Дзед Яўхім паміраў. Адтахкала адведзены Богам час, адтрапятала свае шчаслівыя вёсны чулае чалавечае сэрца, прыняло на сябе ўсе наканаваныя лёсам пакуты і няўмольна спыняла напружаны рытм.
Баба Агаф’я сядзела ля смяротнай пасцелі свайго мужа, з якім прайшла такі доўгі і такі хуткаплынны жыццёвы шлях.
Дзед Яўхім ужо перастаў адказваць на пытанні і амаль не рэагаваў на голас сваёй жонкі — самага дарагога чалавека ў жыцці. Ён не міргаючы глядзеў нібы шклянымі вачыма ў столь, але яго погляд пранізваў і столь, і доўгае жыццё, ахопліваў цэлы Сусвет з яго шматквеццем і шматгалоссем.
Што чалавек яшчэ жывы, можна было здагадацца толькі па высахлых грудзях, якія ледзь прыкметна то ўздымалі, то апускалі коўдру.
Баба Агаф’я ціха загаманіла:
— Не ведаю, чуеш ты мяне ці не, але ў гэтую апошнюю гадзіну хачу сказаць табе святую праўду, бо і сама хутка зазірну Богу ў вочы...
Дзед як ляжаў, так і ляжаў. Коўдра, нібы нехаця, то падымалася, то апускалася, шкляныя вочы ўпіраліся ў столь.
Баба Агаф’я перахрысцілася і працягвала:
— Чым адкрываць душу на споведзі нейкаму там папу, лепш няхай твае вушы адпусцяць мае грахі... А калі твае вушы не ўчуюць маёй споведзі і не дапусцяць маіх слоў да твайго сэрца — гэта будзе яшчэ лепей. І я спіхну грэх з душы, і ты, на самым краі жыцця, не паранішся аб мае словы...
Дзед як ляжаў, так і ляжаў...
Старая зноў перахрысцілася, узяла, пацалавала абразок Святой Багародзіцы, які стаяў на табурэтцы ля ложка, і тым жа сцішаным голасам пачала «ачышчаць душу»:
— Табе, Яўхімка, горка было б ведаць гэта пры жыцці... я маю на ўвазе той час, калі я грашыла, але няхай хоць гэта паветра ў перадсмяротным пакоі чуе, што я была ў цябе нявернай жонкаю... Памятаеш, Яўхімка, адразу пасля нашага вяселля мяне накіравалі ў раён на курсы рахункаводаў? Я была маладая, прыгожая, кавалеры так і ліплі да мяне, так і віравалі вакол... Што ўжо сёння віхляць хвастом — усякае там было... Не, ты не думай, што першае дзіця не ад цябе! Але,— і баба зноў перахрысцілася,— на ўсякі выпадак, няхай Бог даруе...
Потым, пасля майго вяртання, цябе прызваў ваенкамат на нейкія месячныя зборы. Памятаеш? Няхай адсохнуць тыя языкі, якія плялі, быццам той месяц дзверы нашай хаты не зачыняліся ад мужчын, хоць... усякае было. А тое, што другое дзіця не дужа да цябе падобнае, не падумай, што яно не ад цябе, але,— і Агаф’я чарговы раз пацалавала абразок,— няхай святая заступніца даруе...
Стары як ляжаў, так і ляжаў...
— А потым,— казала далей яна,— да нас зачасцілі ў госці твае сябры. Табе падабалася, што ладжу гасцінныя сталы, але ты не мог зразумець, чаму ты так хутка напіваўся і засынаў да раніцы непрабудным сном. Гэта ж я дзеля твайго адпачынку падсыпала табе ў страву соннага зелля... Прабач, Яўхімка, але хтосьці з тваіх сяброў заўсёды заставаўся нанач дапамагчы мне прыбраць посуд... Не падумай, дарагі, што і трэцяе дзіця не ад цябе, але,— і баба Агаф’я моцна прыціснула абразок да грудзей,— злітуйся, Прачыстая Багародзіца, і закрэслі гэты грэх!
Коўдра на старым то паднімалася, то апускалася, але дзедавы вочы заплюшчыліся. Ды заплюшчыліся яны не самі па сабе, а Яўхіма перастаў цікавіць Сусвет з яго рознакаляровасцю. Увесь яго жыццёвы запас засяродзіўся толькі на адным — на таямнічым мінулым, якое раптоўна скінула покрыва таямнічасці. Прытухлы жыццёвы агеньчык у грудзях у дзеда Яўхіма пачаў раптоўна разгарацца з новай сілай, бо не мог, не меў права чалавек, пачуўшы такое, пайсці з жыцця. Час для старога нібыта пачаў адваротны адлік, надаючы яго крыві жыватворную моц.
Баба Агаф’я, убачыўшы, што мужавы вочы закрыліся, падумала, што надышоў канец, і, ужо не хрысцячыся, хуценька прагаварыла:
— Шкада, што ты ўжо ніколі не пачуеш пра мой наступны грэх, але, спадзяюся, Бог перадасць табе на тым свеце гэтую споведзь: чацвёртае дзіця, Яўхімка, увогуле не мае да цябе ніякага дачынення... Не варта казаць, ад каго яно, бо ты ўжо на тым свеце...
Баба Агаф’я, магчыма, збіралася штосьці распавядаць і пра астатнія свае грахі, бо ўсіх дзяцей яна нарадзіла аж сямёра, але дзед Яўхім, як сталёвая спружына, ускочыў з ложка:
— Ах ты, дзіравая цадзілка! Ах ты, гнілая шайморына! Ты мяне на той свет адпраўляла з такімі дарункамі! А во, не хацела?! — І стары ткнуў бабе ў нос фічку.
У бабы Агаф’і палезлі вочы на лоб ад здзіўлення і жаху.
— Ды твае грахі ў параўнанні з маімі,— не сунімаўся дзед,— як парушынка ў параўнанні з камянюкам! Ды я табе зараз такое раскажу, што ты сваімі курынымі мазгамі і ўявіць не магла! Слухай!
І дзед Яўхім пачаў сваю антысповедзь. Пра што ён распавядаў, якія адкрываў таямніцы мінулага, невядома, але праз хуткі час ужо баба Агаф’я ляжала на тым самым ложку, гледзячы шклянымі вачыма ў столь, а дзед Яўхім раз-пораз хапаўся за абразок і прасіў:
— Даруй, святая заступніца, і гэты грэх!