Расказ 90-гадовага браслаўскага рыбака
С. І. Ваяводы, хадака да У. І. Леніна
З ім давялося стрэцца мне
Спякотным летнім часам.
Сядзеў дзядуля у чаўне,
І паплаўкі ён пасвіў.
Ані маршчынкі на вадзе —
Плыла навокал ціша...
Сядзеў такі кудзельны дзед,
Што словам не апішаш.
А барада, от барада!
Такую ўраз прыкмеціш:
Яе бялілі дождж, вада,
Мяцеліца і вецер.
У снезе белым галава,
І шчырасць людзям зычыць
Вачэй старэчых сінява —
Яе ў азёр пазычыў.
У маршчаках адкрыты твар
На сонцы загарае...
Дай гуслі ў рукі — і гусляр
Быліну вам зайграе.
Рыбак стары ў настроі быў —
Не размарылі промні.
Ён расказаў мне проста быль,
А я яе запомніў:
«Рыбачыў здаўна ўвесь наш род,
Быў дужы, як належыць,
Ніхто з браслаўскіх Ваявод
Не быў ніколі лежнем.
І хватка ў кожнага была,—
Не быў і човен зыбкі.
Ды не туды заўжды плыла
З вачковых сетак рыбка.
І бедавала ўся сям’я,
Цярпела вечна муку...
Спазнаў таму так рана я
Рыбацкую навуку.
Шмат давялося перажыць —
Быў двойчы навабранцам.
Гады са тры я праслужыў,
Як ваяваў з германцам.
Тут пад хрыпотнае «ура»
Муштрою нас вучылі,
Каб гіблі ўсе мы за цара,
За веру, за айчыну.
Ды надышла усё ж пара
Сапраўднага разгону:
Навечна скінулі цара
З наседжанага трону.
Напэўна, быць канцу вайне,—
Мы радасна ўздыхнулі.
Ды не відно канца, ой не! —
Керэнскі гнаў пад кулі.
У роту трапіў, дзе гнядых
Салдаты даглядалі,
Каб коні ў бойцы ва ўвесь дых
На кулямёт скакалі.
...І раптам вестка — кожны рад,
Усе кудысьці рвуцца:
Часовы скінуты урад
Народнай рэвалюцыяй!
Нас павялі бальшавікі —
Іх праўду слоў пачулі.
Супроць буржуяў мы штыкі
Адразу павярнулі.
А надыходзіла зіма,
Скубаў мароз нас люта:
Адзення добрага няма,
Паехаў і абутак.
Усхвалявана грамада,—
Сышліся раду радзіць,
Шчэ з тых арэшкаў інтэндант
Арудуе на складзе.
Тады я хлопцам і кажу:
— Чакаць, браткі, нам годзе.
Не першы год я ўжо служу...
Да Леніна мы пойдзем.
Раскажа хай наш дэлегат,
З якой прыйшоў нагоды.
Тут галасы: — Ідзі ты, брат,
Ідзі, брат Ваявода!
Ісці за трыдзевяць зямель
Нялёгка, знаю сам я.
А паглядзелі б на шынель —
Сабакі пакусалі.
І левы бот разявіў рот —
Раз’ехаліся боты!
Дык я зрабіў такі вось ход —
Скруціў іх ржавым дротам.
Мандат мне выпісалі ўраз,
Зацвердзілі пячаткай.
І хлопцы мне даюць наказ —
Пастой, моў, за салдата.
Напарнік мой, хлапец-туляк,
Таксама вельмі рады...
Было ў дарозе так і сяк,
З дрывамі поезд-таварняк
Давёз да Петраграда.
Зайшлі у Смольны. Во краса!
Застылі у дзіўленні...
Дзяжурны ў кнігу запісаў:
— У шэсць вас прыме Ленін.
Адчуў я сэрца моцны стук.
Няўжо ўсё гэта казка?
А Ён працягвае мне стул:
— Сядайце, калі ласка.
Прыселі. Не знаходжу слоў.
Сяджу, бы вінаваты.
— Што ў Петраград вас прывяло,
—Таварышы салдаты?
Спытаў Ільіч так проста нас,
Так шчыра і спакойна,
Што спуд у нас прайшоў ураз,
Нібы зняло рукою.
Кажу — адзення не даюць,
Мароз жа дужа крача...
Зірнуў на вопратку маю,
Сказаў: — Я гэта бачу.
Ільіч пытацца ў нас пачаў —
Усё ён ведаць мусіў:
Адкуль ды што? — мяне спытаў.
— З Браслаўля, з Беларусі...
— Які ў салдат цяпер настрой?
Кажу я так пра гэта,
Што як адзін стаяць гарой
За новы лад Саветаў.
Кажу я Леніну яшчэ:
— Мы ўзнялі сцяг чырвоны...
Іскрынкі ленінскіх вачэй
Я помню і сягоння.
Ён гаварыў пра хлеб і мір
Нам шчырай, простай мовай.
А мы лавілі кожны міг
І праўды чыстай слова.
Тады адчуў я сэрцам сам
Яго святую веру...
Ільіч штось хутка напісаў
І выдаў нам паперу.
Яго мы слухалі наказ:
— Скажыце ўсім салдатам —
Мы разбяромся, хто у вас
З адзеннем вінаваты.
Мы развіталіся як след —
«Прабачце за турботы».
— Цяпер у нас,— сказаў сусед,
Ёсць вопратка і боты...
Як непрыкметна час бяжыць.
І радасць меў і ўдачы...
Я недарэмна век пражыў —
Бо Леніна пабачыў...»