Па баразне сахі іду «ў пяту»,
На нейкіх сто гадоў назад вярнуся,
Прайду з пашанай кожную вярсту,
Прайсці іх давялося Беларусі.
Вялікае відаць глыбей здаля,
І Беларусь, з сучаснасцю сам-насам,
Без алегорый — новая зямля
У параўнанні з «Коласавым» часам.
Прывыклі мы, даўно не дзівіць нас
Час нашых дасягненняў дзіўна-новы,
Сучасны, звышагратэхнічны час,
Час суперпрагрэсіўны, навуковы.
Вось вам гады...
Мінула нейкіх сто,
А мы ўжо тлуста надзімаем шчокі —
У кожнае сям’і сваё аўто,
Камп’ютар, тэлевізар, мотаблокі.
Імчыць нас па жыцці жыцця кураж,
Мы калясім, завоблачна лятаем.
І нас не дзівіць нават гонар наш,
Што ў космасе свой спадарожнік маем.
Што ў свеце маем свой пачэсны шлях,
Што рух наперад — гэта гімн рабоце.
Наш хлеб расце на нашых мазалях,
І ўвесь наш дабрабыт — на нашым поце.
А дзеці сёння! На руках нясеш,
Як самы дарагі жыцця дарунак:
— Вось гэта пакаштуй!
— Вось гэта з’еш!
— А гэта смакацішча!
— Тут — ласунак!
Адзеннейка на іх, як канфеці —
Шматкаляровасць вопраткі — вясёлка!
Зімой не трэба за шмат вёрст ісці:
Садок — пад бокам,
Праз дарогу — школка.
Расціце толькі — шчасце поруч вам,
Жыцця паветра хутка вас уздыме
На гонар татам і на радасць мам
І, безумоўна, на карысць Радзіме...
А вось яшчэ — дзяўчаты, юнакі:
Гіпотэзы, сімпозіумы, спрэчкі —
Вясновых вод бурлівых ручайкі,
З якіх складуцца будучыні рэчкі.
І кожны выбірае самахоць
Свой шлях жыццёвы — творча, працавіта:
Вунь дзверы ўсе расчынены — заходзь!
А колькі мэтаў вунь — жыццё адкрыта!
Вам кожны дзень штось новае нясе,
Камп’ютар, Інтэрнэт — для вас, як лекі.
Для вас у вольны час — тэатры ўсе,
Музеі, вернісажы, дыскатэкі.
І тут не голад, і не холад тут,
Ды і адзенне па апошняй модзе.
І кожны мае свой прытулак-кут,
Жыве не горка, хай сабе, не ў мёдзе.
Такая НАША новая зямля,
Жыццё на ёй і мы — усё тут нова.
І мне карціць здалёку, спакваля,
«Зямлі» дзве параўнаць невыпадкова.
Вяртаўся я па баразне сахі,
Каб з тых сівых часоў падаць свой голас,
Ды перадумаў... Тут пішу радкі,
Бо апісаў той час Якубе Колас.
Ды апісаў цікава, да драбніц
Свой твораў твор — ён нам, як запрашэнне,
Каб мы маглі напіцца з тых крыніц
І ўглыб сваёй зямлі пусціць карэнне.
Каб нашы дзеткі, моладзь, усе мы,
Адчуўшы боль пакутаў тагачасных,
Абралі шлях больш светлы, больш прамы,
Без хібаў штучнаствораных, уласных.
Я сёння ТУТ жыву, і я люблю,
Усё і ўсіх, з кім звязаны да скону.
Люблю Радзімы новую зямлю,
Як маці, як святыню, як ікону.
Таму люблю, што сцежкі прывялі
Мой род, мой лёс у гэты свет вялікі
Ад той пакутнай «Новае зямлі»,
Ад Міхася, Антоні, ад Хадыкі.
І сумна мне... Не проста сумна — жуць
Ад думішчы, што юнакі, дзяўчаткі
Новазямельцаў Коласа мінуць
І «Раніцу ў нядзельку», і «Начаткі».
Ім, сённяшнім, ляснікерсным, няўцям,
Хоць прачытаюць, хоць у лоб ім стрэльні,
Як не дадуць мужчыны рады там
Адной, апошняй шкварцы на патэльні?
О не, мы ўсе без Новай той Зямлі
Не зразумеем: Для чаго мы? Хто мы?
І як жа йсці наперад нам, калі
Нашчадку блізкі продак не знаёмы?
Не цяжка сёння дабрабыт хваліць,
Гасціць прыемна за сталом шыкоўным.
Адукаваным, сытым можна быць,
Пры гэтым, заставацца бездухоўным.
Імкнецца ў душы Інтэрнэт-быльнёг,
Нявечаць густ камп’ютарныя «глюкі».
