Лагойшчына! Зямля маіх бацькоў!
Тут і майго жыцця бруіць крыніца.
Тут першы крок і першая любоў —
Якая ўсё жыццё хвалюе, сніцца.
Любоў да белай, снежнай цішыні,
Да пахаў веснавых, птушыных спеваў,
Да лецейка, пяшчоты-цеплыні,
Да восеньскіх, у сум адзетых дрэваў.
Прыйду сюды — і адпачне душа,
Я тут не госць, я тут невыпадкова:
Тут жыў Купала і Ядвігін Ш.,
І тата з мамай. Тут гучыць іх мова.
Адны — з узнёслых слоў вянок плялі
Натхнёна, незабыўна, непаўторна.
Ступалі, як і ўсе мы, па зямлі,
А шлях праклалі велічны і зорны.
Другія ж — а я іх не менш люблю,
Як тут смяюцца, з іншай соскі ссалі.
Глядзелі больш, сагнуўшыся ў зямлю,
І на раллі свой летапіс пісалі.
Слязьмі пісалі, потам і крывёй,
Рукамі ў мазалях сухіх і жылах,
Худой, заўсёды згорбленай спіной,
Якая і не марыла аб крылах.
Як той казаў, на твары дзве шчакі:
Адна на сонцы, а ў цяньку — другая...
Я вам зайздрошчу, продкі-землякі,
Хоць ваша доля горкая, благая.
Хоць давялося вам служыць панам
І на чужой зямельцы гнуцца крукам,
Але ніхто не пазайздросціць нам.
Ды што ўжо нам? Ні дзецям і ні ўнукам.
Хто сёння або заўтра праглыне
«Гасцінец», што паслаў нам лёс учора?
Бяда не ў тым, ядзім мы хлеб ці не,
Які мы хлеб ядзім? — у гэтым гора.
*
Ідзе па лесе чалавек з кашом,
Хоць зрання падпсавалася пагода.
Спагадна восень пырскае дажджом,
Ды дожджык грыбніку не перашкода.
Ў другой руцэ не спіць, працуе нож,
Зразае ножкі нізка ля зямліцы.
То скокне падасінавік у кош,
То махавік за ім, а то — лісіцы.
Да іх усіх — пашана і любоў,
Але яны, як кажуць, люд прыдворны.
Трапляе часцяком і цар грыбоў,
Надзьмуты, важны, з галавой аж чорнай.
Гасцінцаў не шкадуе шчодры бор —
Таўстух, радовак, курак, сыраежак.
Ідзе грыбнік — ідзе мой дзед Рыгор,
Не абмінае запаведных сцежак.
А што за смак узяць грыбок зімой
З алеем і цыбулькай ці смятанкай!
Такая смакацішча, Божа мой!
Не горай нават, чым бліны з мачанкай.
А як духмяна пахне грыб сухі!
Аж нос дрыжыць — той пах зімой ацэніш.
Нібыта Божа адпусціў грахі,
Як баравік у поліўцы сустрэнеш...
Ідзе мой дзед, нясе грыбкі ў кашы —
Пацешыць чалавека восень здольна,
Хоць сыпле дождж, а светла на душы
І думкі ў галаве цякуць павольна.
Адхлынулі ад цяжкай працы дні,
Ралліца гноем пад зіму накрыта.
І бульбачка ляжыць у варыўні,
Цапы даўно абмалацілі жыта.
Не сыплецца, вядома, цераз край,
Ды, дзякуй Богу, на стале не пуста.
Не зводзіцца і хлеба каравай,
І бурачкі, і морква, і капуста.
Ды гэта ўсё, як той казаў, муштук,
Бо моцны дым толькі цыгарка родзіць —
Перад зімой заколецца парсюк,
Кароўка да ацёлу падыходзіць...
Ідзе мой дзед... Даўно гэта было,
На твар падзей ляглі гады-маршчыны.
Ды што было — на жаль, яно сплыло,
Пакінула нам думкі-успаміны.
Зямліцай стаў і сам мой дзед Рыгор —
Прабач, дзядок, што твой пакой парушыў.
