Бог справядлівы, а дзеліць няроўна —
Дзе недацісне, а дзе перагне.
У некаторых — паўнюсенька-поўна,
У некаторых — ледзь бачна на дне.
Можа, таму хтосьці мусіць украсці,
Што не ўратуе ад торбы мазоль?
І хоць яно не ў грашах, наша шчасце,
Ды і без іх мы — як голы кароль.
Што тут казаць? Так было, так і будзе,
Нехта — у пекла, а хтосьці — у рай.
Побач з бяднотай — заможныя людзі,
Гоцкія з тых, у каго — цераз край.
Што ім спрыяе? Адкуль што бярэцца?
Кажуць цяпер пра такіх — круцізна!
Тут нават чорт не заўжды разбярэцца:
Праўда ў цане ці на хітрасць цана.
He шыканеш на рубель свой працоўны,
Будзеш скарынку вадой запіваць.
Гоцкіх жыццё працякала шыкоўна,
Ён выскаляўся: — Люблю хіпаваць!
Ён і каньяк каньяком запівае,
Ён і на мяса каўбаску кладзе,
Ён — камерсант (так сябе называе),
Дзе ён, адкуль капітал здабывае?
Можа, і вудзіць у мутнай вадзе...
Нават каб елі з уласнай кладоўкі,
Побач з абноўкамі — дробязь сталы.
Жонка, як лялька,— абноўкі, абноўкі,
Паначапляла на пальцы «брылы».
Самі сабе паддавалі ахвоты
Жонка і муж, як «прадай і купі»,—
Мэбля, шмаццё, «мерседэс-шасцісоты»,
Еш у тры горлы, у тры горлы пі.
Быццам не грошы для Гоцкіх, а смецце,
Што пад нагамі ляжыць на зямлі.
Сыну свайму, да яго паўналецця
Цацку купілі яны — «Жыгулі».
Бацька натхняў: — Самастойным будзь, Рома,
Хочаш, направа, налева круці!..
Ён і да гэтага мала быў дома,
Сцежкай сваёю ішоў па жыцці.
Гнуўся й дагэтуль, як тонкае дрэва,
Кволыя ў глебу карэнні пусціў.
Ну а з машынай круціць стаў налева,
Нават нярэдка начамі круціў.
Вольнаму — воля, а гэтаму «вольна»
Часта высокая кара-цана...
Сына ад Гоцкіх закрылі няўмольна
Грошы, нажыва — нібыта сцяна.
*
Востра ўспрымаюць юнацкія душы
Зло і дабро, нелюбоў і любоў...
Рому з маленства намулілі вушы
Спрэчкі грашовыя — спрэчкі бацькоў.
«Долары», «баксы» — і гэтак праз слова,
Сквапныя мары услых пра мільён.
Рому надзейна, штодня, паступова
Грошы няволілі, бралі ў палон.
Бацька даваў на кішэнныя траты,
Рому ж наведвала крыўды сляза:
— Колькі я буду залежаць ад таты?
Гэта не грошы — луска, драбяза...
Грошай хоць многа, а болей ахвота,
Рома прыкідваў: — Падацца куды?..
Кажуць, свіння адшукае балота
Там, дзе і кроплі не знойдзеш вады.
*
Ноччу машыны — ля кожнага дома,
«Вольвы», «таёты», карчы «Жыгулі»...
Хлопцы-падлеткі, а з імі і Рома
Дзёрлі з машын тых усё, што маглі.
Фары адкручвалі, колы здымалі,
Магнітафоны, люстэркі, чахлы.
Потым каштоўныя аўтадэталі
На перапродаж ішлі з-пад палы.
Ну, а калі ўжо Раман абзавёўся
З бацькавай ласкі сваім «жыгулём»,
Ён да нажывы, як кажуць, не плёўся,
З форсам ганяўся за доўгім рублём.
Ён не баяўся бацькоўскае звягі,
Хлопцаў развозіў прасейваць двары.
Ён ажно ззяў ад сяброўскай павагі.
Ён стаў галоўным — прызналі сябры.
*
Рома прачнуўся, зяхаючы сонна,
Надта настырна званіў тэлефон.
Ён пачамехаўся ля тэлефона,
Трубку падняў — і адкінула сон.
Сэрца затахкала, сэрца заныла,
Ён разгубіўся, стаяў ледзь жывы.
Гэта ж званіў знакаміты «Гарыла» —
Гонар і зайздрасць усёй пацанвы.
Рома прыйшоў у сябе праз хвілінку,
Страх і разгубленасць гонар змяніў:
— Волат заўважыў, знайшоў парушынку!..—
Рома надзьмуўся — усё ацаніў.
Голас у трубцы гучаў мілагучна,
Нават з павагай — не голас, а мёд:
— Трэба спаткацца, Раман... Калі зручна,
To праз гадзіну... кафэ «Карагод»...
Трубку паклаўшы, Раман цераз сілу
Думкі збіраў, у здагадках блукаў:
Ён хоць завочна, а ведаў Гарылу,
Як жа Гарыла яго адшукаў?
Вось дык загадкавасць. Вось азадачыў.
Быццам дзівосны працягваўся сон,
Рому ж Гарыла і вокам не бачыў,
Дзе, праз каго адшукаў тэлефон?
Ды і не сябар ён, не аднагодак,
Сталы мужчына, прайшоў праз агні.
