Казка пра Веру-вавёрачку,
Пра яе гора-горачка,
Пра яе маленькіх дочак,
Пра вавёрчын малаточак,
Пра птушынага пасла -
Даўганосага бусла,
Пра жыццё-быццё лясное
І яшчэ пра тое-сёе.
Забалелі ў вавёрачкі зубкі,
Не можа раскусіць арэхавай шкарлупкі.
Плача Вера-вавёрачка:
- Ой, гора маё,
Горачка...
Сабралася ўся вавёрчына радня.
Думаюць, гадаюць усю ноч да дня:
Як тут быць,
Што рабіць?
Прыкладаюць дочкі
Мамачцы прымочкі,
Грэюць унучкі
Бабульцы анучкі.
Яшчэ болей баляць вавёрчыны зубкі -
Не можа крануць арэхавай шкарлупкі.
Вестку паслалі старэйшаму сыну,
Той адразу ўсе справы пакінуў,
І праведаць хворую маці прыехаў,
І прывёз поўны мех ёй арэхаў.
Ён не знаў, што баляць у вавёрачкі зубкі,
Што не можа крануць яна імі шкарлупкі.
Госцю маці гаворыць:
- Сыночак,
Ты прывёз бы мне малаточак.
Не трудзіла б я зубкі,
Не верадзіла,
Малатком бы шкарлупкі
Біла.
- Што ж, - кажа сын, -
У маёй старане
Ёсць каваль - лепшы мой друг,
Ён можа скаваць для мяне,
Што я захачу, - нават плуг.
- Мне плуг не патрэбен, сыночак,
Хай зробіць ён мне малаточак.
- Мама, -
Гаворыць ёй сын у адказ, -
Я дам тэлеграму,
Ён зробіць ураз.
Сарваў сынок
Дубовы лісток -
Тэлеграма гатова:
«Я жывы і здаровы.
Толькі баляць у мамачкі зубкі -
Не можа кусаць арэхавай шкарлупкі.
Прашу, дружок,
Зрабі малаток».
Сказалі сёстры брату:
- Навошта
Табе самому хадзіць
На пошту?
Мы самі знаем, дзе стары граб.
Даўно мы хацелі
Збегаць на тэле...
Даўно мы хацелі
На тэле-
Граф.
- Ну, што ж, імчыце, -
Сказаў браток, -
Занясіце лісток,
Вазьміце квіток.
- Нясіце, - сказала мама, -
Каб сёння ж
Дайшла тэлеграма,
Няхай сам начальнік на бланку
Паставіць пячатку,
Што гэта «маланка».
Імчацца шустрыя сёстры,
Мільгаюць дрэвы
І вёрсты.
Прымчаліся
Ў самы гушчар.
Што тут такое?
Пажар!
Усё ў агні - і лісцё, і галіны,
Але здагадаліся сёстры,
Што гэта -
Прыбеглі
На самы разгар лета
І палаюць агнём
Не галіны,
А спеюць
Чырвоныя арабіны.
Імчацца далей сёстры няспынна,
Мінаюць гушчар
І пажар арабінны.
І вось перад імі
Новая пацеха:
Дрэва,
А на дрэве - арэхаў, арэхаў!
А спеленеча-ча-ча-чкія,
А жоўценеча-ча-ча-чкія,
А поўненеча-ча-ча-чкія,
А на вяршэча-ча-ча-чку, -
Шкада,
Не ўзялі з сабою
Мяшэчачка.
І тут яны ўспомнілі,
Што баляць у матулі зубкі,
Што не можа яна раскусіць арэхавай
Шкарлупкі.
Хутчэй жа,
Хутчэй,
Хутчэй туды,
Туды,
Дзе растуць
Старыя дубы!
Лістамі сцежку
Сцеле
Граб,
Прыбеглі сёстры
На тэле-
Граф.
Шматпавярховы дом -
Высознае дрэва
З акном-дуплом,
Уваход налева.
Калі ўмееш - чытай сам,
Што напісана пад аконцам:
«Прыём тэлеграм
Да захаду сонца».
Вавёрка ў дупло
Лапкамі: стук-стук,
А ім у адказ:
- Хто тут?
Хто тут?
