Цёплым красавіцкім днём ён вяртаўся дамоў. Святлафор на скрыжаванні вуліц успыхнуў жоўтым святлом. На сярэдзіне вуліцы ён сутыкнуўся з дзяўчынай. На імгненне яны спыніліся. Святлафор успыхнуў чырвоным святлом, і яны засталіся ўдваіх між машын, на белай крэсе, што падзяляла дарогу. Яго звалі Максім, яе — Грэта. На зялёнае святло яны рушылі разам. Ён паабяцаў прыехаць да яе.
Каб не залежаць ад гарадскога транспарту, які працуе да гадзіны пасля поўначы, ён ездзіў да яе на ровары.
Яна жыла на ўскраіне горада. На транспарце, з перасадкамі і чаканнем на прыпынках, шлях займаў амаль гадзіну, на ровары ён даязджаў раней.
Ён выносіў ровар у двор і аглядаў яго. Шчоўкаў нікеляваным пераключальнікам хуткасці. Кратаў тонкія бліскучыя спіцы, прыўзнімаў ровар і круціў педалі. Націскаў адну ручку храпавіка, потым другую. Ад лёгкага націску колы рэзка спыняліся, і бліскучыя спіцы заміралі. Ён садзіўся на ровар і рабіў невялікі круг па двары. Ровар спачатку парыпваў, потым ішоў мякка, з аднастайным шоргатам па шурпатым асфальце. Максім пераключаў хуткасць і выязджаў на вуліцу.
Вокны высокіх будынкаў адбівалі захад. Шкло чырванела ў халодным паветры, і здавалася, што яно плавіцца. Вуліцы шарэлі і страчвалі ахутаныя папяловым змрокам свае геаметрычна акрэсленыя абрысы. Запальваліся ліхтары, лямпачкі, падфарнікі машын, неонавыя рэкламы — і вуліца пачынала плыць зіхоткай ракою.
Ён не любіў ехаць услед за аўтобусам ці тралейбусам. Вялікія, з асветленымі салонамі, яны нагадвалі акварыумы, а пасажыры — рыб, што ўтаропіліся ў шкло і пазіраюць на яго з цікаўнасцю і непаразуменнем. Аўтобусы і тралейбусы спыняліся, адчынялі дзверы, расплёсквалі жоўтае святло, прымалі новых пасажыраў. Ён прыгінаўся, мацней націскаў на недалі, абмінаў асветленыя скрыні і з палёгкай уздыхаў.
Паступова ён звыкаўся з плынню вуліцы, не палохаўся рэзкіх сігналаў і ўспрымаў яе сваёй тэрыторыяй. Ён адчуваў, як трэба ехаць да святлафора, каб не спыняцца і заўсёды трапляць на зялёнае святло.
На стыках рэек цяжка грымелі перапоўненыя трамваі. З-пад дуг ляцелі сінія іскры і на момант выхоплівалі нежывым святлом яго постаць на лёгкім спартыўным ровары. Ён паспяваў заўважыць сваё адлюстраванне, імгненнае і падобнае да негатыва.
Вуліца павольна ўздымалася на мост. Цёмная перспектыва дарогі ўпіналася ў халоднае, ужо згаслае неба. На мосце было ветрана. Ровар рухаўся марудна і цяжка побач з тратуарам.
З моста быў бачны яе дом, што бетонным кубам узвышаўся над купамі абляцелых таполяў і нізкімі будынкамі.
Ён пераставаў круціць педалі, прыгінаўся, і ровар сам набіраў хуткасць. Сапсаваная маланка скураной курткі разыходзілася, халоднае паветра ахоплівала цела, і з’яўлялася пачуццё палёту над шурпатай плоскасцю асфальту.
— Ты зноў на ровары? — пытала яна замест прывітання.
— На ўласным транспарце.
— Праходзь, калі ласка.
Ён пакідаў ровар у калідорчыку, зачыняў дзверы і праходзіў у кватэру. Здымаў старую выцертую куртку. Развязваў доўгі трохколерны пасясты шалік, глядзеў у вялікае авальнае люстра на свой абветраны твар і чырвоныя рукі.
— Ты пахнеш ветрам,— гаварыла яна і цалавала яго ў халодныя вусны.
— Добры вечар, Грэта.
— Я чакала цябе, Максім.