Чаму ж мяне мой успамін прыпёр
Да тых гадоў? Зрабіць я гэта мусіў.
Ці ж дзіва ў тым, што дзед збіраў грыбы?
Што бульбу елі? Шчаўе ці брусніцы?
Аб стравах тых не мелі б мы журбы.
Хіба ж мы мала маем ад зямліцы?
І я збяру грыбы, і кожны з вас,
І малачко з’ядзім, і журавіны,
Ды вось бяда — ад іх праз хуткі час
Нам свет закрые века дамавіны.
І з’есці гэты грыб я быў бы рад,
Гародніну бяру — душа трасецца.
І ем — а што рабіць? — глытаю яд,
Куды, скажыце, кінуцца, падзецца?
Мы ў зоне забароненасці ўсе,
Мы і ахвяры, а не толькі сведкі.
На жаль, яна яшчэ нам прынясе
Свае плады, бо гэта — толькі кветкі.
Цяпер ніхто не есць за дзве шчакі,
Раку жыцця перакрываюць мелі.
Быў больш пакутны час, калі грыбкі,
І ягады, і шчаўе — толькі й елі.
Ды і цяпер без іх хоць не жыві,
Руку адсекчы лепей бы згадзіўся.
Ў жыцці яны з дзяцінства, у крыві
Для кожнага, хто ў вёсцы нарадзіўся.
А мы раслі пад гоман баравы,
Качаліся ў пяску, як парасяткі.
Нас сёння заклінаюць: — Хто жывы,
Ў лясы ні кроку! Бойцеся травы!
Бяжыце ад зямелькі без аглядкі!
Во дажыліся пад сваёй страхой!
Нас лёс далейшы ставіць на калені.
Зайздрошчу я табе, мой дзед з сахой,
Як мы, свайго ты не баяўся ценю.
Свой доўгі век пражыў без дактароў,
Больш мудра і надзейна лёс размераў.
Такіх, як мы, ты не сустрэў «звяроў» —
Ні стронцыя, ні цэзія, ні бэраў.
Не чуў ты, мой дзядуля, пра кюры,
Як кажуць, не панюхаў гамафону.
Ці ж мог ты ведаць, скуль тыя «звяры»?..
А я іду з Лагойшчыны — у зону.
Іду адзін, прабач і ты, чытач,
Да чорта ў зубы, бо няма там Бога.
Там будзе жудасна, там енк і плач,
Там небяспечна для ўсяго жывога.
*
Ад смакацішчы слінак повен рот,
А тут яшчэ казыча нос жывіца.
Праз столькі намаганняў, столькі год
Даў Бог у новы дом перасяліцца.
І двор прыбралі, выграблі смяццё,
Кіпіць у печы, смажыцца аж зранку,
Бо пачынаюць новае жыццё —
Як не сабраць суседзяў на гулянку?
Аж ломіцца ад рознай стравы стол.
І не галодны мог бы падзівіцца.
Якія агуркі! Які засол!
І кумпячок, і нават паляндвіца.
Заквашана капуста ў качанах
І крышаная побач — калі ласка!
Падсмажанае сала — на блінах,
А на патэльні аж пішчыць каўбаска.
Гатова ўсё, хай госцікі ідуць,
З людзьмі патрэбна й радасцю дзяліцца.
А бульбачку пад парай пададуць,
Яна стаіць за засланкай, дыміцца.
Прабачце, даражэнькія мае,
Цікава вам — а ці ж гарэлка будзе?
А як жа абысціся без яе?
Хто ж гэта хоча жыць не так, як людзі?
Апісваў бы я гэты стол далей,
Бо выглядае ён і больш багата,
Ды гаспадар памкнуўся да дзвярэй,
Пачуўшы голас Бізуна Кандрата.
Кандрат, хоць у гадах, а быў жывы
І жвавы, як агеньчык папяроскі.
А звалі яго проста — Канцавы,
Бо жыў ён у канцы, аж з краю вёскі.
Кандрат жа пра сябе даў знаць з сяней:
— Ўваходзіны і гэты стол аж сніцца.
Дай, думаю сабе, пайду раней,
Да добрай чаркі не дай Бог спазніцца.
