Кожную раніцу, распальваючы печ, баба адначасова паліла і свае, і дзедавы нервы:
— Калі ўжо нашчапаеш мне лучыны? Сырыя дровы не гараць, распаліць іх няма чым, а ты палежваеш ды пакурваеш, быццам не гаспадар, а кватарант. Да печы іду, як да прынукі...
І гэтак кожную раніцу: бу-бу-бу ды бу-бу-бу.
Лопнула дзедава цярпенне:
— Збірайся, пойдзем у лес! Нагледзеў я там сухастоіну смалістую ды ад карыцы чыстую. Звалім яе, і скончыцца твая прынука.
І пайшлі старыя ў лес, узяўшы пілу ды сякеру. Падышоўшы да сухастоіны, дзед, як той настройшчык музычных інструментаў, далікатна пастукаў абухом па камлі:
— Чуеш, як вызвоньвае? Не раўнуючы як царкоўны звон!
— Добрая будзе падпалка! — згаджаецца баба.
— Ты прыкладзі вуха! Прыкладзі! Музыка, а не хваіна!
Пачалі пілаваць, укленчыўшы ды крэкчучы. Піла трымцела і скакала, ніяк не магла ўгрызціся ў сухое дрэва.
— Бачыла?! — перакрыкваў дзед дрынчанне пілы і бабіна крактанне.— Жалеза — не сасна! Гарэць будзе вечным агнём!
Нарэшце на два бакі пырснула смалістае пілавінне, і піла паціху пачала ўглыбляцца ў ствол.
— О-ох! Пачакай, болей не магу! Адпачнем! — хапала баба паветра ротам, як рыбіна без вады.
Дзед, аддыхваючыся, нахвальваў будучую бабіну распалку:
— Яна даўно мне ў вочы кінулася, гэта сухастоіна. Абыдзі ўсе лясы і пушчы — другой гэткай не знойдзеш!
Зноў з-пад пілы паляцела ў бакі пілавінне, зноў напружана закракталі старыя. Пачулася патрэскванне, і сухастоіна пачала паволі хіліцца.
— Даразай! Не спыняйся! — камандаваў дзед і сам з апошняй сілы цягаў за ручку пілы.— Адыдзі! Глядзі, каб не скруцілася!
Старыя, наколькі хапала спрыту, адбегліся і ледзь здыхваліся.
— Ой! Куды?.. Во каб цябе немач! — Пабег дзед, піхаючы хваіну, але, піхай не піхай, завісла яна на суседняй елцы, быццам магнітам прыцягнутая.
Дзед з гарачкі піхаў, мітусіўся, зноў піхаў і пляваўся, пасля накінуўся на жонку:
— Казаў табе, заразай свой бок. Націскаць трэба было на пілу, а не віснуць на ёй!
— Гэта ж ты падсек не ў той бок! — баранілася баба.— Зірні, дзе падсечка! Яна туды і кіравалася, куды была падсечана.
Дзед абышоў сваю, самую лепшую на ўсім свеце, сухастоіну:
— Што цяпер рабіць? Як яе адтуль спароць? Счапіліся намертва...
— А тут, акрамя аднаго, нічога і не зробіш,— стомлена кажа баба.
— Чаго аднаго? — пытаецца дзед.— Плюнуць і пайсці дамоў?
— Навошта дамоў! Трэба зрэзаць яліну, вось і ўсё.
— Яліну? — не зразумеў дзед.— Яна ж жывая! Вунь — у неба ўпіраецца! Шкада!
— Тады дамоў! — распальваецца баба.— Ты будзеш далей курыць на баку, а я пакутаваць ля печы... Бяры пілу і заварочвай аглоблі, кватарант!
Дзед як успомніў штодзённае жончына «бу-бу-бу» ды гэта абрыдлае «кватарант», адразу адчуў па ўсім целе нервовыя дрыжыкі.
— Ты думаеш, гэта проста, зваліць такую яліну? — пачынае здавацца стары.— Пачне кратацца яліна, а сухастоіна ўлупіць па гарбе.
— Адскочым! — націскае баба.
— Ну, яліну дык яліну,— вымушаны згадзіцца стары,— але куды яе, прыгажуню, накіраваць, каб таксама не завісла?
— Падсячы на гэты раз як трэба! — кіруе баба.— Ой, шкада яліны, ой, шкада! — спачувае дзед дрэву, ходзячы вакол яго.— Ага, вунь у той прасвет яе і пусцім, бедалагу... Там яна не зачэпіцца, гаротніца...
— Ты менш балбачы пад нос, а хутчэй падсякай! — падганяе жонка.
Дзед узяў у рукі сякеру, папляваў на далоні і, яшчэ раз зірнуўшы ўгару, прымяраючыся, раптам крыкнуў:
— Стой! Якую яліну?.. Глянь, старая, угару! Зірні!
Баба падклыпала да дзеда:
— Што там? Якога ражна ты яшчэ ўбачыў?
— Ты ж зірні — гняздо! Гняздзечка нейкай птушкі! Бачыш?
— Ну, дык што тут такога? — здзівілася баба.— Мала ў лесе гнёздаў?
— А птушка? А калі там птушаняткі? — гарачыўся дзед.