Пасеем бездухоўнасць, не дай Бог,
А што пажнуць за намі дзеці, ўнукі?
Часовае не засяродзіць слых,
А застанецца вечнае нашчадку:
«Адзенне, ежа, грошы — як без іх?
А спадчына духоўная — спачатку».
Прашу на покуць!
Стол я засцялю
Словапытаннем горкім, не абрусам.
— Не прачытаўшы «Новую зямлю»,
Не зразумеўшы «Новую зямлю»,
Ці маем права звацца Беларусам?..
Вядзе заўжды размову
З сучаснасцю былое,
Ды не заўсёды слова
Кранае за жывое.
Жыве сучаснасць шумна,
Бруіць, гудзе, лятае.
Былое ж, як ні сумна,
БЫЛЬнёгам зарастае.
Сучаснасць — голле, лісце,
Мінулае — карэнне.
Ці прарасце калісьці
Ўзаемаразуменне?
Сучаснасць — мы, жывыя,
Былое — нашы продкі
І ўсе падзеі тыя —
Былога аднагодкі.
Ў былым — і рукатворнасць,
І скарб духоўнай працы.
Ў былым — стагоддзяў торнасць
І мудрасці палацы.
Але й сучаснасць — дока.
Нясе «ума палату»,
Узнеслася высока —
Куды таму Сакрату!
Такая вось «размова».
Але праз год, стагоддзе,
Сучаснасць паступова
Ў мінулае пяройдзе.
Ад часу й мы залежны —
След за юнацтвам — сталасць,
А сталасць непазбежна
Адчыне дзверы ў старасць.
Паспела нарадзіцца
На свет дзіця малое,
Жыццё, як бліскавіца —
Народзіны...
Былое...
* * *
Час вельмі асцярожна
Свае спраўляе ролі.
Былое ведаць можна,
Адчуць яго — ніколі!
Рым...
Троя...
Подзвіг Ноя...
Час рабства...
Сцяг свабоды...
Гісторыя — на тое,
Ды зразумець былое
Даецца не заўсёды.
Дослед — цяжкая праца,
Не ахапіць наскокам.
Нам хоць бы разабрацца
З тым, што «пад самым бокам».
...Прыйшоў з вайны мой тата,
Ды й тут бяда паўстала —
Згарэла вёска, хата —
Вайна закатавала.
Выкопвалі зямлянкі
Ў апаленай зямельцы,
І з дзецьмі ў «кратавянкі»
Жыць лезлі пагарэльцы.
Тады — гэта рэальнасць,
Гаротнасці стасункі.
А сёння — незвычайнасць,
Фантастыка, прыдумкі.
Сучаснае юнацтва —
Еш хлеб, цукерак горы:
— Што гэта за жабрацтва?
— Адкуль галадаморы?
— І што за «звер» шайморы?
Лягчэй у інтэрнэце
Час бесклапотна бавіць.
— Што? Жах гуляў па свеце?
— О, гэта не цікавіць!
— Цары?
— Паны, як скулы?
— Канцлагеры?
— Ахвяры?
— Ну й што? Яно ў мінулым!
— Абрыдлі тары-бары!..
Ў бяспамяцтва раптоўна
Крутнулі перамены.
Ці помнім род свой кроўны?
Ўсяго два-тры калены.
У яму ўпасць — не нова,
Цяжэй вылазіць з ямы.
На жаль, недастаткова
Ні школьнае праграмы,
Ні ведаў па загаду —
Прымус, хутчэй, адвадзіць.
Мо сэрца дасць параду,
Як дыялог наладзіць?
Дык дзе адказ?
Дзе выйсце?
Дзе ўзяць дзівос-насенне,
Каб вырасла калісьці
Ўзаемаразуменне?
Каб нас не паглынула
Сляпой нажывы багна,
Каб кожнага цягнула
Да лёсу продкаў прагна?
І крок, няхай і дробны,
І кропелька-хвілінка,
І кожны лёс асобны —
Гісторыі часцінка.
Жывецца нам заможна,
Ёсць хлеб, яшчэ й — да хлеба.
Адчуць былое можна,
Была б у ім патрэба.
* * *
Зірнуць на лёс «агулам»
Не дасць сумлення вока.
Душой я у мінулым,
Сучаснае — далёка.
Хто я ў сучасным? Знічка.
Я — плоць... пакуль, жывая.
З мінулым пераклічка
Мне сэрца раздзірае.
Там — большасць сэрцу родных
Людзей, падзей шчымлівых.
Там — шмат гадоў галодных,
Затое больш шчаслівых.
Тут можна жыць разгульна,
Час бавіць шчыра, штучна.
А мне ў былым утульна,
Душы там больш спадручна.
Мы ўсе адтуль — з былога,
Ад першых нашых крокаў.
Мы ўсе туды — да Бога,
Да продкаў, да вытокаў.
2012