Ішлі па дарозе дзве дзяўчыны — адна добрая, другая злыднюга. Добрая, як і належыць, робіць добрыя справы, злосная — благія...
Праўда гэтыя, такія розныя дзяўчынкі, мелі і падабенства — іх сукенкі былі аднаго колеру, ружовыя. Мусіць, калісьці дзяўчынкі купілі тканіну ў адной краме, але гэта — дробязь.
Усё пра дзяўчат мы ведаем, таму можна і кропку ставіць у нашай казцы, але... Пачакайце, вунь ідзе насустрач старэнькая бабуля з кійком у руцэ. Цікава, што ж будзе далей?
Я, у адрозненні ад дзяўчат, ведаю, што гэта ідзе не звычайная старая, а добрая чараўніца, якая спецыяльна ходзіць па дарогах нашых лёсаў, каб узнагароджваць дабро і выводзіць на чыстую ваду зло. Упэўнены, што, як і ва ўсіх казках, чараўніца ўзнагародзіць добрую дзяўчынку за яе чулае сэрца...
Параўналася бабуля з дзяўчатамі і ласкава прывіталася:
— Добры дзень, шчабятуні-прыгажуні! Куды, красачкі, ідзіцё?
— Дзень добры, бабулечка! — адказала добрая дзяўчына.— Ідзём мы шукаць дзявочае шчасце. Няхай і вам пашчасціць у дарозе!
Злосная дзяўчына гыркнула:
— Куды ідзём, туды і ідзём! А табе якая справа? Кульгай сабе па халадку.
Старая пакорпалася ў фальбонах спадніцы і штосьці адтуль дастала.
— Табе, унучачка, за тваё добрае сэрца я дам вось гэта,— і працягнула дзяўчыне пярсцёнак.— Надзень яго на свой пальчык і ён будзе выконваць усе твае пажаданні.
(Я ж казаў, што так і будзе, і не памыліўся.)
Бабуля, хоць і была чараўніцай, але ад старасці паслабела зрокам. Яна з пераляку тыцнула пярсцёнак у рукі злоснай дзяўчыне. Пэўна, аднаго колеру сукенкі паспрыялі адбыцца такой нечаканай несправядлівасці.
Але, што адбылося, тое адбылося — і старая паціху паклыпала далей.
— Ну што, з’ела?! — ажно пырснула слінкай злосная дзяўчына.— Ты перад ёй тут дываном сцялілася, а яна мяне вышэй ацаніла. Ха-ха-ха!
— Я не магу асуджаць старога чалавека,— ціха адказала добрая дзяўчына.— Відаць, ты ёй больш спадабалася...
Злыднюга пацяшалася:
— З такім персцяньком нам з табой не па дарозе. Бывай, лагодніца!
І яна крутнулася ўбок ад добрай дзяўчыны і весела пашыбавала прэч...
Во-ой, я ж забыўся прадставіць вам, як завуць гэтых дзяўчат! Казка, як і благая дзяўчына, крутнулася не ў той бок, я і абеламуціўся.
Дык вось, добрую дзяўчыну завуць Святлянкай, бо валасы ў яе светлыя, пшанічнага колеру, а імя злосная дзяўчыны — Чарнушка, бо валасы ў яе чорныя.
Яны аднагодкі, з маленства раслі побач і нават сябравалі. З узростам сяброўства крыху астудзілася, у асноўным з-за характару Чарнушкі, але добрая Святлянка рабіла ўсё, каб быць побач з сяброўкай і, па-магчымасці, ратаваць яе ад чэрствасці.
Застаўшыся адна, Чарнушка накіравалася ў горад, які быў побач, а там — праміком у гарадскі парк, дзе прывабна гучала музыка. Вакол было шмат моладзі, чуліся песні, смех, было сонечна ў прыродзе і на тварах людзей.
— Зараз вы ў мяне насвяткуецеся! — самазадаволена прашаптала Чарнушка.— Што б мне вам такое ўтварыць?
У вачах дзяўчынкі засвяціўся нейкі дзікі азарт, як у коткі, якая збіраецца скокнуць на мыш.
Дзіўна, але сярод гэтай весялосці і росквіту ўсмешак у Чарнушкі не ўзнікла ніводнай светлай думкі.
— Ага! Вось што вы зараз атрымаеце ад мяне! — пераможна ўсклікнула злыднюга. Яна паднесла да самага роту пярсцёнак і загадала: — Хачу, каб грымнуў гром з маланкамі і з неба палілося на галовы людзей, як з вядра!
Дзяўчына напружана паглядзела на неба, але працягвала свяціць сонца, гучала музыка і чуўся смех. Вакол віравала весялосць і добразычлівасць.
— Ты што, аглух? — цяпер ужо крыкнула дзяўчына на пярсцёнак.
Але, колькі яна не крычала, колькі не круціла яго на пальцы, нічога не мянялася.
Чарнушка злосна бліснула вачамі і падалася прэч з парку.
— Старая манюка! — ажно кіпела яна.— Звычайная кульга, а не чараўніца!
Раптам да Чарнушкі падышоў сімпатычны хлопец і шчыра ўсміхнуўся:
— Вы самі з сабой размаўляеце! Як дзіўна! Можа б, вы лепш са мной пагутарылі?
Дзяўчына адзначыла, што хлопец даволі прываблівы, але злосць ад невыкананых яе намераў у парку, перапаўняла яе, таму хлопец пачуў:
— Каціся ты адсюль па халадку, казёл!