Яна патушыла святло. Ён павярнуўся і прайшоў паўз зачыненыя асветленыя дзверы залы ў яе пакой. Адразу сеў у мяккае скураное крэсла і ўзяў кніжку, што ляжала пад настольнай лямпай на стале.
Яна зайшла ўслед за ім і села насупраць у такое ж вялікае і мяккае крэсла.
— Чытала?
— Чакала.
— Ты ўжо даўно чытаеш гэту кніжку.
— Мне падабаецца чытаць доўга.
— Давай раскажу, чым яна скончыцца.
— Не трэба — будзе нецікава чытаць.
— Затое будзе цікава слухаць.
Яна паднялася, падышла да яго, узяла кніжку і паклала на стол.
— Максім, гэта блага скончыцца, калі ты не кінеш ездзіць на ровары.
— А кніжка скончыцца добра.
— Мы зараз не пра кніжку, а пра цябе.
— Ты ўвесь час гаворыш пра ровар, быццам няма пра што іншае. Мне гэта надакучыла,— сказаў ён і ўзяў кніжку.
Яна падышла да акна і адсунула цяжкую барвовую штору. Залатыя кветкі на барвовай тканіне варухнуліся.
Ён падняў вочы. Яна ўзіралася ў чорнае шкло і малявала нябачнае на бліскучай паверхні. Звонку вертыкальнымі рыскамі беглі кроплі дажджу. Яна адной рукой трымала крухмальнае крыло белай гардзіны, другой вяла па шкле. У яе прыгожыя рукі з доўгімі маціцовымі пазногцямі. На яе вязанай срэбна-карычневай кофце вялікія маціцовыя гузікі. З такою жа спражкаю вязаны пояс мякка перахоплівае талію. У яе правільны твар з ясна акрэсленымі вуснамі. У яе тонкія чорныя бровы і блакітныя празрыстыя вочы, але зараз яны чорныя, таму што адбіваюць цемру за шклом.
Яна маўчыць. Ён перагортвае старонкі.
— Калі выпадзе снег, ты не зможаш ездзіць на ровары.
— Я прыеду на лыжах. Табе гэта больш падабаецца?
— Ты аддаляешся.
— Табе здаецца.
Ён паклаў кніжку на стол.
— Я чакала цябе.
— А каб я не прыехаў?
— Ты прыехаў.
— Дзякуючы ровару.
— Каб ты прыехаў на аўтобусе, можна было б пайсці ў кавярню.
— Мы можам пайсці і зараз.
— У цябе такі выгляд, што лепш сядзець дома.
— Там цёмна. Каму ёсць справа да майго выгляду?
— Табе будзе халодна,— сказала яна і павярнулася да яго. Крухмальнае крыло гардзіны хіснулася і знерухомела. Па чорным шкле беглі вертыкальнымі рыскамі кроплі дажджу.
— Пайшоў дождж.
— Максім, а ты памятаеш снег, які быў мінулай зімой?
— Я памятаю снег, які быў у красавіку.
— Красавіцкі снег — гэта немагчыма.
— Гэта праўда. Я таму і запомніў, што гэта немагчыма. Ён хутка выпаў і да вечара знік.
— А чаму я не памятаю?
— Кожны памятае тое, што яго здзівіла. Мяне здзівіў той раптоўны снег.
— Мне падабаецца зіма, падабаецца снег, але красавіцкі я не памятаю,— сказала яна, павярнулася і пачала глядзець праз белую крухмальную гардзіну.
— Я магу расказаць пра той снег.
— Максім, ты не адчуваеш, што мы гаворым пра рознае.
— Мы гаворым пра снег.
— Мы гаворым пра розны снег.
— А якая розніца?
— Я памятаю снег, што быў зімой. Ты памятаеш красавіцкі. У нас розныя ўспаміны.
— У нас ёсць і агульныя.
— Ёсць, але ты ўспомніў красавіцкі снег.
Ён пазіраў на зашклёную шафу. На акуратныя рады кніжак з залатымі літарамі на скураных карэньчыках. Побач з шафай пакрытая пледам у буйную чырвона-карычневую клетку распласталася нізкая канапа. Плед быў колкі. Ён успомніў, што, калі пазіраць з канапы на крыштальную люстру, робяцца бачнымі тры лямпачкі, а цень ад люстры нагадвае кветку на доўгай сцябліне. Кветку, якая ляжыць на белай плоскасці столі.