Віншую вас! — раскланяўся Кандрат,—
Цябе, Сцяпанка, і цябе, Антося!
Каб вы былі здаровы, так я рад,
Каб вам тут і жылося, і вялося!
... Кандрат адзін застаўся. У жыцці
Адзін пад старасць нехта застаецца.
Яму раней і рупіла прыйсці —
Сярод людзей хто хочаш засмяецца.
За ім Кастусь ступіў цераз парог
З сваёю жонкай Лідай, як калодай:
— Жывіце, даражэнькія, дальбог,
З грашыма меней, а найбольш — са згодай!
Прыйшоў Іван, сусед — рукой падаць,
Уперад жонку прапусціўшы — Гэльку.
І кожны, ледзь закончыць віншаваць,
З кішэні важна дастае бутэльку.
З гасцямі й падарункі тут як тут —
Хто капу, хто карніз, хто табурэтку.
Васіль ікону начапіў на кут:
— Жывіце з мірам! Будзе Бог за сведку!..
Дом будавалі ўсе — хто чым памог.
І тут амаль усе аднавяскоўцы.
Адзін без аднаго — ні за парог,
Адзін з адным — як у ахапцы дроўцы.
Падняўся гоман, смех не без прычын —
Узрушыліся ад яды-спакусы.
І ад бутэлек розных у мужчын
Ужо даўно, відаць, свярбелі вусы.
Антося да Сцяпана падышла:
— Кінь размаўляць! Каго накорміць казка?
Людцы, суседзі, просім да стала!
Частуйцеся, сядайце, калі ласка!
Ніхто не стаў чакаць, каб лішні раз
За стол прасілі, ды і селі шпарка
Бліжэй да чаркі, скваркі і каўбас,
І слова папрасіў сусед Захарка:
— Я свой кілішак за гаспадароў
Напоўніў да краёў, пакуль лілося.
І ты, сусед Сцяпанка, будзь здароў!
Ніколі не хварэй і ты, Антося!
Такі, мае суседзечкі, і сказ,
Кароценькі, як у зубах акурак.
Я рад за вашых дзетак і за вас,
Што гэты дом — жыцця-быцця падмурак!
Кульнулі ўсе з прыцмокам, нібы мёд,
Занюхаўшы спярша кавалкам хлеба.
Затым пайшла й закуска хутка ў ход,
Працуеш добра — і ў ядзе патрэба.
Зноў налілі і слова ўзяў Кандрат,
Замоўклі ўсе, бо гэты нешта жарне.
Ён і цвярозы — нібы аўтамат,
А як пад мухай — быццам малатарня.
— Сцяпанка, асцюкоў табе ў штаны,
Каб ты квітнеў з кабецінай Антосяй!
Вы ў гэтым доме з ёю, як паны,
Бог вока затрымаў на вашым лёсе.
Каб мне, Сцяпанка, не мінуць кілы,
Я вам жадаю яшчэ лепшай змены.
Ў кішэні — грошай, шчасця — у вуглы,
Здароўя вам з Антосяй ва ўсе члены!
І зноў пачуўся за сталом прыцмок.
— Да дна,— крычыць Сцяпан — бо я пільную!
І тут прыйшоў пазней за ўсіх Змітрок.
— Штрафную! — закрычалі ўсе.— Штрафную!
Жадаў хто што, працягвалі гуляць,
Ў жыцці такіх выпадкаў небагата.
Сям’я з дзяцьмі змагла на ногі ўстаць,
Ці ж гэта жарт — навюсенькая хата!
Жанчынкі раптам ціха пачалі
Свайго юнацтва песню, зацягнулі.
Мужчыны падхапілі, як маглі,
Бо як гэта, парткі — ды без кашулі?
— Не садзіся, сонейка,
Ды за хмару чорную.
Не хавайся, лецейка,
За зіму халодную.
Не рабіся, долечка,
Сумнаю, няшчаснаю,
Хай надыдзе ранічка,
Хай жыццё вяртаецца...
Паслухай, сэрца, песню, памаўчы —
Адну з жалобных самых калыханак...
Гулялі людзі позна, да начы,
Для іх ніколі не наступіць ранак.