Не лезьце ў дупло -
Ужо сонца зайшло!
Сталі сёстры прасіць:
- Дзядзюхна начальнік,
Тэлеграму трэ адбіць,
Гэтак мы імчалі,
Гэтак беглі
Праз гушчар,
Праз агонь,
Праз пажар...
Хворая ў нас маці,
Дзядзюхна дзяцел...
Падабрэў начальнік,
Непрыступны маўчальнік,
Акуляры надзеў,
На лісток паглядзеў.
- Добра, - кажа, - пашлю
Заўтра ўранку кавалю.
- Як гэта заўтра ўранку?
Нам загадала мама,
Каб вы паслалі з маланкай
Нашу тэлеграму.
- З маланкай? - здзівіўся дзяцел. -
А дзе ж яе ўзяці?
Не працуе бесперастанку
У мяне на пасылках маланка.
Бывае
І яна выхадная.
- Хай тады кавалю на дом
Заімчыць тэлеграму гром.
- Гром? - усміхнуўся начальнік. -
Гром?
Ён толькі з работы
І спіць
Непрабудным сном.
- Хто ж перадасць тэлеграму,
Хто ж?
- Дождж, - сказаў ім начальнік, -
Дождж!
І застукаў
Начальнік,
Непрыступны
Маўчальнік,
Дзюбаю: тук-тук!
Тоўстаю: ток-ток!
І з лістка
На лісток
Пацёк
Ручаёк...
Бягуць вавёркі дадому
І чуюць,
Як іх тэлеграму
Кроплі друкуюць:
«Тук-ток,
Кавалёк,
Прышлі маме
Малаток.
Разбалеліся ў мамачкі зубкі,
Не можа раскусіць арэхавай шкарлупкі».
Паплыў паток,
Пагнаў лісток,
Панёс удаль,
Дзе жыве каваль -
Стары воран,
Як вугаль, чоран.
Прыйшла тэлеграма якраз у час,
Кавалю не дае спакою заказ.
Сон яго не бярэ,
Яда не лезе:
Як зрабіць малаток -
Няма жалеза.
- Знайсці жалеза я бяруся, -
Сказаў кавалю даўганосы бусел.
Ён абуў чырвоныя боты
І палез
У балота.
А праз гадзіну ўжо бусел
Вярнуўся:
- Так і так.
Ляжыць у канаве «тыгра» -
Нямецкі танк.
Пайшоў каваль
З прыладамі, -
Чоран воран, -
Паставіў кавадла,
Распаліў горан,
Скінуў кажух,
Надзеў хвартух,
Узяў абцугі,
Прайшоў раз-другі.
Жалеза не відаць -
Гара іржы.
- З чаго мне каваць
Малаток -
Скажы?
Падумаў бусел:
«Прыйдзецца, мусіць,
Самых дужых звяроў склікаць,
Каб забітага «тыгра»
Па костачках разабраць».
Прыйшоў мядзведзь,
Злуецца, равець,
Прыйшоў воўк -
Зубамі шчоўк-шчоўк,
Прыйшоў бабёр -
Хвастом пацёр.
Доўга так раўлі і вылі
І нічога
Не зрабілі.
Беглі ў гэты самы час
Маленькія зайкі,
Узяліся і - ураз
Развінцілі гайкі.
Тады гусі і сініцы
Знялі вежу,
Гусеніцы.
Наскублі яны так-сяк
З паганага «тыгра» шэрсці шматок.
Вось табе і хвалёны танк -
Ледзь хапіла вавёрцы
На малаток.
Добра сказаць -
Заказ гатовы,
А як паслаць
Яго ў бор сасновы?
Другі дзень вавёрка малатка чакае,
Можа, яна, бедная, з голаду канае.
Гэтак моцна баляць у вавёрачкі зубкі,
Што не можа крануць арэхавай шкарлупкі.
Апусціліся галовы ніц
І ў зайцоў,
І ў сініц.
Сядзяць у скрусе
Бусел
І гусі.
Стаў ад гора
Воран
Яшчэ болей
Чоран.
Паўзе крот,
Зямлі повен рот:
- Ду-ду-ду, ду-ду-ду,
Я вашу бяду
Адной лапай
Развяду.