Ля канапы на барвовым дыване ляжаў вялікі клубок шэрых ваўняных нітак. З клубка тырчэлі два бліскучыя нікеляваныя пруткі. Ён успомніў, што яна ходзіць у сваім пакоі босая.
— Да чаго гэта падобна? — спытала яна, перахапіўшы яго позірк.
— Што?
— Клубок са спіцамі.
— Не ведаю,
— А я ведаю, што з гэтага атрымаецца.
— А да чаго падобныя аўтобусы і тралейбусы ў начным горадзе?
— Самі да сябе,— сказала яна і зноў паглядзела ў акно.
— А мне яны нагадваюць акварыумы, а людзі — рыб, якія глядзяць на свет праз шкло.
— Лепш бы ты ездзіў як усе, у «акварыумах»,— яна зрабіла націск на апошняе слова.
— «Акварыумы» не ездзяць пасля апоўначы.
— Хопіць пра гэта. Пойдзем вячэраць, нейкая бясконцая размова.
Грэта падышла, дакранулася да яго рукі. Максім падняўся і пайшоў за ёй на кухню.
— Табе падабаюцца гэтыя ніткі? — яна падняла шэры клубок, як толькі яны вярнуліся з кухні.
— Ніткі шэрыя,— ён сеў у крэсла.
— Я вырашыла звязаць табе світэр з гэтых нітак.
— Калі шэры — дык швэдар. Швэдар гучыць больш утульна.
— Гэта сапраўдная свойская воўна, табе будзе ў ім цёпла. Швэдар, ровар — прыгожыя словы. Табе патрэбен швэдар, хутка зіма. Мне будзе прыемна яго вязаць.
Яна паклала клубок у крэсла. Адчыніла стол, выцягнула шуфлядку, дзе ляжалі невялікія клубкі сініх нітак, і знайшла цыратовую стужку-метр.
Цыратовая стужка аперазала яго. Дакранулася халодным металам да шыі, крутанулася вакол рукі і, кінутая на стол, знерухомела.
З другой шуфлядкі яна дастала ліст паперы і аўтаматычную трохколерную ручку. Потым намалявала швэдар.
— Твой малюнак не падобны да мяне.
— Швэдар будзе па табе. Не перашкаджай, я запішу некалькі лічбаў.
Яна напісала лічбы, узяла клубок, села ў крэсла.
Ён узяў кніжку і пачаў перагортваць па некалькі старонак. Яна паблісквала пруткамі і набірала петлі.
— Гэта цяжка і доўга,— сказаў ён.
— Гэта цёпла і прыгожа.
— Мне шкада твайго часу.
— Мне шкада цябе.
— Грэта, я магу абысціся без швэдара.
— Я не магу,— яна спынілася.— Не перашкаджай, я лічу.
— Мы перасталі разумець адно аднаго.
Яна маўчала і лічыла петлі. Галава была нахілена. Вачэй ён не бачыў. Вусны рухаліся — яна лічыла петлі.
— Раней мае паводзіны не былі дзіўныя для цябе. Табе падабалася, што я прыязджаў на ровары.
— Ты гэтага не заўважаў.
— Але чаму я заўважаю гэта зараз?
— Таму, што ты параўноўваеш мяне з іншымі.
— Я не ведаю іншых.
— Мне цяжка пра гэта гаварыць.
— Цяжка, але ты сама вымушаеш весці такую размову.
— Прабач, Максім, я больш не буду.
Яна паклала клубок і пруткі на падлогу. Потым устала з крэсла і зачыніла стол. Ён схіліўся над кніжкай.
Грэта стаяла перад акном. Дождж перастаў. У чорнай вугальнай цемры гарэлі рэдкія ліхтары. Вокны дамоў былі цёмныя. Прыпынак ля дарогі пусты. Апошнія аўтобусы не спыняліся ля прыпынку — яны вярталіся ў парк. Спічастая тэлевежа гарэла дзвюма чырвонымі кроплямі святла. Вецер хістаў вершаліны таполяў. Праехаў тралейбус, сыпануў сінія іскры. Святло выхапіла кавалак дарогі ў бліскучых калюгах. Яна ўспомніла яго сагнутую постаць, калі ён уз’язджае на мост. Над мостам неба было чорнае і глыбокае. Тралейбус зноў сыпануў сінія іскры і знік за мостам. Дождж перастаў, па шыбцы не беглі кроплі.