*
І дзень прайшоў, і два пасля гасцей,
На месца ўсё пастаўлена, прыбрана.
Раз вечарам, паклаўшы спаць дзяцей,
Звярнулася Антося да Сцяпана:
— Сцяпаначка, чым сэрца загаіць?
Пра станцыю я чула...
— Пра якую?
— Пра тую, што ў Чарнобылі стаіць,
Пра гэту скулу, Сцёпачка, талкую.
— Дурніца ты! — не вытрымаў Сцяпан.—
Яна ж ад нас за дваццаць вёрст — далёка!
І радыё маўчыць — ці ж гэта зман?
Ото ўжо з вамі, бабамі, марока.
— А хто іх зразумее там, чарцей? —
Працягвала Антося хвалявацца.—
Сцяпанка, я баюся за дзяцей...
— Пакінь, Антося, будзем спадзявацца...
Не вер ты плёткам, нос вышэй трымай,
Каму гэта дурыць людзей цікава?
Учора святкавалі Першамай —
Ці ж дапусціла б да таго дзяржава?
Так і рашылі — жыць як і жылі,
Дасць Божачка — і сціхнуць байкі-плёткі,
Хоць скінуць камень з сэрца не змаглі,
Хоць ім душу, як кажуць, дзёрлі коткі.
*
Мікола адслужыў як мае быць,
Сумленна, чэсна два гадкі адбухаў.
І спецыяльнасць там паспеў набыць,
Таму цяпер патыліцу не чухаў.
Ды і калгас рукам працоўным рад,
А тут механізатар — гэта ж шышка.
Шафёр у вёсцы, як сказаў Кандрат,
Патрэбен так, як для заціркі лыжка...
Ляцелі куры з каляін кулём,
Дзяўчаты чырванелі, нібы ружы,
Як бачылі Міколу за рулём,
Калі ён з форсам пралятаў праз лужы.
І ён усіх іх бачыў — не аслеп,
Толькі адну з іх сэрца заўважала,
А як заўважыць — тахкае, як цэп,
Баліць, пячэ і ные, як ад джала.
Прычаравала хлопца, хоць крычы.
І ён, завершыць ледзь сваю работу,
Надзене, наваксуе храмачы,
Прычапурыцца і стаіць ля плота.
Жаніх, сказаць па-праўдзе, хоць куды,
Прыгожы, не разбэшчаны, вясёлы.
Дый дваццаць два гадочкі — малады!
А, вунь ідзе яго Алеся з школы.
Яна працуе ў школе першы год
Пасля сваёй вучобы — інстытута...
Убачыла Міколу ля варот,
Зачырванела, як у полі рута.
— Алеся, прывітанне! Як жывеш?
— Я? Я жыву — нічога... Прывітанне!
А сам, Мікола, ты куды ідзеш? —
Дый больш пачырванела ад пытання,
Бо ведала — чакае ён яе,
Даўно ўжо гэта не было сакрэтам.
Калі любоў гняздзечка ў сэрцы ўе,
Не будзе пуставаць гняздзечка гэта.
*
Ледзь гутарку Алеся пачала,
Міжволі дзеці ўскочылі на ногі:
— Паліць касцёр!.. Варыць яду!.. Ура-а!
Ісці ў паход на свята Перамогі!
Паход!.. Ці ж для дзяцінства існуе
Што-небудзь больш жаданае на свеце?
І клас пачуцці выплюхнуў свае.
Алеся ўстала: — Ціха! Ціха, дзеці!
Машына нас да месца давязе,
Дзе йшлі баі — акопы там убачым.
Адтуль, як кажуць, на адной назе
Ў раённы цэнтр праз нейкі час даскачам.
А там жа краязнаўчы ёсць музей,
Наш родны край пазнаць ён дапаможа.
А шлях дамоў — не з дому, больш бліжэй.
Такім вось будзе наша падарожжа...
Ў машыне ехаць — шык, не на кані.
І хутка зніклі вёсачка і школа.
Быў повен кузаў смеху, піскаўні,
А вёз дзяцінства гэта сам Мікола.
Ён вёз не толькі дзетак, а й любоў,
Аб ёй з пяшчотай марыў і бясконца.