Потым спахапілася і паднесла да вуснаў палец з пярсцёнкам:
— Хачу, каб гэты прыставала зрабіўся казлом! Казло-о-м! Чуеш?
Хлопец расчаравана паціснуў плячыма і выдыхнуў:
— З выгляду такая прыгажуня, а ў роце — бруд.
Ён крутнуўся, але, адышоўшы, крыкнуў:
— А я цябе ўсё роўна знайду! Чакай!
Дзяўчына адчула на сэрцы горыч. Злосць, цяпер ужо на сябе, павялічвалася.
— А пярсцёнак — звычайнае абы што і з боку банцік. Выкінуць яго ці што? О-о, мне б сустрэць тую старую, я б ёй сказала пару ласкавых слоў.
Чарнушка па той самай дарозе накіравалася дамоў, спадзяваючыся сустрэць бабу-манюку. І сустрэла. Але сустрэла сваю сяброўку Святлянку, якая вельмі ўзрадавалася Чарнушцы.
— А я так хвалявалася за цябе! Ты амаль цэлы дзень адсутнічала, а мне ў галаву лезлі розныя думкі.
Чарнушка хмыкнула:
— А ў тваю галаву не завіталі думкі, што гэты пярсцёнак — пшык, а тая старая абдурыла нас. Мяне, у першую чаргу.
— Што ты такое гаворыш? — абурылася сяброўка.
— А тое, што ніводнага жадання, нават майго загаду пярсцёнак не выканаў.
— І што ты яму загадвала, цікава? — не вытрывала Святлянка.
— Мая справа! — гыркнула Чарнушка.— На, можаш забраць яго сабе!
Святлянка рашуча адмовілася:
— Чужыя дарункі мне не патрэбны! Жыццё доўгае, магчыма, сустрэнеш тую...
Раптоўна, нібы міраж у пустыні, на дарозе паказалася тая самая бабуля з кійком у руцэ, якая нетаропка ішла насустрач.
— Во-о! На лаўца і звер бяжыць! — ажно затрэслася Чарнушка.— Ну, трымайся, кульга!
Старая засвяцілася радасцю, убачыўшы сваіх знаёмых:
— А-а, мае дзетачкі-кветачкі! Знайшлі дзявочае шчасце, кукілкі?
— Кульгай па халадку на трох нагах! — зноў пырснула слінкай Чарнушка.— Але спачатку забяры свой бракованы пярсцёнак! Манюка!
Старая ўважліва агледзела сябровак, прыняла ад Чарнушкі свой падарунак і здзівілася:
— Няўжо ён не спрацаваў ні разу?
— Не, не і не! — ажно крыкнула злосная дзяўчына.— Ты памылілася і тыцнула пярсцёнак мне, а гэта не я, а яна рассыпалася перад табой драбней маку. Ха-ха-ха!
Старая перадала падарунак Святлянцы і сумна ўдакладніла:
— Не, я не памылілася, унучачка. Пярсцёнак я спецыяльна дала табе, каб ён уратаваў цябе ад чорнай злосці. Варта табе было загадаць штосьці добрае, карыснае табе ці людзям — усё б споўнілася, а ты б прасвятлела душой. Гэта было выпрабаванне, якое ты не вытрымала. Бывайце, красунькі-прыгажунькі!
І старая зноў, як і першы раз, паволі паклыпала далей і знікла за паваротам дарогі.
Дзяўчаты ад пачутага доўга не маглі варухнуцца.
Першай, нібы прачнулася Святлянка:
— Што ж ты нарабіла, Чарнушачка! Ты ж магла сябе ўратаваць ад злосці, зайздрасці, чэрствасці...
Раптам яна страпянулася:
— Але ж пярсцёнак у мяне!
Яна хуценька надзела яго на палец і ціхенька папрасіла:
— Зрабі, пярсцёначак, маю сяброўку Чарнушку добразычлівай, з чулым сэрцам і светлай душой!
Некалькі хвілін сяброўкі стаялі моўчкі, як пад гіпнозам.
Раптам з вачэй Чарнушкі зацурэлі ачышчальныя слёзы. Яна кінулася на шыю сяброўкі і працягвала плакаць, уздрыгваючы ўсім целам.
— Прабач, Святляначка! Даруй мне ўсё! Я столькі перажыла. Я рабіла не тое, гаварыла не тое, я не любіла ўсіх і сябе... Як я памылялася. Дзякуй табе, Святляначка, дзякуй той бабулі! Вы ўратавалі мяне ад самой сябе, той, злоснай і змрочнай.
Чарнушка адрынула ад сяброўкі, выцерла вочы і сонечна ўсміхнулася, як не ўсміхалася ніколі.
— Вітаю цябе, жыццё! — шчасліва ўсклікнула яна. Потым звярнулася да сяброўкі: — Святляначка! А сабе? Сабе што-небудзь загадай! Загадай усяго-ўсяго шмат! Загадай шчасце!
Святлянка задумліва паківала галавой:
— Сабе?.. Не... Сапраўднае шчасце не пярсцёнак стварае. Шчасце атрымлівае той, хто яго заслугоўвае сваімі адносінамі да жыцця... А вось адно жаданне я абавязкова загадаю... Зрабі, пярсцёначак, так, каб бабуля, якую мы сустракалі, набыла сілы, адкінула кіёк і яшчэ доўга насіла па дарогах жыцця дабрыню і любоў да ўсяго жывога на зямлі... А яшчэ, пярсцёначак, вяртайся да сваёй гаспадыні. Яна лепш ведае, як табой распарадзіцца... Бывай!