Да дзеда прыехаў унучак у вёску,
Дарослы хлапчына, не ссаў ужо соску.
А дзед быў стары, як старое балота,
Сухенькі, худзенькі, карчак-адзінота,
Як кінуты некім капшук на паліцу.
Адзін жыў, бо жонка сышла у зямліцу...
Ледзь толькі прачнуўся прыветлівы ранак,
Унучак да дзеда падняўся на ганак.
Ступіў не адзін ён на дошкі гнілыя.
Падскочылі дзедавы бровы сівыя:
— Няўжо ажаніўся, няхай цябе качкі?!
Дык вось у якія гуляеш ты цацкі!
Парадваў, ўнучак! Герой! Малайчына!..
А «цацка» — была прыгажуня-дзяўчына,
Як лялечка, нібы партрэт для паказу,
Зірнеш на такую — самлееш адразу.
Дзядок аж заззяў, затаптаўся рупліва,
Бо век дажываў адзінока, маўкліва.
А тут — падарунак, унучак з край-свету!
Падкінулі госцікі дзеду імпэту.
Успыхнулі згаслыя дзедавы вочкі:
— Заходзьце ж у хату, мае галубочкі,
Мае кацяняткі, мае вы анёлы,
Парадуйце мой небасхіл невясёлы! —
І селі «анёлы» за стол праз хвілінку.
А мы, каб ля іх не глытаць з боку слінку,
Далей пададзімся ад гэтага рання,
Без нас вельмі радасным будзе спатканне.
Сядзяць дзед і ўнучак, як дуб і галінка,
За гутаркай дзень праляцеў, як хвілінка.
Стаміліся госці, дый дзеда хістае.
І спаць укладаюцца — месца ж хапае.
Сям’ю маладую, сям’ю дарагую
Кладзе дзед на ложак у хату другую.
Ніхто там не ходзіць, там чыста, прыбрана,
Ні мух табе злосных, спакой і пашана.
А сам жа дзядок адпачыць ад сустрэчы
На меншай палове прыгрэўся на печы.
Зліпаюцца вочы, заснуць ім прыспела,
Ды нештачка ў хаце другой зарыпела:
Цы-гі ды цы-гі. І сапе нехта жвава.
Скрыгель ды скрыгель. Ці падлога, ці лава?
Рып-рып ды рып-рып.
Ці то столь, ці мо дзверы?
Ускочыў дзядок ад праявы-халеры,
Нібыта за сэрца блыха укусіла,
І хрысціцца шчыра: — Нячыстая сіла!
Ці, можа, свой жарт дамавы вытварае?
А можа, прыйшла з таго свету старая?
Адкуль тыя гукі? У чым тут прычына? —
Сядзіць дзед на печы, як цвік, як спружына.
Сядзіць ён, і страх яго з ім неразлучны —
Ды раптам упаў і рагоча бязгучна.
— А каб цябе немач, старога, дурнога!
Дык гэта ж не столь скрыгаціць, не падлога.
Ото ж баязлівыя сталі старперы!
Дык гэта ж не лава скрыпіць і не дзверы.
Старая ты порхаўка! Пень безгаловы!
Забыўся зусім ты пра месяц мядовы.
Па печы качаецца дзед і рагоча:
— Дык гэта ж унучак не спіць і скпыгоча!
Калісьці мы з бабкай на тым самым ложку
Не спалі, тапталі для ўнучка дарожку.—
І дзед маладым добрай ночы жадае:
— Спалохалі, хай вас камар забадае! —
І зноў яго вочы зліпаюцца млява,
Ды нешта не спіцца старому, цікава.
«А як яны там?! — думка стукнула токам.—
Праз шчыліну гляну адным толькі вокам...»
І звесіўся з печы нагамі сухімі,
І лаву шукае, намацвае імі.
Ды, мусіць, спяшаўся дзядок, хваляваўся,
Бо бразнуўся ён на падлогу, сарваўся —
І бокам аб лаўку, аж хруснулі косці.
— Ой-ёй! Ай-я-яй!
Як ускочылі госці,
Прыбеглі туды, дзе стагнаў дзед ля лаўкі,
І голыя сталі прад ім, нібы п’яўкі.
Ад болю крычыць дзед, і стогне, і млее,
Ды болей ад сораму ён чырванее...
Дарэмна мы з вамі не байку стваралі,
Бо як абысціся цяпер без маралі?
А то прысаромілі б дзеда-героя:
— Не лезь болей з печы! Старому — старое!