Калі прыслухацца да гукаў, што напаўняюць кватэру, то можна пачуць, як за сцяной цікае гадзіннік. Звонка і няспешна падаюць буйныя кроплі, аднастайна і бесперапынна бяжыць час.
— Дзінь! Бім! Бом!
Металічна хрусткі гук напаўняе двухпакаёвую кватэру лёгкім вібрыруючым звонам... Ізноў буйныя кроплі працінаюць сцены і трапляюць у пакой, дзе за круглым сталом, на якім раскладзены падручнікі і сшыткі, сядзіць хлопчык. У кватэры хлопчык — вучань другога класа, і суседка, якая даўно на пенсіі, бацькі хлопчыка на працы. У вузкім доўгім калідоры крокі. Цяпер адчыняцца дзверы і на парозе з’явіцца баба Вера.
— Валодзька, ты сабраўся ў школу? Ужо палова першай.
Хлопчык загортвае сшытак.
— Ты што, не чуеш?
— Чую.
— То збірайся, калі чуеш.
Гэта заўсёдны дыялог. Старая суседка ніколі не заходзіць у пакой, яна сваім ціхім голасам размаўляе з-за парога.
— У мяне яшчэ ёсць час,— кажа хлопчык.
— У цябе ёсць, але трэба спяшацца, а то яго не будзе.
— Будзе,— спакойна кажа Валодзька.
Баба Вера паварочваецца і павольна аддаляецца ў прыцемкі калідора.
Шуміць у жалезнай ракавіне вада, звякае чайнік, дзынкае посуд.
Хлопчык загортвае падручнік, адкрывае партфель. Тонкія сшыткі складаюцца ў кардонную папку, завязваюцца матузкі. І папка ставіцца ў партфель. На тым месцы, дзе яна ляжала, заўсёдная запіска, якую кожную раніцу пакідае маці. Хлопчык перачытвае друкаваныя літары, зашчэплівае партфель.
У кухні два сталы, два шкапчыкі, дзве паліцы з посудам і пліта на чатыры фаеркі — на ёй грэецца чайнік. Хлопчык ля свайго стала ўздымаецца на дыбачкі і па чарзе падымае накрыўкі каструль. Потым налівае кубак кампоту, дастае са шкапчыка батон. Увесь гэты час баба Вера назірае за ім.
— А суп, Валодзька?
— Не хачу.
— Чаму?
— Я ўчора еў суп.
— Дык гэта было ўчора.
— Прыйду са школы і буду есці разам з усімі.
Так яны размаўляюць штодня. Задаюцца прыкладна адны і тыя ж пытанні, на якія даюцца адны і тыя ж адказы.
Чайнік выдыхвае пару, сіпіць, накрыўка пачынае падскокваць. Баба Вера выключае пліту. Са шкапчыка дастае стракатую ў сланах бляшанку і засыпае ў імбрычак лыжку заваркі, з паліцы здымае вялікі кубак з адбітым вушкам.
— На вуліцы дождж, Валодзька.
Шкло акна чыстае. З-за кактусаў у высокіх вазонах відаць толькі неба, роўнае і светла-шэрае. Валодзька выходзіць на балкон. Два галубы палохаюцца, лапочуць крыламі і ўзлятаюць.
— Баба Вера, зноў галубы на балконе,— кажа ён і сочыць птушак, якія ляцяць праз двор да суседняга дома.
— Што, дождж перастаў?
— Не, я кажу, галубы прыляцелі.
— Я ведала, што будзе дождж, з вечара ногі балелі.
— Дажджу няма. Перастаў.
— Апранайся, а то спознішся.
Вуліца і школьная пляцоўка пабліскваюць калюгамі. На чорны асфальт дрэвы кідаюць яркую лістоту. Галубы вяртаюцца і садзяцца на мокрыя парэнчы...
— Вось і птушкі прыляцелі,— старая паказвае на іх.— Трэба пакарміць...
Валодзька ў сваім пакоі апранае школьную форму.
Дзінь! Бім! Бом!
Гучаць звонкія і ясныя ўдары. Хлопчык слухае, як металічны гук завісае, ускалыхвае паветра. Па сценах пакоя ляцяць срэбныя кляновыя лісты. Яны падаюць, павольна перакручваюцца, з лёгкім звонам чапляюцца вострымі рожкамі за шурпатасці тынкоўкі...
Робіцца ціха. Лісце вяртаецца назад, застывае на жоўта-зялёнай сцяне.
— Ці чуеш, Валодзька?
— Што?
— Гадзіннік. Хутчэй збірайся.
