Учацвярых, сям’ёю, яны выехалі за горад, на прыроду — на Мінскае мора. Дзень, на жаль, быў хмуры. Шэрая (светлая адно там, дзе стаяла сонца) каламуць плыла па небе, а ў душы людзей, якіх сабралася сюды не адна сотня, заплывала засмучанасць.
Мора было густое, цёмнае, і толькі параходы на ім рэзалі вочы асляпляльнаю, чыстаю, бы снег, белізною, акурат толькі на іх свяціла сонца. Цвілі сады, і квецень іх была такой жа першароднай белізны.
Дзьмуў, браўся парывамі вецер, сыпаў у твар пяском. Берагі былі пустыя, калі не лічыць рыбакоў, якія зацята махалі вудзільнамі, стоячы босымі ў вадзе.
Шатуневіч разам з сумкаю нёс у руках складзенае бамбукавае вудзільна; хацеў зразу павярнуць да мора, але жонка не згадзілася:
— Лепей вунь туды, у саснячок, там зацішней... — Яна клапацілася пра дзяцей — сына і дачку.
У саснячку, дзе была зелянейшаю трава, яны атабарыліся. Разаслалі на зямлі байкавую коўдру, наверх — ватны дзіцячы сеннічок. Жонка дастала з сумкі бутэльку вінаградна-яблычнага соку і дала дзецям; стала растрыбушваць залаціста-падрумяненую ў гастраномаўскім грыль-апараце курыцу. Дала сыну мяккае, пяшчотнае крыльца, якое ён любіў таму, што «ў ім многа костачак».
Шатуневіч схадзіў з бляшанкаю, якую прадбачліва падняў на дарозе, у нізовінку і накапаў пад трухлявымі лаўжамі чарвякоў. Сын ужо чакаў яго, нецярплівасцю гарэлі яго цёмныя, бы вішні, вочы.
Пайшлі туды, дзе было сама больш рыбакоў, хаця гэта і не рыбацкі прынцып: сапраўдны рыбак заўсягды шукае зацішак, адзіноту; але, мабыць, тут у іншых месцах рыба не клюе, падумаў Шатуневіч, апынуўшыся на Мінскім моры ўпершыню.
Бераг быў пакаты, жвірысты; каля яго плавала апельсінава-жоўтая пена, напаўзала на пясок, а наступная хваля забірала яе з сабою назад у ваду.
Сярод рыбакоў было шмат падлеткаў; яны няўмела ўвіхаліся з вудзільнамі, чаплялі адзін аднаго кручкамі; лішне падавалі галасы. Шатуневіч ледзь уціснуўся між імі.
Можна было падумаць, што ён чараўнік ці накапаў нейкіх адмысловых чарвякоў — не паспяваў закідваць вудачку, як у яго клявала: выцягваў то акунька, то ёршыка. З двух бакоў на яго здзіўлена, а то і з зайздрасцю касіліся суседзі: во, апошні прыйшоў і ўсю рыбу перацягае. У рыбнай лоўлі Шатуневіч не быў навічок: вырас на рэчцы — і гэтым усё сказана.
Ён хацеў адысці далей, каб не цвяліць рыбакоў, як пачуў жаночы голас. Каля самага берага стаяла жанчына; яна трымала за руку маленькую дзяўчынку з шырокай драпінаю на носе і гаварыла да шчуплага, зусім худога хлапчука, які аніяк не мог закінуць вудачку: вецер дзьмуў з мора і адносіў лёгкі, з пёрка, паплавок за спіну. Шатуневіч як павярнуўся, так і застыў: уразіла жанчына. Яна была маладая, гадоў на трыццаць, з чыстым круглявым тварам, у меру паўнаватымі вуснамі; цёмная караткаватая спадніца адцяняла белізну яе зграбных, моцных у лытках ног.
— Далей! Далей кідай... — раіла жанчына хлапчуку. Нарэшце той закінуў вудачку, але паплавок шлёпнуўся на ваду каля саменькага берага. — Рыбак з цябе!.. — засмяялася лагодна жанчына. У яе былі дзіўна белыя роўныя зубы, і толькі адна шчарбінка ў верхнім радзе (на месцы вочнага зуба) псавала іх.