— Сіняе святло ўначы палохае.
Ён зірнуў на яе.
— Палохае, як яно пульсуе.
— Калі ты едзеш ад мяне, я заўсёды гляджу ў акно, пакуль ты не схаваешся за мостам.
— Я колькі раз аглядаўся, але тваё акно было цёмнае.
— Я не буду тушыць святло, пакуль ты не схаваешся за мостам.
— Я азірнуся.
— Лепш не азірайся.
Яна занялася вязаннем. Ён чытаў кніжку.
— Грэта, цябе ніколі не цікавіла тое, што я раблю.
— Як і цябе не цікавілі мае заняткі.
— Ты не расказваеш пра іх.
— Я ведаю, табе гэта нецікава.
— Можа, і так. А мае справы?
— Я нічога ў іх не разумею. Гэта цікава тваім сябрам, табе самому.
— Хочаш, я раскажу, чым займаюся зараз?
— Лепш другім разам.
— Мы заўсёды пакідаем цяжкія размовы для другога разу. А калі яго не будзе?
Яе пальцы спыніліся.
— Я звяжу табе швэдар з сіняй паскай, ты згодзен?
— Ты звяжаш швэдар, я ў гэтым упэўнены.
— Максім, ты ездзіш на ровары, каб не залежаць ад мяне.
— Зноў ровар. Я езджу на ім, каб не залежаць ад транспарту.
— Я не пра ровар. Я пра тое, што мы не разам. У нас розныя справы, розныя ўспаміны, рознае жыццё.
— Ты перабольшваеш, Грэта.
— Я недагаворваю.
— Кажы.
— Гэта немагчыма.
— На спартыўным ровары ўдваіх.
— Ты не хочаш мяне зразумець.
— Я разумею.
— Я хачу быць побач.
— Я магу цябе везці.
— Ты жартуеш, калі трэба гаварыць сур’ёзна.
Яны некалькі хвілін маўчалі.
— Ты можаш ездзіць на ровары. Я не супраць,— прагаварыла яна і глянула на яго.
— Я падумаю, я ўсю дарогу буду думаць...
Пасля цеплыні кватэры ў двары было холадна. Ён удыхнуў паветра і скалануўся. Паправіў шалік, тужэй зацягнуў яго вакол шыі. Прыўзняў ровар, крутануў педалі. Сеў, адштурхнуўся ад бардзюра і выехаў на вуліцу.
Дарога была ў калюгах, якія адбівалі святло рэдкіх ліхтароў. Дарога пачынала ўздымацца на мост. Над дарогай, крыху асветленай, адразу пачыналася чорнае неба. Яму здалося, што там, дзе дарога сутыкаецца з небам,— строма. Ён цяжка круціў педалі. Ровар рухаўся, набліжаўся да чорнага неба, якое рабілася адчувальна халодным.
Ён ледзь уз’ехаў на мост і застыў на самай высокай кропцы. Некалькі імгненняў ён трымаў раўнавагу, супраціўляўся сустрэчнаму ветру. Ён хацеў азірнуцца на яе акно. Ровар зрушыў уперад, перасек вяршыню моста.
Ён націснуў на педалі і пачаў круціць іх хутчэй і хутчэй. Ровар імчаў па белай крэсе. Ён не шкадаваў ровара і не зважаў на калюгі і вецер. Ён імчаў насустрач святлафорам, што пульсавалі жоўтым святлом.
Ён разагнаў ровар, не адчуваючы хуткасці. Дамы ператварыліся ў чорна-шэрую сцяну. Ровар імчаў, але Максіму здавалася, што ён стаіць на месцы, на самай высокай кропцы моста, на белай крэсе, што падзяляе дарогу.
Цёплым красавіцкім днём ён вяртаўся дамоў. На скрыжаванні вуліц яго спыніў святлафор. Па другім баку вуліцы ішла Грэта поруч з хлопцам, апранутым у шэры швэдар з сіняю паскай. Максім паглядзеў на іх, і яму стала няёмка. Святлафор успыхнуў чырвоным святлом. Максім падумаў, што і ў красавіку бывае снег.