Мікола сёння ехаць быў гатоў
Не да акопаў нават, а да сонца.
Нарэшце заспявалі тармазы,
Застаўся шлях, як кажуць, за спіною.
Алеся з кузава спрытней казы
Саскочыла: — Ну, хто хутчэй? За мною!
І зноў дзіцячы смех, як птушак спеў,
Рассыпаўся, расцвіў пад небам мая...
Чаму ж ніхто сказаць ім не хацеў,
Што іх не сонца — цемра абдымае?
Што нельга ім ламаць, паліць галля,
Што нельга піць атручанай вадзіцы,
Што лес — ім вораг, вораг ім зямля,
Што сэрцы ім пранізваюць «часціцы»?
Хто мог сказаць — не ведаў гэта сам,
Хто ведаў гэта — той маўчаў злачынна.
Шчаслівым гэтым, светлым галасам
Няшчасце слала, слала ноч Айчына.
*
Сцяпан ад жаху нібы звар’яцеў,
Расхрыстаны, на лоб палезлі вочы,
З калгаснага двара дамоў ляцеў,
Бядзе насустрач і насупраць ночы.
Сабакі вылі мо на ўвесь раён,
Ляцелі людзі спераду і ззаду.
Крычалі нешта — штось крычаў і ён,
Бяспамяцтва прыйшло нібы ад чаду.
Сцяпан у дом ускочыў, як віхор,
А трое дзетак між сабой гуляюць...
Падкінула Антосю: — Хто памёр?
Сцяпанка, што з табою?
— Высяляюць...
— Ды што ты мелеш, чортава трапло?
Куды? Каго? Ты растлумач талкова! —
А ў беднага дыханне заняло,
Адсягацца не можа, мовіць слова.
Нарэшце, як закапала з вачэй,
Сказаў — і быў той сказ яго кароткі:
— Збірай, Антоська, дзетак і хутчэй,
Не плёткі то былі, на жаль, не плёткі...—
Абсела жонка, ногі як з ануч
І толькі вочы на яго таропіць:
— Сцяпанка, пашкадуй, не рэж, не муч! —
Сцяпан ускочыў як шалёны:
— Хопіць!
Сказалі ехаць так, у чым стаім,
Скарынкі хлеба не бяры ў дарогу.
Такое тут багацце — чорт і з ім!
Мо вернемся сюды — маліся Богу.
— А што багацце? Гэта ж пот і кроў! —
Ў адказ Антося.— Мне шкада і шклянку.
Тут меншы сын закуксіўся, зароў:
— А мульцікі глядзець? А калыханку?..
Грузілі на машыну, як цялят,
Бітком, бачком, бо месца не хапала.
— А ты чаго стаіш, браток Кандрат?
Давай сюды — дзе наша не прапала!
— Куды ўжо мне? Да чорта на бліны?
Ён мне і тут праеў усе пячонкі.
Я хутка, асцюкоў і мне ў штаны,
Нагамі ўперад — на пакой да жонкі...
*
Як рэшата падкідвае муку,
Так і машына кідала і трэсла.
І думкам цесна, як вадзе ў раўку —
Чаму? За што? Куды жыццё панесла?
Дачушка Ганначка, як матылёк,
І сынка Ясь — з Антосяй — аж ад хаты.
А меншанькі сыночак — Васілёк
З Сцяпанам быў — не адарваць ад таты.
Гэта яго, яго лёс — Васілька,
Ад «калыханкі» адарваў знянацку.
Гэта яго нясе падзей рака,
Не дазваляючы ўзяць нават цацку.
А па дарозе лётаюць, снуюць
Машыны, людзі з клункамі, на конях.
Аж захлынаюцца, а гора п’юць —
Ад жудасці б’е малаткамі ў скронях.
Здавалася Антосі гэта сном —
Машыны, крыкі, людзі, мітусніна.
— Куды ж я еду? У мяне ж свой дом.
І ў ім не пуста, і ў хляўку — скаціна.
Чаму ж нас Бог ад шчасця аддзяліў?
Душа ад гора поўная, як вочка...