— Я ўжо апрануўся,— хлопчык бярэ партфель і выходзіць у калідор.
— Вазьмі, па дарозе з’ясі.
— Дзякуй.
У руцэ хлопчыка яблык. Учора была цукерка, сёння яблык, заўтра... Валодзька разумее, што сённяшні дзень паўторыцца.
Суседка прыпыняе яго, цёплай далонню прыгладжвае непрычасаныя валасы.
— Надзень кепку. На вуліцы дождж.
— Я ведаю, што дождж...— Ён не дагаворвае і адчыняе цяжкія калідорныя дзверы.
Хлопчык не адкрывае вочы і лічыць удары гадзінніка. Пасля дзевятага ўстае з ложка. На клёнах, што ўздымаюць свае шаты да трэцяга паверха, свіцяцца лісты. Яркім кругам, крыху замглёнае, падобнае да адпаліраванага дыска, вісіць восеньскае сонца. На сценах пакоя хістаюцца цені галін — пакой нагадвае парк, срэбныя лісты, зробленыя па трафарэту, пабліскваюць.
На цыраце круглага стала запіска: замест «суп» напісана «каша», а замест «кампот» — «малако».
Па дарозе на кухню хлопчык спыняецца ля дзвярэй суседкі, здзіўлены цішынёй. У яе пакоі ціха, з кухні яе таксама не чуваць. У гэты час баба Вера звычайна гатуе ці палівае кактусы... У пад’ездзе чуюцца галасы, у трубах шуміць вада; але ўсе гэтыя гукі аб’ядноўвае і перамагае гадзіннік, што цікае за дзвярыма суседкі.
— Валодзька, зайдзі!
Ён палохаецца, пачуўшы голас бабы Веры.
— Добры дзень,— кажа хлопчык з парога.
Баба Вера ляжыць на высокім ложку. Яе твар цьмяна вымалёўваецца на вялікай падушцы.
— Праходзь, праходзь,— кажа яна.
У куце, ля акна, фікус у драўляным вазоне. Яго тоўстыя лісты здаюцца цыратавымі і цяжкімі. Другі кут займае гадзіннік, вышынёю роўны з шафаю. Малочны цыферблат аздабляе вянок пераплеценага між сабой лісця, акенца, за якім хістаецца бліскучы дыск маятніка, аблямоўваюць точаныя паўкалоны. Па вуглах гадзінніка — тоўстыя вітыя слупы, на якіх трымаецца арка і надае гадзінніку ўрачыстасць і завершанасць.
— Валодзька, запалі святло.
Хлопчык толькі цяпер заўважае, што ў пакоі суседкі цемнавата. Ён паварочваецца і націскае на рыфлены ражок выключальніка. Абажур, які здаваўся бляклым і пыльным, робіцца ружовым.
— Баба Вера, я ўключыў святло.
— Дзякуй, сядай на канапу.
Хлопчык уладкоўваецца на канапу, пакрытую клятчастай посцілкай.
— Нават пабудзіць цябе не змагла.
— Я сам падняўся.
Побач з высокім ложкам — крэсла, на якім тэрмометр без футарала, пачак з таблеткамі і паўшклянкі вады.
— Можа, вам што прынесці?
Пытанне доўга застаецца без адказу.
— Нічога не трэба...
Плямамі снегу, які незаўважна растае і мяняе абрысы, ляжаць карункавыя сурвэткі. Яны на стале, шафе, пад керамічнымі вазонамі, з якіх вытыркаюцца сівыя шары кактусаў. Усё, што знаходзіцца вакол, здаецца старым і пыльным — хоць пылу не відаць. Толькі чорны гадзіннік выдае новым і абыякавым да ўсяго.
Дзінь! Бім! Бом!
Хлопчык азіраецца на бабу Веру, потым на гадзіннік, дзе з-за шкла яшчэ гучыць металічнае рэха.
— Палова дзесятай,— стомленым голасам кажа суседка.
— Так,— адказвае хлопчык.
— Валодзька, ты ўжо вялікі, завядзі гадзіннік,— баба Вера папраўляе коўдру і пачынае тлумачыць.
Хлочык падыходзіць да гадзінніка, паварочвае медны ключ і адчыняе дзверцы. Маятнік стукае аб руку і нерухомее. У пукатым дыску адбіваецца дзіцячы твар. Паліраваная паверхня падоўжвае нос, круглая галава выцягваецца, вусны робяцца тонкімі, а невялікі пакой — доўгім, аж сцены з усімі рэчамі загінаюцца за край дыска.
