Навука — не навука,
калі паўзе ў хвасце
Сусветнай
Навуковае тусоўкі.
І вось на Крайняў Поўначы,
у вечнай мерзлаце
Знайшлі кагосьці
нашы навукоўцы.
Відаць, што гэты від
мільярды год як счэз,
Бо быў ён невядомы
ўсяму свету.
Ён, быццам, для таго
глыбока ў лёд умерз,
Каб здзейсніць сёння
навукоўцаў мэту.
Вучоным падалося,
што дыхае на іх
Праз тоўсты лёд
вякоў мінулых аўра.
А гэты страшны монстр,
што назаўсёды сціх,
Ён не падобны быў
да яшчараў усіх,
Да брантазаўраў
ні да дыназаўраў.
Мільярды год прайшло,
а гэта не мільён,
І ўсё ж схаваць не здолеў
Час-бязмежнік,
Што не бяскрыўдны ён,
што платаядны ён,
Што вельмі крыважэрны быў
Драпежнік.
Адчулі навукоўцы
сябе, як каралі,
Бо слава саладзей,
чым бочка мёду.
Ды раптам ачунялі —
знайсці кагось знайшлі.
А што далей?
Як возьмеш яго з лёду?
На Поўначы з вучонымі —
адчай не без прычын,
Праблем усіх
не вырашыць наскокам.
Яго бы ў акадэмію даставіць,
Ды на чым?
Яго не сапсаваць бы
Незнарокам.
На дапамогу ім
нырнуў на лёд з нябес
Авіялайнер
Да ўсяго гатовы,
Які дзеля навукі
даслала МЧС,
Ў салоне —
З халадзільнай установай.
Паслуга эмчээсаўцаў
не ведае цаны —
І ў навукоўцаў
безнадзейнасць згасла.
Імгненна ў лёд, дзе быў
дарунак даўніны
Праніклі пілы,
нібы нож у масла.
Запоўз у фюзеляж
па круглых блоках лёд,
За ім і дэлегацыя
Масціцца.
І зноў, цяпер у неба,
нырца даў самалёт,
Праз пэўны час —
і вось яна, сталіца.
*
Чакаў яго
Даследча-навуковы інстытут,
Савет свяцілаў
нашых навуковых.
І замяжоўцы знаныя
прысутнічалі тут,
І... «дзіва»
Ў замарожаных умовах.
Дзівіліся, спрачаліся,
шукаючы адказ,
Не разумелі,
Хоць у лоб ім трэсні,
Што гэта за пачварына
патрапіла да нас —
І кожны пеў, як кажуць,
свае песні.
Тады прыйшлі да згоды,
каб ім напругу зняць,
У гэтай справе —
спрэчак толькі, мала —
Тэмпературу трэба
паступова пацяпляць,
Каб гэта страхамордзіна
Адтала.
Калі зусім ад лёду
распранéцца гэта жуць
Пад шклом
Антымікробнай будаванкі,
Тады яе пакратаць можна будзе
Й зазірнуць,
Разрэзаўшы ёй пуза,
Ў вантрабянку...
Працэс гэты марудны,
ды скончыўся і ён,
Хоць неспакойных дзён
прайшло нямала.
Напружаных вучоных табала,
Як легіён,
Ад нецярпення
рукі пацірала.
Ды кажуць жа — ў ваду
не лезь, згубіўшы брод,
Фатальнага
Асцерагайся крока —
Страшэнны монстр, што спаў
ажно мільярды год,
Расплюшчыў сваё
жудаснае вока.
Затым, ад сну прачнуўшыся,
шырока пазяхнуў,
Адкрыўшы пашчу —
іклы, як кінжалы.
І легіён вучоных
з дзікім крыкам плетануў
Праз дзверы і праз вокны
з гэтай залы.
І кожны пёр па кожным —
пляваць на этыкет,
Далей ад гэтай
старажытнай штукі,
Каб толькі не патрапіць
страшыдлу на абед,
Калі жыццё ў бядзе —
не да навукі.
Калі ж цішком вярнуўся
ад вучоных прадстаўнік,
Ён і астатніх
мужнасцю акрыліў
Бо монстр, відаць, ад голада
ледзь здыхваўся, панік,
Заплюснуў нават вочы,
Абяссілеў.
І ахапіў вучоных
заклапочанасці жар,
Адразу
Памянялася ўсё крута.
— Хутчэй яго карміць,
бо здохне цэнны экземпляр!
Ажно зароў
дырэктар інстытута.
