Круціліся пасы па жалезных шпулях, прыводзячы ў рух велізарныя каменні-жорны.
Грук, які аддаваўся каменнямі, напаўняў млын так, што нельга было пачуць, калі гаварыў той ці іншы завознік. Толькі і чуваць было, як мельнік-вусач выкрыкваў:
— Засыпай!.. Адгортвай!..
Затое ў завозніцкай было спакойна. Недзе, як бы далёка, быў чуцен млынавы гук, які аддаваўся асобнымі гукамі: «тук-так-тук-так...»
У завозніцкай, якая была тут жа, пад адною страхою з млыном, сабралася каля дваццаці чалавек завознікаў. Было вельмі накурана.
Завознікі не шкадавалі самаросліку, які без перапынку тлеў, даючы клубкі дыму.
Не зусім стары і не зусім малады, а так сабе сярэдніх гадоў мужчына, якога звалі Рыгорам, сядзеў за доўгім, вузкім сталом, курыў і вёў гутарку.
— Не, так не абойдзецца ў гэтым годзе, пасварымся яшчэ,— казаў ён, выпусціўшы сінія клубочкі дыму.
— Ты думаеш? Хочаш? — запытаў у яго Дзям’ян — нізенькі, у кароценькай жакетцы чалавечак, на галаве ў якога была даволі зношаная шапка з пераломаным брылём, а яго суконныя, тоўстыя порткі былі так зашмальцованы, што блішчэлі, як бляха.
— Не думаю і не хачу, а справа відавочная — справа кожнага года,— казаў Рыгор далей.— Ідзе вясна, і мы, хутаранцы, больш не будзем цярпець, калі на нашым выгане будзе хадзіць ваша быдла і коні. Ды яшчэ мала таго, збіваць нашы дарэзкі-шнуркі,— скончыў ён, кінуўшы далоў акурак.
— Чаму гэта на вашым выгане? Які гэта ён ваш? — з падскочыўшаю раптам злосцю запытаў Дзям’ян у Рыгора і дабавіў: — Што гэты вы за асэсары? І дакуль гэта ён будзе называцца вашым?.. Наш выган, вось што! — дабавіў ён рашуча з яшчэ большаю злосцю.
— Пачакай, не гарачыся! — сутрымаў Рыгор Дзям'яна, развёўшы рукамі.— Ты вось скажы: як папаў гэты выган у вашыя рукі? Ці не дапамагла часамі вам каламажка грошай, якую высыпалі з Хлёрчыкам земскаму начальніку, і заабладалі гэтым выганам — трыццаццю дзесяцінамі на трох гаспадароў? Скажы па праўдзе: каму належыў і павінен належыць гэты выган ад старых надзелаў яшчэ? Ці не таму, хто адбываў паншчыну, ці таму, хто быў у шляхецкае постаці? Не, брат! Шуціш, што ж будзе плаваць і надалей, як карабель па моры, даволі,— закончыў Рыгор і злосна плюнуў на замурзаную дзеравяную падлогу.
Пакуль Рыгор гаварыў, Дзям’ян аж задрыжэў ад злосці. Ён як быў маленькі, дык яшчэ зрабіўся меншым на пядзі дзве. Твар яго пачырванеў, як журавіна ў познюю восень. Бляшаныя порткі, што былі на ім, ад яго злоснага дрыжання, пачалі лапатаць усё роўна як тая муха, што ад свайго цяжару ніяк не можа падняцца з аконнае рамы на шкло шыбы.
— В-а-а-ш в-ы-г-а-н! Ваш-ы ш-нур-кі! Як ваш-шы?! прабачай!.. Я казаў і кажу, што, што!.. Як пасвілі, так і будзем пасвіць! бо, наша паша, н-н-а-ш-ш-а! — і ён так пусціў наперад, у Рыгораў нос, сваю «трохпальцавую махінацыю», што калі б той не паспеў адхінуцца, дык, напэўна, нос бы яго стаў зафарбаваным.
Стары Марцін, які сядзеў на рагу стала і палуднаваў, пакройваючы сытую скварку, моцна зарагатаў.
Другія мужчыны, якія сядзелі тутака ж, і некаторыя з іх стаялі на сярэдзіне хаты, таксама зарагаталі.
А сярод іх рогату нехта падхваціў:
— Герой Дзям’ян!
— П-п-а-дай яшчэ!
Дзям’ян адчуў сваю няёмкасць. Ён, акінуўшы сваім кароценькім позіркам мужчын і пабачыўшы іх іранічны рогат, зусім збіўся з панталыку.
Рыгор толькі сплюнуў убок, як бы адчуўшы нейкае нездавальненне, і на яго твары прапаўзла нявольная ўсмешка.
— Д-у-р-а-нь! — мог толькі прамармытаць ён.
У завозніцкай на момант як бы ўтварылася цішыня.
Мужчыны зноў выпусцілі па «клубочку» дыму.
Час праходзіў. Рыгор першы парушыў маўклівасць.
— Ну як, пасварымся яшчэ? — сказаў ён, падміргнуўшы ў Дзям’янаў бок.
Зноў прабег смех. Зноў нехта не выцерпеў і падпусціў слаўцо.
— І ты цярпіш, Дзям’ян? Э-х-х!
І сапраўды, для Дзям’яна мяжа была пераступлена. Дзям’ян не вытрымаў.
Не паспелі мужчыны зрабіць нат і позірку, як ён спрытна падскочыў і штурхануў Рыгору кулаком у бок...
А праз некалькі хвілін у завозніцкай нікога не было, было спакойна.
Сіні дым толькі расплываўся пластамі — плаваў, асядаючы маленькімі кропелькамі на абголеныя сцены завозніцкай, ды грук млынавых жорнаў не пераставаў паўтараць сваё абрыдлае: «тук-так, тук-так, тук-так...»
1927