Ён у мінулым зрабіў многа «ходак»,
Выйшаў на волю — цяпер «на кані».
Ён, як казаў, не сумуе па «зоне».
— Хопіць! Паставіў паўвека на кон!
Перакаваўся! Жыву па законе!..
(Хто для яго напісаў той закон?)
Жыў па законе ці не, а шыкоўна,
У рэстаранах абноўкі «мачыў»,
Меў і адзенне, і «опель» каштоўны
Ды і капейкі, відаць, не лічыў.
Жыў у «мільтонаў» пад носам, пад вокам,
І не дало спатыкнуцца яму,
Бо і яны абыходзілі бокам
Гульні яго — невядома чаму.
І да такога вось аўтарытэта
Рома ішоў: — Ці не сню гэта я?!
...Кожнага вабяць і мара, і мэта,
Толькі у кожнага мэта свая.
*
Рому сустрэла ў кафэ «знакамітасць»
Ветліва, шчыра: — Наш столік вунь там...
Кінь чырванець, пагаворым адкрыта,
Будзем сябрамі!..
Шампанскага нам!
Цяжка Раман пераадольваў ваганні:
— He разумею, адкуль вы знайшлі...
— Вып’ем шампанскага! Кінь ты пытанні,
Чуткі між намі жывуць на зямлі...
— Чуткі? Якія? — Раман схамянуўся.
— Зноў ты пытанні! Цікаўнік які! —
Раптам Гарыла да Ромы нагнуўся:
— Мы — як дзве кроплі. Браты. Сваякі.
Эх, маладосць! Вам бы з лёгенькай ношай,
Ды па сухому ісці, ды бліжэй!
Прагнеш раскошы, хочацца грошай —
Рызыка трэба і ноша цяжэй!
Рома хацеў штосьці выдыхнуць з жарам,
Ды з субяседніка пёр маналог:
— Трэба прастора, каб здзейсніцца марам,
Ты ж драбязішся, збіваешся з ног.
— Гэта ж «навар»!
— Кінь ты! — хмыкнуў «настаўнік».—
Гэтак і практыку можна згубіць!
Гэткі навар, што рассохнецца страўнік,
Трэба сапраўдную справу рабіць!
— Дзе яе знойдзеш? — паскардзіўся Рома.
Сумна Гарыла кіўнуў галавой:
— Мне-то адна, скажам, фірма знаёма,
Можна пагутарыць — кораш там свой...
Рома падскочыў: — На ўсё я гатовы,
Толькі б падвоіць навару памер!
Зрушыў Гарыла пакутліва бровы:
— Ох, як нялёгка даецца давер...
— Я паўтараю: гатовы на ўсё я!
Бровы Гарылавы зноў павяло:
— Што ж, памажы нам зрабіць сёе-тое...
Рома нябачна трапляў у сіло.
— Хутка з табой кампаньёнамі будзем...
Рому ад гонару кінула ў жар.
— Горы пазрушваем, столькі навудзім,
Ты і не сніў пра сапраўдны навар...
Словы п’янілі, як водар салодкі,
Хітры Гарыла ў душу хлопцу лез:
— Чуў я, Раман, што багатыя продкі
Маюць між іншага і «мерседэс».
— Маюць! — Раман аж заззяў, як люстэрка.
Шыкнуў Гарыла: — Цішэй ты! Цішэй!
Вось і заданне табе, і праверка:
Зробіш мне ціхенька злепкі ключэй.
Потым, з ключамі — усё як па масле,
Раз — і гатова. Машына — у нас!
Ззянне Раманава раптам прыгасла:
— Я не магу зразумець нешта вас...
Будзеце красці машыну? У таты?!.
Хмыкнуў Гарыла: — Ды выплюнь ты жах!
Бацька твой выжыве! Бацька — багаты!
Купіць другую, а мы — пры грашах.
Ты ж паглядзі — у цябе «жыгулёнак»,
Мне нават сорамна — зменіш «каня»,
На іншамарках амаль што з пялёнак
Носіцца розная зелень-фігня.
Ды і прыкінь — гэта ж першая спроба,
Потым — ляжы на лаўровых вянках!
Будзеш, як я,— незалежнасць, асоба!
Ну, кампаньён, па руках?..
— Па руках!
*
Гоцкі схапіў тэлефон, як шалёны:
— Гэта 02? Памажыце! Ало!
Мой «мерседэс»!.. Нумар? Колер? Зялёны!..
Дома... Абедаў... З гадзіну прайшло...
Моўчкі стаяла разгублена жонка.
Гоцкі крутнуўся, са стогнам зароў:
— Панапладзілі падонкі падонкаў!
Вешаць бы вырадкаў! П’юць нашу кроў!..
Гоцкі-старэйшы крычаў, хоць і змогся,
Гоцкі-малодшы «не чуў» гэты крык,
Ён уключыў тэлевізар, улёгся...
Чуліся стрэлы, ішоў баявік...
*
Сумна, балюча —
і ўсё гэта брыдка,
Вірус глыбока
пусціў карані.
З дзённіка выкрэслі «двойкі»,
са сшытка —
Вучань не паразумнее. Ні-ні!
Правіць душу —
далікатная праца,
Душы ж падлеткаў —
як сонечны верш.
Часу каноны
не хочуць мяняцца,
Трэба мяняцца —
грамадству найперш.
2000