— Цяпер адну за другой падцягні гіры.— У маятніку адбіваецца доўгі ложак і рука бабы Веры.— Не бойся.
Адну, потым другую, з металічным хрубастам ланцужка, Валодзька падцягвае гіры. У пакоі неверагодна ціха. Чуваць, як цяжка дыхае баба Вера.
— Зараз крані маятнік.
Асцярожна, указальным пальцам, Валодзька піхае залаты дыск і адразу адымае руку. Маятнік раўнамерна гойдаецца. Усярэдзіне гадзінніка пстрыкаюць колы і зорачкі, мінутная стрэлка сутаргавата зрушваецца на адну чорную рыску.
— Зачыні гадзіннік,— ціха просіць баба Вера.
Хлопчык зачыняе гадзіннік і два разы паварочвае медны ключ.
— Дзякуй табе.
— Баба Вера, а што там напісана?
— Лацінскія лічбы.
— Гэта я ведаю, пад лічбай дванаццаць што?
— Імя майстра, які зрабіў гадзіннік.
— А колькі яму гадоў?
— Гадзінніку? Больш, чым мне.
— Баба Вера, а колькі вам гадоў?
Суседка паварочвае галаву да хлопчыка, але глядзіць не на яго, а вышэй, на белы цыферблат.
— Валодзька, вазьмі сабе ключ ад гадзінніка. Бяры, будзеш прыходзіць штодня і заводзіць яго, ты ўжо навучыўся. Добра?
Валодзька выцягвае медны ключ, з вушкам, падобным да кветкі ці крыжа, крыху трымае на далоні і кладзе ў кішэню.
— Я прыйду заўтра раніцай, завяду гадзіннік, цяпер я ўмею.
Тонкая падвоеная стрэлка зрушылася яшчэ на некалькі рысак між лацінскімі лічбамі.
— Ты ўжо зрабіў урокі?
— Яшчэ ўчора.
— Паснедаў?
Валодзька садзіцца на канапу і некаторы час слухае ціканне гадзінніка. Суседка маўчыць. Побач з гадзіннікам вісіць карціна.
— Гэта мора,— нечакана чуе ён ціхі голас бабы Веры.
— Мора? — перапытвае хлопчык і падыходзіць да невялікай карціны ў белай рамцы.
— Так, мора.
Белая стужка берага. Сіняя вада, над якой блакітнае неба. Вузкія белыя аблокі. Спакой і цішыня. Вузкія аблокі, здаецца, спыніліся ў сваім палёце, а ледзь прыкметныя рыскі хваль змяняюць адна адну, але застаюцца нерухомымі.
— Здымі яе і падай мне.
— Якое вялікае мора! — Валодзька здымае са сцяны дошку ў тонкай сціплай рамцы.
— Мора... Яно сапраўды вялікае, а бераг вельмі кароткі.— Суседка трымае перад сабой карціну.
У свой пакой хлопчык вяртаецца з карцінай. Каля акна ён доўга глядзіць на спакой сіняй вады, на бясконцасць блакітнага неба са спыненымі вузкімі аблокамі.
На ржавых парэнчах сядзяць галубы. Валодзька крышыць кавалак хлеба і кідае на балкон.
— Ваба Вера, а вашы галубы прыляцелі,— кажа ён у вузкую шчыліну прычыненых дзвярэй.— Я даў ім хлеба.
Увечары, калі Валодзька вяртаецца са школы, у кватэры востра пахне лякарствамі. Дзверы ў пакой бабы Веры адчынены: там маці і дзве жанчыны ў белых халатах. У адной з жанчын у руках шпрыц. Другая бліскае акулярамі і зачыняе дзверы. У кухні спінаю да ўвахода сядзіць мужчына ў пацёртым скураным плашчы, побач з ім вялікі зморшчаны партфель. Насупраць мужчыны — Валодзькаў бацька. На «добры дзень» мужчына паварочвае галаву з маленькімі вочкамі і праз плячо кідае позірк у цёмны калідор.
— Так, малога лепш завезці, навошта яму бачыць гэта,— кажа мужчына і ставіць партфель сабе на калені.
— Валодзька, мый рукі і хутчэй вячэрай. Паедзем.
— Куды паедзем?
— Дні са два пажывеш у цёткі.
— А ў школу?
— Не спрачайся, хутка вячэрай і пераапранайся,— у голасе бацькі стомленасць.
— А мама паедзе з намі?
— Яна застанецца дома.
— Бабу Веру забяруць у бальніцу?
— Забяруць...— мужчына ідзе ў пакой бабы Веры.
Адтуль выходзіць маці, у яе руках кавалак бінта.
