Як цяжка паміраюць хаты,
Часцей бывае — без пары.
Дыягназ непазбежны кляты —
Пайшлі з жыцця гаспадары.
Тады — у хаце доляй цёмнай
Жыве бязлюддзе з году ў год.
І хата робіцца «бяздомнай»,
Як той сабака альбо кот.
*
Даволі хлопцу і паненцы
Кахацца ў покрыве начэй.
Пара вязаць у зруб бярвенцы
І віць гняздо сваё хутчэй.
Жыць ад жыцця ці ж можна збоку
Каханню?
Не!
І прэч бакі!
Яно заўжды навідавоку
Ва ўсе часы, ва ўсе вякі.
Каханыя дарогай торнай
Ідуць, калі ўсе бачаць сны.
І думаюць, што ноччу зорнай,
З каханнем на зямлі адны,
Й першапраходцы тут яны.
Дарогай гэтай — рукі ў рукі,
Ішлі бацькі,
Ішлі дзяды.
І вось праз час за імі ўнукі
Свае пракладваюць сляды.
Яна — каханая, ён — любы,
Ўсяму — каханне галава.
І маладых спрадвек да шлюбу,
Нясуць два крылы,
Сэрцы два.
Саюз сардэц —
Пасаг багаты,
Ў адно з’ядналіся два «я».
Ды без сваёй уласнай хаты,
Сям’я — бяздомная сям’я.
*
Антось прыкладваў намаганні,
Свой вугал збудаваць хутчэй,
Каб лёс палепшыць жонцы Ганне,
Каб зажыла яна, як пані,
Каб хату поўніў смех дзяцей.
Калі здаровы дух у целе,
Прыносіць праца радасць, плён.
Усё збылося —
Й наваселле,
За ім — і дзеці наўздагон.
І поўніў хату рух жыццёвы,
Будзённы і святочны рух,
Ды рух спыніўся шматгадовы,
Ачаг жыцця датлеў, патух.
Жыццё, здаецца, доўгім будзе,
На справе так яно і ёсць.
Ды з жалем адзначаюць людзі,
Што кожны з нас — часовы госць.
Што вось ты, малады, у сіле,
Міргнуў — і ў старасці сядзіш,
Яшчэ міргнуў — і на магіле,
Ці сціплы помнічак, ці крыж.
Так і Антось са сваёй Ганнай:
Год — успамін,
Год — успамін.
Мінула маладосць, каханне,
Жыццё прайшло, як дзень адзін.
Такое — непазбежна з намі...
І іх з жыцця паклікаў Бог.
Уперад вынеслі нагамі,
У вечны вырай праз парог.
А дзеці?
Іх цікавіў мала
Вясковы безвыгодны кут.
І ў хаце ні душы не стала,
І сум усталяваўся тут.
*
Сіроцкі хата выглядае,
Няўтульнай робіцца праз час.
Душу яна таксама мае
І памяць, як і кожны з нас.
Гарбее дах не без прычыны,
Астылы комін хіліць бок.
Вярэдзяць хату успаміны,
Здае яна — відаць здалёк.
Дык гэта знешне, а ў пакоях
І днямі змрок абжыў вуглы.
Ад азнямелага спакою
Застылі лавы і сталы.
З салодкім сумам помніць хата
Гады мінулае пары,
Як рыхтаваліся да святаў
Руплівыя гаспадары.
Як, гаспадарлівыя, ў сіле,
Задумкі дзейснілі праз пот —
І вокны, і падлогу мылі,
І печ падбельвалі штогод.
Як спеў душы ляцеў да столі,
Праз вокны быў чуваць здалёк,
Калі падпітыя застоллі
Свой родны славілі куток.
Хвалілі хату ў захапленні
Суседзі, госці ці радня —
— Ну й цуд!
Адно ў адно бярвенні!
Якая ўтульнасць!
Цеплыня!
Дзівіліся — не надзівіцца,
Узносілі аж да нябёс.
І хата шчодрыла жывіцай,
Нібы жывы, сапраўдны лес.
І хата ( што утойваць гэта?)
Успамінае і не раз,
Як люба зачыналі дзетак
Гаспадары ў свой лепшы час.
Як мілаваліся, бывала,
Яны ў паўночнае цішы.
І вось мінула ўсё. Не стала
Ні іх.
Нікога.
Ні душы.
Пакоі ў гіблым заняпадзе,
Вакол бязлюддзя гарчыня...
А на куце — Ісус ў акладзе,
З ім — вочы ў вочы цішыня.
*
І што больш моцнае у свеце.
Чым повязь, што здавён-здаля,
Адвечная — бацькі і дзеці,
Чым повязь: чалавек-зямля?
Калісьці...
О калісьці гэта!
Парадкі іншыя былі —
Бацькі душой тулілі дзетак
Да роднай хаты,
Да зямлі.
Ніхто даўней свой кут не кіне,
Каб недзе пачынаць з нуля,
Бо хата — для людзей святыня,
Святыня й родная зямля.
Бацькі, дзяды, жыцця аповесць
Пісалі працай на зямлі.
І ўнукі адчувалі повязь
З сям’ёй, з зямлёю, дзе жылі.
Жыць сёння у бацькоўскай хаце
Не прагнуць дзеці — не сакрэт.
У іх камп’ютар замест маці,
І родны бацька — інтэрнэт.
Й няблізкі свет — бліжэй, чым хата,
Жыве хоць калыханка тут.
Але ці ж моладзь вінавата,
Што не трымае родны кут?
Ці шмат магчымасцяў вясковых
У вёсны ў моладзі было?
Занадта ў рознае умовах
Час бавяць горад і сяло.
Спакусаў розных шматгалоссе
Ліе у вушы інтэрнэт.
Хто з роднаю зямлёй не зросся,
З яе імчаць у белы свет.
Вось так і паміраюць хаты —
У кожнай вёсцы ёсць яны.
Наш час на гэты боль багаты...
І будні сняць свае і святы
Святыя сведкі даўніны.
2018