Сталі ўсе яго прасіць:
- Краточак,
Крот,
Браточак
Фядот,
Ты можаш зрабіць
Самалёт?
- Угу.
Я магу.
- Нам трэба, браточак,
Паслаць малаточак...
- Добра, - кажа ім крот, -
Я зраблю самалёт.
Скідай, каваль,
Свой чорны хвартух,
Прынясі мне
Шырокі лапух,
А вы, зайкі, травы нарвіце,
Вяровачкі звіце,
Малаток
У вузялок
Завяжыце.
- А цяпер, -
Кажа крот, -
Я буду галоўны пілот.
Мяне вы прасілі.
Падымай, бусел, крыллі,
Бяры ў дзюбу лапух -
Павязём малаток мы
Удвух:
Верхам сяду ў цябе я на шыі,
Паляцім мы пад хмары густыя,
Будзеш ты
Крыламі махаць,
А я
Буду табой кіраваць.
- Дзякуй, - бусел яму ў адказ. -
Гэта раз.
Памагла нам твая галава -
Гэта два.
Ну, а болей не гавары -
Гэта тры.
Памагатых такіх мне
Не трэба.
Калі ж хочаш
Пабачыць ты неба
І зайздросціш адно нам,
Буслам, -
Паспрабуй
Узніміся
Сам!
Цвёрдае слова -
Слова буслова.
Ўзяў лапух у дзюбу ён.
Варухнуў крыламі -
І ляціць наш паштальён
Лугамі,
Лясамі.
А куды ён ляціць -
Можа, боты шыць,
Можа, ніткі віць? -
Адкажыце
Самі.
Ну, вядома,
Ляціць да вавёркі-галубкі,
Вельмі ж моцна баляць яе зубачкі-зубкі.
Ён нясе ёй вузялок,
Там завязан малаток,
Каб вавёрка зубоў не трудзіла,
Каб арэхі малаточкам біла...
У вавёрчынай жа хаце
Поўна шуму, весялосці,
Перадаў ім вестку дзяцел,
Што ляціць сам бусел ў госці.
Вось унучкі
Сталы засцілаюць,
А дачушкі
Пачостку стаўляюць,
Сын
Пясочкам ля самага дома
Высыпае пляцоўку
Аэрадрома,
Каб птушыны пасол мог спусціцца,
Паміж соснаў густых
Прызямліцца.
Гасця сустракаці
Выходзіць маці:
- Што на белым свеце чуваці -
На балоце,
На сенажаці?
- Ат, якія ў нас навіны, -
Ёй адказвае бусел, -
Вы ж самі ведаць павінны,
Што ўсе мы ў самоце і скрусе.
Як прыйшла тэлеграма,
Што баляць у вас зубкі,
Не спалі мы цэлыя суткі,
Не зналі шчаслівай мінуткі.
Цяпер я спакойны
За ваш раток, -
Вось вам бранябойны
Малаток.
- Ай-яй-яй! - дзівяцца сёстры. -
Які ён цяжкі,
Які ён востры...
Мы хацелі другую адбіць
Тэлеграму,
Што даўно не баліць
Раток у мамы...
І няхай будзе сказана толькі між намі -
Лепей грызці арэхі сваімі зубамі.
Мы хацелі,
Мы вельмі хацелі
Зноў збегаць
На тэле...
На тэле...
- Перастаньце! - на дочак
Прытупнула маці. -
Малаточак
Спатрэбіцца ў хаце...
Доўга ў іх ішла бяседа-
Гаворка.
Ўсе суседзі
Былі
У вавёркі.
Стары дзяцел
З сваім зяцем,
Тры сініцы-сястрыцы,
Цётка Гануля -
Шэрая зязюля,
Пяць зайцоў-малайцоў,
Удод-удавец -
Слаўны на дудзе ігрэц,
Два глухія глухары
Білі ў бубен
Да зары.
І я там быў
За тым сталом
І еў і піў
Разам з буслом.
Што там было весялосці
І смеху.
Папаелі госці
Грыбоў і арэхаў.
Былі мёд і квас там,
Бульба, селядзец.
Хто праслухаў казку -
Той маладзец.
1947