— Бягом усе у краму!
Харчы сюды хутчэй! —
Крычаў дырэктар, —
Не марнуйце часу! —
Ў імгненне вока зніклі
ўсе вучоныя з вачэй,
І хутка ў зале ўзніклі
горы мяса.
Яму кавалкі лепшыя
падсоўвалі пад нос,
Намазвалі, як кажуць,
маслам лусту,
Не ўзяў ён ні кавалка,
галавой адмоўна трос,
Паказваючы —
Страва не па густу.
Яны ізноў у краму,
накупілі там курэй,
Ды ўсё па блату,
з чорнага ўсё хода.
І з гэтым,
Да ўміраючага з голаду хутчэй —
Эх, гэткая б увага
Да народа!
Але народу шмат,
а ён адзін такі,
Таму хутчэй
Пачвару ратавалі —
Адборную кураціну
падсоўвалі яму —
Гісторыя
Пакладзена на шалі.
Але і на кураціну
ён нават не зірнуў,
Не ўзяўся есці,
не лізнуў ні разу.
Дырэктар інстытута
не стрымаўся і загінуў:
— Ну, ёксель-моксель,
ты і скатабаза!..
Ўсё так было на справе,
я ніколькі не маню —
Вучоны свет мазгі ламаў
праз звера,
Бо монстр адвярнуўся
і ад рыбнага меню,
І сілы талі,
ён слабеў без меры.
Тады дары экзотыкі
пусціць рашылі ў ход —
Бананы,
Ананасы,
Арцішокі,
І вінаград, і персікі,
і ёгурты, і мёд,
(За чым у чэргах мерзлі мы
штогод пад Новы Год)
І нават для дзяцей
маленькіх сокі.
Але ізноў пачварына
на «шведскі» той абед,
Увагі — нуль,
не глянула і вокам.
Дырэктар інстытута
склікаў экстранны савет,
Бо гэты госць усім
вылазіў бокам.
Дырэктар выступленне
з засцярог пачаў сваё:
— Калегі!
Што хацелася б адзначыць?
Мы з Поўначы прывезлі
невядомае звяр’ё
І можам зараз
беззваротна страціць.
І я, і вы упэўнены,
як кажуць, на ўсе сто:
Дапусцім страту —
будзем локці грызці.
Гісторыя нам гэта
не даруе ні за што,
Тым больш, навука...
Прапануйце выйсце.
Маўчалі ўсе напружана.
А што сказаць хто мог?
Тупік, ён тупіком
заўсёды будзе.
Ўсё самае магчымае рабілі,
бачыць Бог,
Падносілі ласункі,
як на блюдзе.
Быць спераду начальніка
ніхто ў нас не прывык,
Усе маўчаць —
і знаны, й заваляшчы.
І раптам аднаго з іх
тузануў чорт за язык:
— Не лезці ж нам самім
яму у пашчу.
Дырэктар аж падскочыў
і адразу, без прадмоў,
Загаманіў,
Заламваючы рукі:
— Вось гэта дык ідэя!
Прапанова прапаноў!
Чаму б не рызыкнуць
дзеля навукі?
Нас вунь тут колькі ў зале,
а пачварына адна,
Мы з вамі гонар свой
кладзем на шалі.
Ахвярнасць для навукі —
неабходная цана —
Хто будзе першым з нас?..
Усе маўчалі.
Дырэктар усміхнуўся:
— Я чытаю ваш адказ,
Начальнік ты,
хай ён табой закусіць...
Я згодны!
Для навукі паміраюць
толькі раз,
Я веру,
Што за мной другія рушаць!
Я вам удзячны шчыра за давер,
Пакуль жывы,
З вас кожны
У навуцы нашай — рыцар.
Не здрадзіце і нашай
пераемственнасці вы —
Нашчадкі будуць
намі ганарыцца.
*
Далей што адбывалася
у інстытуце тым
Адказ шукаюць многія
Адчайна.
Гісторыя пра тых людзей
растала, нібы дым,
І ціха знікла
за заслонай тайны.
Аднойчы завітаў я
ў гэты інстытут,
Прайшоўся па паверхах
ў нейкім спудзе.
Там кожны калідор
і кабінет, і кожны кут
Знямеў,
Асіраціўся,
Абязлюдзеў.
На ўсім вакол павісла
таямнічасці пячаць,
Ды цішыні бязлюднай
мала веры.
Пачуў я, быццам жвуць кагосьці,
нейкі хруст чуваць —
Я выхад адшукаў
і даўся ў дзверы.