую, як моляцца ў розных кутках
Зямлі нашай змучанай розныя людзі.
Іх сэрцаў знявечаных чуецца плач,
Я чую малітвы, малітвы, малітвы:
«...О, праведны Божа! Скажы, для чаго
Усіх нас сагналі з уласнай зямліцы?
Чаму замест хлеба даюць працадні
І пухнуць ад голаду нашыя дзеці?
Агульнае ўсё — а нічога няма,
Былі мы людзьмі, а зрабіліся статкам.
Цяпер без дазволу і рот не адкрыць,
Мы нават маліцца не маем дазволу...»
«...О, Божа! Няўжо ты заснуў ці аслеп?
Зірні на знявечаных, невінаватых,
Мы ў змрочных бараках жывымі гніём,
Тут кожны з нас гіне як “вораг народа”.
Мы штосьці будуем на ўласных касцях,
У чым вінаватыя мы — невядома.
Адчай, безнадзейнасць, пакуты, туга
І смерць наша з намі за дротам калючым...»
А вось шматмільённае: — «Божа, ратуй
Жыццё наша горкае, нашу зямліцу,
He дай нашым дзеткам загінуць, згарэць
У полымі жудкім вайны ненавіснай!
Чаму ты разгневаўся, Божа? За што?
Ці ж мала ты гора нам слаў і пакутаў?
Паслухай, як жудасна стогне зямля,
Як маці рыдаюць і плачуць сіроты...»
«... Адзіны сыночак, крывінка мая
Далёка ад роднага дому загінуў.
Што мы там згубілі, шукалі там што?
Якую ідэю мы там баранілі?
І што беларускі юнак і душман
Маглі падзяліць між сабой? Невядома...
Ці будзе нарэшце злачынствам канец?
Ты, Божа, і сам не адкажаш на гэта...»
«...Ha гэтай зямлі пакідаем усё —
Дзяцінства, юнацтва, каханне, надзеі,
І вечную роспач, і вечны наш боль,
І цёплыя ложкі, і могілкі родных...
Зямля, што заўсёды, спрадвеку была
Сагрэтая працай, палітая потам,
Якая карміла і продкаў, і нас —
Ужо не зямля нашых продкаў, а зона.
Жывыя і мёртвыя — хто мы цяпер?
Мы — выбуху цені, ахвяры сістэмы.
Мы зніклі — ні нас, ні жыцця тут няма,
Як помнік злачынству — ёсць мёртвая зона.
О, злітуйся, Божа магутны, скажы,
Няўжо й радыяцыі нам не хапала?..»
*
Малітвы... малітвы...
Мы ўспомнім пра іх,
Як грымне на небе, як гора падкоціць...
Маліліся толькі ахвяры адны,
Маліліся ціхенька і патаемна.
А тыя, што слалі пакуты і боль,
Сябе за адзінага Бога лічылі,
Маліліся самі яны на сябе
І ўсіх на сябе прымушалі маліцца.
Была і малітва ў злачынцаў — хлусня,
Было і паломніцтва ў іх — да карыта,
Раскоша была, і палацы былі,
А вось аднаго не было — пакаяння.
Няма пакаяння — не будзе дабра,
І жорсткасць жыве — як няма пакаяння.
Ёсць толькі злачынствы — злачынцаў няма,
І будуць злачынствы — не будзе злачынцаў.
*
Мы часам апошнім пайшлі да царквы,
Да Бога звяртаемся — і без патрэбы,
І крыжыкі сталі на шыях насіць —
Няўжо прага веры? Хутчэй, гэта — мода.
Бліжэй мы да Бога? Баюся, што не,
Інакш не разбеглася б слова са справай.
Хто мае сумленне — раней ці пазней
Ўваскрэсне — ачысціцца праз пакаянне.
Прыйдзі, пакаянне, да кожнага з нас,
Магчымасць нам дай, каб наноў нарадзіцца.
Стаміліся сэрцы, пачуцці, зямля
Без чуласці і дабрыні чалавечай.
У розных кутках нашай маці-зямлі
Няхай загучаць з новай сілай малітвы
He з крыўдай-слязой, не з балючай душой,
А з радасцю светлай, з падзякай да Бога!
Пакаемся шчыра — і станем чысцей,
І жыць станем годна, сумленна, па-людску
Пакаемся, хто вінаваты — усе!
І памятаць будзем — браты мы і сёстры!
1987