— А калі іх там няма? — насядала баба.— Гняздо, можа, пустое, старое! Гэтак мучыліся, а ты, дурны, хочаш з-за пустога гнязда ўсё кінуць!
— Я не душагуб! Няхай сабе я — кватарант, няхай — дурны, але не душагуб! І няхай твая печ...— Тут дзед злавіў сябе за язык, бо ведаў, што для жонкі печ — самае вялікае багацце. Ды і сам стары быў удзячны печы і за цяпло, і за смачную страву, якую згатуеш толькі ў печы...
— Дык што няхай мая печ? — падскочыла да старога баба.
— Нічога,— залыпаў вачыма дзед.— Я хацеў сказаць, няхай твая, прабач, няхай наша печ пачакае, пакуль мы адчэпім гэту сухастоіну...
— Дык адчапляй, а не заглядайся на пустыя гнёзды! — камандуе баба.
— А калі...
— Хопіць калікаць! — траціць цярпенне старая.— Падсякай!
Стары жаласліва тлумачыць:
— Не, я хацеў сказаць, а калі я па гэтай нахіленай сухастоіне ўзбяруся вунь туды і зверху зазірну ў гняздзечка... Няма ў ім стрынатак — і будзе па-твойму... Га?
Старая правяла вачыма па нахіленым сухім дрэве:
— Высока! Галаву скруціш за нейкіх птушанят.
— Не скручу! Ды я ў маладосці...
— Знайшоў што ўспамінаць! Я ў маладосці, на цяперашні розум, аббегла б цябе за дзесяць вёрстаў і сотай заказала б... Лезь! Скруціш ты сёння галаву — чуе душа!
Дзед папляваў на далоні і, абхапіўшы хваіну рукамі і нагамі, пачаў караскацца ўверх.
— Глядзі, штаны не падзяры! — распарадзілася старая.
Дзед моўчкі караскаўся вышэй і вышэй. Ствол дрэва быў без кары і сапраўды гладкі, быццам яго адшліфавалі. Недзе на сярэдзіне дзед спыніўся.
— Ну што? Чаму прыпыніўся? Лезь! — камандавала знізу жонка.
Дзед, заплюшчыўшы вочы, моцна абхапіў сухастоіну, прыціснуўся шчакой да ствала.
— Заснуў ты там, ці што? — не сунімалася старая.— Лезь да сваіх птушанят!
— Не магу! — прахрыпеў дзед не сваім голасам.— Не магу крануцца, галава закруцілася так, што згубіў, дзе зямля, дзе неба.
— Зямля там, дзе я! Лезь назад, ды штаны не падзяры!
Дзед, не адкрываючы вачэй, зноў прахрыпеў:
— Назад яшчэ горш! Назад — я звалюся!
— Дык лезь уперад! Не сядзець жа табе там вечна, як жаба на купіне! — пачала злавацца жонка.— Кратайся! Успомні, што там было ў маладосці!
Дзед, магчыма, штосьці ўспомніў з маладога жыцця і палез далей.
— Мала засталося! — падбадзёрвала баба.— Ты ўжо каля яловых лапак! Гняздо бачыш?
— Не! — адгукнуўся дзед.— Пакуль не! Лапкі замінаюць! Я зараз яшчэ крыху...
Раптам хваіна, а на ёй і дзед, з трэскам шуганула ўніз.
Баба кінулася да яе і спужана загаласіла:
— Забіўся-такі! Я ж казала, скруціш галаву! Дзе ты, гора маё?
Аббегла, галосячы, вакол сухога дрэва, якое распласталася на імху, а старога — нідзе!
— Ой, забіўся! Расцерла ў парашок — нічога не засталося! — заломвала рукі баба.
— Ды тут я! Жывы! — пачулася зверху.
— Дзе тут? — задрала баба галаву.
— Тут, на яліне!
— Жывы хоць?
— Жывы, здаецца!
Баба абурылася:
— Каб ты галаву скруціў, як ты мяне напужаў! Што ты там робіш?
— Сам не ведаю! — адказаў дзед.— Як трэснула пада мной сухастоіна ды як шуганула ўніз, я і апынуўся на яліне.
— Злазь! — закамандавала жонка.— Сядзіш там, як варона!
Дзед асцярожна, з лапкі на лапку, злез з дрэва:
— У-ух, прыгажуня якая ляжыць! — паказаў на хваіну, быццам нічога і не было.
— Бяры пілу, прыгажун, разразаць трэба яе! Заначуеш з табой тут! — гыркнула баба і раптам войкнула: — Глянь! Дык вось жа і тое гняздо разам з табой звалілася з яліны!
— Дзе? Няўжо? — схамянуўся дзед.— Пакажы!
— Я ж табе казала: старое і пустое! — падала яму баба сапраўды даўно кінутае птушкамі гняздо.
— Дзякуй Богу, і яліну рэзаць не давялося, і птушак не патрывожылі! — асцярожна паклаў дзед на мох пустое гняздо...
Назаўтра раніцай у печы весела патрэсквалі дровы і баба ледзь паспявала выхопліваць з патэльні на стол пульхныя бліны.
— Гаспадар,— клікнула яна старога, які ляжаў на баку і курыў,— пара снедаць! Калі ласка, за стол!
Дзед устаў з ложка:
— Нарэшце я — гаспадар, а не кватарант.