І раптам Яська ў сэрца болю ўліў:
— Ой, мамачка, я ж не спусціў Пушочка!
— Не бойся, Яська, будзе жыць Пушок,
Ён нашу хатку там пільнуе недзе.
Там ля яго стаіць з ядой гаршчок,
Дый хутка Яська да Пушка прыедзе...—
Прыйшло, паўстала гора ва ўвесь рост
І не саступіць шчасцейку дарогі.
Як той казаў — усё кату пад хвост,
Ўсё чорту лысаму, усё пад ногі.
Ўваходзіны прыпомніў і Сцяпан,
Кандратава «жылося і вялося».
Мінулае закрыў туман-дурман —
Ці ты было, жыццё? Ці падалося?
*
Мікола бачыў кожны дзень жуду,
Людзей вывозіў, як казалі, з зоны.
Вазіў людскую горкую бяду,
Дабіўся сам да ручкі, стаў зялёны.
Туды-сюды, як той чаўнок, гайсаў,
За ноч гадзіну-дзве спаў у кабіне.
Як воўк шалёны, лёс людзей кусаў —
Ўсё чалавек у горы кіне-рыне.
Кідалі ўсё — абжытыя вуглы,
Дзе хлеба пах і цёплыя калыскі.
Вясёлыя й жалобныя сталы,
Абноўкі, шыла-мыла, лыжкі-міскі.
І сэрцы адрывалі ад зямлі,
Як пупавіну, з болем і крывёю,
Дзе прыжыліся некалі, раслі,
Каб даць жыццё — як продкі, стаць зямлёю.
Мікола ў горы, ляманце, журбе
Быў кожны дзень, як кажуць, аж па горла.
Хто ж гэта будзе шкадаваць сябе,
Калі бяда пад сэрца нож падпёрла?
Нібы жыццё паклаў ён на далонь,
Нібы ў люстэрка паглядзеў крывое.
Жывое сэрца кіньце на агонь,
Яно збаліцца, бо яно — жывое.
*
Ўставала сонца цяжка з-за зямлі,
Як быццам нехаця, як недаспала.
І па гатовай да сяўбы раллі,
І па палях гулялі промні вяла.
І, як ніколі, цяжка ўстаў Кандрат,
Нібы яго адлупцавалі палкай.
Адзін застаўся — гэта думка-яд
Пякла пад сэрцам, як агнём запалка.
— Во гора, асцюкоў яму ў штаны!
Адкуль яно? — і плюнуў на падлогу.—
Хоць бы старая вылезла з труны,
Каго ж яшчэ чакаць на дапамогу?
Ішоў Кандрат, ішоў з канца ў канец,
Атручаную долю нёс праз сілу.
Ледзь ногі сунуў, нібы ў іх свінец —
Ці то праз вёску йшоў, ці праз магілу?
Ішоў Кандрат ля вымерлых двароў,
І думкі ліплі, нібы павуціна...
Сабакі вылі без гаспадароў,
Ў хлявах крычала змучана скаціна.
*
Антося прыціскала вузялок —
Кавалак сальца, яйкі тры пры сале.
Там, за дзвярыма дзесьці,— Васілёк,
Быў ціхі час, да хворых не пускалі.
Антося пачарнела, знемагла,
Панікла, звяла, як трава ў пракосе.
Адна бяда другую ўслед вяла
Па сэрцы, па жыцці яе, па лёсе.
Антося тут ужо не першы раз,
Ляціць сюды праз дзень, праз два дзянёчкі,
Бо бачыць — Васілёк стаў жоўты, згас,
Напоўніліся сумам яго вочкі.
Яна з апошняй сілы цягне воз,
Нагружаны бядой-нудой, пакутай,
І новым словам жудасным — лейкоз,
Які для Васілёчка стаў атрутай.
А думка б’ецца: — Будзе, будзе жыць!
А губы самі шэпчуць: — Гора, гора...
Чакае сэрца беднае, дрыжыць,
Што прычакае? Сына? Прыгавора?
*
А дзе ж людцы гаротныя жылі?
Чаму я вёску не назваў? Навошта!
Хіба іх мала сёння на зямлі?