Шатуневіч убачыў, што лёска ў хлапчука кароткая і на вузлах. «Ведама, з маці прыйшоў, — падумаў ён, і тут жа закалола ў мазгі думка: — А дзе бацька? На рыбу звычайна ходзяць з бацькам. Няўжо няма? Але тады наўрад і жанчына пайшла б з дваіма дзецьмі...»
Шатуневіч глянуў на сваю вудачку: на вудзільна быў наматаны вялікі запасны канец лёскі. Ён падышоў да хлапчука.
— Дай-ка, — узяў у яго з рук вудачку. Адшчыкнуў зубамі канец сваёй лёскі і надвязаў хлапчукову. Жанчына прысела, выціраючы тварык дачцэ, і Шатуневіч міжволі ўбачыў яе круглыя белыя, прыгожыя калені. А тады не пасаромеўся заглянуць зблізку і ў твар. О, шчасце! У жанчыны на белай скуры каля носа былі рассыпаны рэдзенькія пяшчотныя вяснушкі, якія так падабаюцца яму заўсёды ў жанчынах і незразумела, глыбока хвалююць. Жанчына адкрыта, з удзячнасцю глядзела на яго і міла жмурыла левае вока, мабыць, каб схаваць лёгенькую чырвань на шчоках, што выступіла той жа міг, калі ён задужа смела затрымаў позірк на яе каленях.
— Цяпер кідай, — сказаў ён хлапчуку. Той махнуў вудзільнам. — О, гэта голас!..
Вочы ў хлапчука ззялі бязмежным шчасцем, ён нахіліўся ўперад, як не кранаўся носам паплаўка. Жанчына адышла з дзяўчынкаю далей — на траву, і Шатуневіч паспеў убачыць яе са спіны: белыя валасы, перавязаныя ружоваю стужачкаю каля патыліцы, даставалі да спадніцы і закрывалі тонкі стан.
«Адкуль гэты цуд, гэта сонца жаночай дасканаласці? Каму яно свеціць?» — Такія жанчыны Шатуневічу прыходзілі толькі ў снах; ён ужо не лавіў рыбу, аддаў вудачку сыну, і той з прастадушнаю дзіцячаю важнасцю трымаў яе ў руках.
Хлапчуку не шанцавала — рыба ў яго не клявала. Шатуневіч зняў са свайго кручка акунька і працягнуў яму.
— Занясі сястрычцы — няхай пагуляе.
Хлапчук спрытна, як кот, выхапіў у Шатуневіча рыбку.
— Мамачка!.. — І, кінуўшы на ваду вудачку, пабег да маці. Там яны ўсе трое ўсміхаліся. Шатуневіч пачуў: «Лаві, лаві, Косцік, а то прыйдзе бацька...» — Канец фразы адарваў вецер і панёс лугам.
«Значыць, бацька ёсць!..»
Цяпер Шатуневіч з нецярплівасцю чакаў, калі прыйдзе той шчасліўчык, якому дзень і ноч свеціць «сонца жаночай дасканаласці». Лавіў рыбу ён, бадай, несвядома, у нейкім раўніва-неадчэпным чадзе раздражнення.
Здалося: яму кальнулі шылам пад рэбры — за спінаю, у тым месцы, дзе стаяла жанчына, загаварыў мужчына. Баяўся аглянуцца, слухаў, лавіў вушамі хрыплаваты, бы прастуджаны, нейкі сутаргава-перацяты мужчынскі голас.
Хлапчук нарэшце спаймаў рыбку.
— Тата! Мамачка! Рыбка!..
Падышлі жанчына з дзяўчынкаю на руках і мужчына... Не, не мужчына, а хлапчук, падобны на мужчыну: невысокі, касцісты, з загарэлым, цёмным тварам, з сіняком пад вокам; русыя сухія, як усё роўна запыленыя валасы свіцяцца на макаўцы, тырчаць каля вушэй. На атрэпаныя ўнізе штаніны наліп мокры пясок. Мужчына ўзяў у хлапчука вудачку, махнуў ёю, і Шатуневіч убачыў, што рука ў таго спісана татуіроўкаю аж да самага локця.
І жаль, і грэблівасць, і гнеў, і абурэнне — усё разам абрынулася на Шатуневіча, сціснула яму скроні, як абручом.
Ён баяўся глянуць на жанчыну, бо думаў з тупою эгаістычнаю саманадзейнасцю, што ёй будзе сорамна перад ім.
— Тата, клюе!.. — штурхаў яго пад локаць сын.