— Гэй, інтэлігент, купі сабаку! Калі табе не трэба, то ёй купі! — чуецца надтрэснуты голас, і ад сцяны аддзяляецца цёмная постаць.
— Са-бач-ка! — аглядваецца дзяўчынка.
— Пайшлі, пайшлі! — прыспешвае хаду і цягне за сабой дзяўчынку мужчына з газетай.
— Сабакі! — сіпіць надтрэснуты голас.— Жывёлы.
Сабака паварочвае галаву і глядзіць на гаспадара. У вадасцёку, да якога мацуецца шворка, глуха грыміць і з шоргатам падае кавалак лёду. Сабака кідаецца ўбок. Шворка нацягваецца — чуецца хрып. З дахаў сыплюць капяжы.
— Што, волі захацеў? Месца! — злуе гаспадар.— Я — Крук. Мяне ўсе ведаюць. Я чалавек, а ты — сабака. Жывёла ты.
Крук змаўкае, садзіцца на цокаль будынка і пачынае шукаць наступнага, каму можна прапанаваць сабаку. У брудных худых пальцах дрыжыць недапалак папяросы. Круку робіцца нудна — прахожых няма, і ён торгае шворку. Сабака прыўстае і глядзіць на сагнутую постаць гаспадара.
— Нікому ты не патрэбны. Чаго падняўся, ляжаць! — Крук замахваецца. Галава сабакі ўціскаецца ў плечы.— А, страшна. Бо я гаспадар, а ты... Каго мне баяцца? Няма каго.
Непадалёк працуюць дворнікі. На шэрасці вуліцы яны вылучаюцца яркімі сігнальнымі камізэлькамі. Стары аднастайна падымае і апускае цяжкі лом. Тоўсты ўчарнелы лёд трэскаецца, пырскаюць бліскучыя аскепкі.
— Анічога сабака, нат да аўчаркі падобны,— звяртае ўвагу старога хлопец, што працуе побач. Ён на імгненне спыняецца, рыдлёўка з шырокім абсечаным лязом замірае ў паветры.— Сапраўды, сабака што трэба.— Хлопец падхоплівае брыль лёду і адкідвае на газон, пад чорныя камлі дрэў.
— Ану, пайшлі адсюль! — крычыць Крук на хлопчыкаў з каляровымі ранцамі, што спыняюцца каля сабакі.— Каму сказаў?
Дзеці спалохана адбягаюць і спяшаюцца па вуліцы. Сабака міргае. У вадасцёку чуецца шум. Вострыя вушы нашаторваюцца.
— Чаму б вам не набыць сабаку. Відаць, танна аддае,— звяртаецца малады да старога.
— Не люблю сабак,—стары прыпыняецца, выцірае лоб.— Ні аўчарак, ні паляўнічых не люблю...
— Што сталі, цюкайце,— хлопец глядзіць наперад, туды, дзе вузкая вулачка ўпіраецца ў праспект.
За імі застаецца чорны вільготны асфальт, на якім растаюць белыя аскепкі.
— Я сваё адцюкаў,— звяртаецца да маладога стары,— і ломам цюкаў, і кайлом, і сякерай цюкаў.— Стары гаворыць без злосці і абурэння.
— Тады навошта вам гэта праца? Вы ж на пенсіі,— у голасе хлопца непаразуменне.— Я чаму працую? Мне грошы патрэбны, надакучыла ад бацькоў залежаць.
— Не ад бацькоў, дык ад іншых будзеш залежаць. На гэтым і трымаецца свет.
— Ну, вы як настаўнік даводзіце.
— Цяпер не настаўнік, а вось вуліцу мяту. Смецце прыбіраю.
— А хто вас прымушае, вы ж ні ад кога не залежыце?
— Ніхто мяне не прымушае. Прывык працаваць. А незалежнасці няма,— стары прыпыняецца і аглядае вуліцу.
— Ну, гэта не! Калі маеш грошы — ёсць і незалежнасць. Адносная, канечне,— удакладняе хлопец і разам з раскрышаным лёдам падграбае рэшткі газет, леташняе лісце і рознае смецце. Падграбае і шпурляе на газон.
— Купі сабаку, дзед! Купі! Добры сабака,— заступае дарогу пенсіянеру з валізкаю Крук.
— Які я вам дзед? — абураецца пенсіянер.— Як вам не сорамна, мужчына? Сабаку прадаяце...— пенсіянер спыняецца з надзеяй выказацца, але Крук рэзка перапыняе яго:
— Ідзі, ідзі, тупай! Ходзяць розныя, не спытаць.