Ды і да мёртвых не даходзіць пошта.
І сёння выбух жудасна блішчыць
Мільёнамі слязінак, як і ўчора.
На Гомельшчыне гора не злічыць,
Не менш на Магілёўшчыне ёсць гора.
Дый Украіна, й руская зямля
Згубілі лік сваім ахвярам, стратам.
Вось што ў руках «бяскрыўднага» Крамля
Навырабляў «бяскрыўдны» мірны атам.
І ад пустых двароў, дамоў-калек
Тугой-журбой накрыўся край мой родны,
Бо мёртвы дом — што мёртвы чалавек,
Маўклівы, непрыветлівы, халодны.
Убачыш мёртвы дом — і стыне кроў,
Бо ў ім не будуць нараджацца дзеці,
А працавітых гэтых жыхароў
Параскідала гора па ўсім свеце.
Я сэрцам сам да тых людзей прырос,
Я з імі тут дзяліў і смех, і слёзы.
Няхай бы мой адзін — адзін мой лёс
Прыняў усе чарнобыльскія дозы.
Дык не — зляглі Алесіны гады,
Як быццам ад атручанага зелля.
Цяпер ужо надоўга, назаўжды
Халодны дол адклаў яе вяселле.
І сам Мікола занядужаў, злёг,
Хрыпіць, крывёй плюецца — ліквідатар.
Ці дапаможа вычухацца Бог?
Страшэнная хваробішча — не катар.
Знайшлі хваробы і Алесін клас,
Прынеслі горачка, жыццю пагрозы.
Дзіцячы смех, нібы агеньчык, згас,
Ператварыўся назаўсёды ў слёзы.
У смерці сёння стаў дзіцячы твар,
Дзяцінства мусіць у зямельку легчы.
Чаму ж мы гэтых жудасных ахвяр
Не ратавалі, не маглі пазбегчы?
Вось так! Жыві, маніся — трасца ў бок!
Жыццё — ніцінка, зразумеў цяпер я.
Чакаў яечка — курку з’еў шашок,
Як кажуць, нават не пакінуў пер’я...
Адкуль прыйшоў — вяртаюся туды,
Дзе дзед хадзіў мой па Лагойскім лесе.
Бывай, Мікола! Вырвіся з бяды!
І пухам будзь, зямелечка, Алесі.
Бывай, Сцяпан, трымайся, сцяўшы рот,
Мацуйся, хоць душа твая галосіць.
Пасеў быў добры — дрэнны умалот...
Здароўя табе з дзеткамі, Антося.
А што сказаць Кандрату? Дзе ўзяць слоў?
Старое сэрца на кускі парвана.
Ён боль душы прыносіць зноў і зноў
На могілкі, дзе жонка пахавана.
Я заблукаў да вашага агню
Не пачасаць язык аб дамавіны.
Я гора ваша жудаснае сню
З той першай, з непапраўнай той хвіліны.
Я так хацеў вас падтрымаць, людцы,
Пад ваш цяжар і боль плячо падставіць,
Каб перасталі на душы рубцы
Хоць не зусім балець — хаця б крывавіць...
*
Вяртаюся сюды, дзе пачынаў
Пісаць сваю паэму — споведзь гэту.
Тут чалавеча так не застагнаў,
Каб ад гарачых слёз не бачыць свету.
Ён сее хлеб і есць лясоў дары,
Начхаў на бэры, на кюры і дозы.
Але паціху мруць гаспадары.
І ўсё — шчытападобная залоза...
Лагойшчына! Зямля маіх бацькоў!
Стаю перад табой, як сын, схілёна.
Хоць хворая і ты з усіх бакоў,
І тут свая чарнобыльская зона.
Карпілаўка, Дзяніскі, Калачы,
І кінутыя Жабічы, і Дашкі...
Тытунь, гарэлка — вось і ўсе ўрачы
Ад гэтай радыяцыі, лічы,
Жыцця, як той казаў, на дзве зацяжкі.
Затое ліхаманкавых падзей
На кожнага — пад неба, як званіца...
Жыві, надзея! Не кідай людзей!
Жыві, зямля! Жыві, жыцця крыніца!
1987