— Давай партфель і садзіся да стала,— у мяккім голасе маці стомленасць,— хутчэй вячэрай, а то будзе позна ехаць.
Раніцай Валодзька сваім ключом адмыкае цяжкія калідорныя дзверы. У кватэры нязвыкла ціха. Тонкім струменьчыкам цячэ і разбіваецца ў ракавіне вада. Хлопчык прыўздымаецца на дыбачкі, закручвае кран. Са сметніцы тырчаць кансароўкі, абсыпаныя лушпіннем бульбы. У куту чарада бутэлек з белага і зялёнага шкла. На сталах грувасціцца непамыты посуд. Толькі чайнік бабы Веры на сваім заўсёдным месцы — на паліцы, побач з кубкам, у якога няма вушка.
На дзвярах пакоя суседкі налеплена паска паперы з чарнільнай пячаткай і доўгім неразборлівым подпісам. Дзверы зачынены. На балконе адна на адну састаўлены доўгія лавы з белых габляваных дошак. Па лавах ходзяць галубы. У сваім пакоі Валодзька пераапранаецца і нейкі час аглядае пакой. На круглым стале новая цырата. Неўпрыкмет, успамінаючы два доўгія дні, пражытыя ў цёткі, Валодзька засынае на канапе.
Яго будзіць тупат у калідоры і грукат у дзверы. На парозе мужчына ў скураным плашчы.
— Бацькі на працы? А ты што, сам прыехаў? — кажа мужчына і, не чакаючы адказу, зачыняе дзверы.
За сцяной чуцен скрыгат мэблі, якую перастаўляюць, і мужчынскія галасы. Хлопчык выходзіць у калідор. З пакоя суседкі два незнаёмыя мужчыны выносяць на плячах вялікі чорны гадзіннік. Мужчына ў плашчы кіруе.
— Пачакайце! Трэба загарнуць яго!
Мужчыны спыняюцца. Той, што ішоў наперадзе, прыгінаецца і апускае гадзіннік на падлогу, якраз насупраць хлопчыка.
— Стаіць,— кажа ён і міргае хлопчыку.
— Я магу заводзіць, я ўмею, мяне навучыла баба Вера!
— Завядуць і без нас,— мужчына папраўляе кепку і прытульваецца плячом да гадзінніка.
Усярэдзіне гадзінніка нешта скрыгоча.
Дзінь! Бім! Бом!
Пакуль гучыць і памнажаецца гулкім калідорам рэха металічнага ўдару — па сценах пакоя ляцяць срэбныя кляновыя лісты. Яны падаюць, павольна перакручваюцца і з лёгкім звонам чапляюцца вострымі рожкамі за шурпатасці тынкоўкі.
Гук, што раптоўна ўзнік у глыбіні чорнай скрыні і напоўніў кватэру, змаўкае...
— Каб яго! Я нават спалохаўся, як ён ляснуў! — кажа адзін з мужчын.
— Выносьце хутчэй,— гаворыць мужчына ў плашчы і накідвае на гадзіннік посцілку.
— Узялі!! — у два галасы вымаўляюць адно слова мужчыны і бяруць на плечы гадзіннік.
Яны крыху пагойдваюцца і павольна ідуць па калідоры.
— Слухай, а ты не ведаеш, куды старая клала ключ ад гадзінніка? Усё агледзеў, нідзе няма,— мужчына звужае маленькія вочкі і зазірае ў Валодзькаў твар.— Дык, можа, ведаеш?
— Не, не ведаю...— адказвае Валодзька і зачыняе дзверы свайго пакоя.
...Мужчына тупае ля пакоя бабы Веры, шчоўкае ключом і таропка выходзіць з гулкай кватэры.
Супакоенасць вяртаецца да хлопчыка паступова, разам з аднастайным шумам ветру і дажджу. Ён выходзіць на балкон, дзе пад мокрымі лавамі сядзяць галубы. У шкапчыку знаходзіць хлеб, крышыць і кідае птушкам. Здымае з паліцы чайнік, напаўняе яго вадой і палівае ўсе кактусы, што растуць на падваконні. Чайнік ставіць на заўсёднае месца, побач з кубкам.
Каля пакоя суседкі ён спыняецца. На дзвярах новая паска паперы з тым жа неразборлівым подпісам і чарнільнай пячаткай. Хлопчыку здаецца, што там, за дзвярыма, цікае гадзіннік. Валодзька прыціскаецца шчакой да патрэсканай фарбы і некаторы час прыслухоўваецца да аднастайнага бомкання буйных кропель.