Пенсіянер пакрыўджана ківае галавой і, пазвоньваючы малочнымі бутэлькамі, паварочвае ў двор.
Дворнікі працягваюць працу. Яны паступова набліжаюцца да вадасцёку, з якога бяжыць струмень і прамывае ў тоўстым лёдзе равок. Сабака мружыць вочы і слухае шум вады.
Вуліца з чатырохпавярховых дамоў шэрая і непрыбраная. На атынкоўцы фасадаў рагі вільгаці. З дахаў сыплюць капяжы. Няўтульна.
З двара, дзе знік пенсіянер, выходзіць падлетак. Ён набліжаецца да сабакі і кідае яму цукерку. Шворка нацягваецца, да цукеркі застаецца крок. Падлетак падымае яе і з далоні дае сабаку.
— Не браць! Фу! Я каму кажу! — істэрычна крычыць Крук.— Фу! Месца!
Але сабака з’ядае цукерку і глядзіць на падлетка.
Крук хапаецца за шворку, цягне і б’е сабаку нагой. Сабака скуголіць і прыціскаецца да вадасцёку.
— Месца! А ты, шчанюк, пайшоў адсюль! Купі — тады кармі, а пакуль я гаспадар! Хачу кармлю, хачу заб’ю!
— Вар'ят! — кідае ў адказ падлетак і незалежна шыбуе прэч.
— Я! Я! Я гаспадар! Я Крук! Мяне ўсе ведаюць! Я...— ён нарэшце супакойваецца і спрабуе запаліць недапалак.— А цябе заб’ю, калі ніхто не купіць.
Дворнікі ў сваіх сігнальных камізэльках набліжаюцца да раўка, у якім струменіць мутная вада.
— Гаспадар горшы за сабаку. Такіх забіваць трэба,— у рытм рухаў кажа малады і моцна б’е ў лёд.
— Кожны мае гаспадара, якога ён варты,— стары глядзіць на недагледжанага сабаку і адкідвае цёмныя брылі лёду.
— Лепш быць бяздомным, чым за такім гаспадаром.
Стары не адказвае. У вадасцёку абрываецца і грукоча лёд. Сабака кідаецца ўбок, амаль пад ногі маладому.
— Месца! Сядзець! — сіпіць Крук.— Заб’ю, падла!
Сабака скуголіць і ціснецца да сцяны. Малады бярэ ў старога рыдлёўку і кароткім ударам перасякае шворку.
— Бяжы! Бяжы, сабака! Бяжы! — адначасова просіць і загадвае хлопец.
Нейкае імгненне сабака вагаецца, але потым бяжыць за рог дома.
— Ты што? Я цябе! — крычыць гаспадар, але да хлопца не набліжаецца.— Я Крук.
— Ану, валі адсюль! Крук! Ты што, не зразумеў? — ціха, амаль шэптам кажа хлопец. Ён на галаву вышэйшы за Крука і амаль удвая шырэйшы ў плячах.— Ідзі, і каб я цябе не бачыў.
Крук лаецца і, паслізгваючыся, сунецца ў бок праспекта.
— Ідзі, ідзі! — пераможна гучыць яму ўслед.
Малады бярэ ў старога лом і працуе. На твары задавальненне. Стары пачынае адставаць.
— Дарэмна ты гэта зрабіў,— стары спыняецца.— Нічога ты гэтым не зменіш...
— Змяніў. Што яму за шчасце жыць з такім вар’ятам? А цяпер яму воля.
— Воля. Толькі адчуеш яе, ірванешся да яе, а ашыйнік і перахопіць дыханне. Шворка нацягнецца — і ўся воля,— стары глядзіць у той бок, куды пабег сабака.
— Шворку я перасек,— упэўнена кажа хлопец.
— Воля. Адкуль яму ведаць волю, калі нарадзіўся на ланцугу. Яму воля за гаспадаром...— стары нагінаецца і адкідвае скрышаныя брылі пад дрэвы.
Вуліца асветлена сонцам. Асфальт, вызвалены ад скарынкі лёду, падсох, зрабіўся шэры.
Цывільна апрануты хлопец ідзе па тратуары.
— Гэй, інтэлігент, купі сабаку! — чуе знаёмы надтрэснуты голас.— Амаль задарма аддам.
Ля шэрай сцяны постаць Крука. Побач з ім навязаны да вадасцёку сабака. Хлопцу здаецца, што сабака вінавата міргае і ціснецца да сцяны. Крук не пазнае і безнадзейна прапануе: «Інтэлігент, купі сабаку!»