На стале, каля радыёпрыёмніка, завязаныя ў паркалёвую хустачку, ляжалі грошы. Скамечаныя рублі і траячкі, сінія пяцёркі і важны, як туз, чырвонец, здавалася, кусаліся, апякалі старэчыя пальцы, і Міхаліна кожны раз, не паспеўшы развязаць вузельчык, хуценька адхватвала руку. Грошай было багата — ледзь не паўсотні, і палічаны яны ўжо вельмі шчыгульна, але старой усё не верылася, што гэта, можна сказаць, прышлыя, амаль дармавыя грошы і што так цяпер будзе заўсёды, кожны месяц. Можна ўжо нават не хадзіць на работу — палоць буракі, рачкаваць у кукурузе, капаць бульбу, а паштальёнка акуратна — цот у цот — будзе насіць у хату пенсію. Ледзь стрымліваючы радасць і хваляванне, Міхаліна глядзела на ёмкі скрутачак, і ёй, узрушанай і спалоханай, сапраўды здавалася, што дармовыя грошы балюча ўкусяць, апякуць пальцы, як толькі яна зноў развяжа хустачку.
Раніцай, як заўсёды, Міхаліна падаіла Зязюлю, загнала ў чараду, працадзіла малако і толькі пачала распальваць у печы, як у дзверы нехта пагрукаў. Адчыніла і здзівілася: на парозе стаяла ружовашчокая Райка Іванчукова, паштальёнка.
— Цётка Міхаліна, я вам пенсію прынесла,— вінавата, як апраўдваючыся, сказала дзяўчына.— Даруйце, трэба было ўчора, але ж, ведаеце, такі дождж ліў — з хаты носа не высунуць.
— Столькі тае бяды — учора, сёння,— супакоіла паштальёнку гаспадыня.— Я ж нават і не ведала нічога.
Райка адлічыла колькі трэба грошай, паклала з беражка стала і падала Міхаліне ручку:
— Распішыцеся во тутачкі.
Нязграбныя пальцы не прывыклі трымаць такую далікатную рэч, як звычайная вучнёўская ручка, але Міхаліна сабралася з духам і досыць спрытна, як падалося самой вывела на разлінаваным лістку нейкія крывулькі літар.
— Дзякуй, дзетачка!
— Спажывайце на здароўечка!
Райка перакінула цераз плячо важкую брызентавую сумку, развіталася і пайшла з хаты. Які момант Міхаліна нерашуча пастаяла ў роздуме, потым борздзенька зыбнулася да стала, ужо ў парозе дагнала паштарку, сунула ў руку скамечаную паперку.
— Вазьмі от рубель на абыходак. Адзікалону купіш. Радасць жа сёння такая!..
— Цётачка, даражэнькая, не трэба мне ваш рубель,— засаромелася Райка і адвяла руку.
— Не хочаш — не трэба, сільнічаць не буду,— пакрыўдзілася Міхаліна.
— Цётачка, дык мяне ж за хабар з работы прагоняць.
Паштальёнка шмыгнула ў дзверы, а Міхаліна вярнулася да стала, з нейкай унутранай бояззю пералічыла грошы, якія быццам з неба ўпалі, завязала ў паркалёвую хустачку, затым паставіла ў печ варыцца і сваё, і свіное, сама ж прысела на ўслончыку ля акна і, гледзячы на вуліцу, пачала чакаць малаказборшчыка Ігната Русакевіча. Кожнае раніцы ён аб’язджае на Буланчыку вясковыя двары, і гаспадыні выносяць яму — хто ў слоіку, хто ў вядзерцы — «лішкі малака», як пішуць у газеце. Воз і сёння марудна сунецца пасярод вуліцы, а Русакевіч, прымасціўшыся на пустым бітоне, зыркае па баках, каб не прамінуць чый-небудзь двор. Вось ён праехаў паўз Тадорчыну хату, мінуў калодзеж. Каля Міхалінінай брамкі Русакевіч спыніў фурманку і крыкнуў зычным голасам:
— Міхаліна!
Але гэты вусач мог і не крычаць на ўсю вуліцу, таму што Міхаліна ўжо і сама выходзіла з хаты, трымаючы ў руцэ чысценькае ацынкаванае вядзерца. Пераліла малако ў бітон, пачакала, каб прыёмшчык запісаў і яе «літры» ў скамечаны сшытак. Русакевіч запісаў, ляснуў вечкам бітона і нечакана пахваліў:
— Добрае ў цябе малако, кабета! Не сіняе, як у некаторых.
— Сіняе? Бо ваду падліваюць. А ў мяне малако прама ад кароўкі,— заружовелася ад пахвалы Міхаліна.— Каго тут абхітрыш? — і параіла: — Не прымай, калі сіняе...
— Я і не прымаю. Во і сёння Нюрку Дземкаву ад воза турнуў. Карова ў цябе вадою доіцца, ці што? — пытаю. Пайшла галубіца, нават не азірнулася.
— Грэх вялікі малако разбаўляць,— павучальна сказала Міхаліна і сама не заўважыла, як з языка сарвалася: — А мне пенсію толькі што прынесла Райка Іванчукова. І кожан месяц цяпер будзе насіць.
— Пенсію? О, гэта добрае дзела! — парадаваўся за Міхаліну вусаты Русакевіч.— Можна ўжо і на работу не хадзіць. Спі сабе, колькі ўлезе, каб лой на пупе завязваўся.
— Што ты, Ігнат! Смяяцца пачнуць, калі буду гультайнічаць.
— Дзівачка! Хто будзе смяяцца? Заслужыла воддых, і ўсё тут. Лічы, усе гады пасля вайны на такіх, як ты ды Тадорка Барысава, калгас пратрымаўся. Рабіў брыгадзірам, то ведаю.
Калі Ігнат Русакевіч паехаў, Міхаліна вярнулася ў хату і, перастаўляючы ў печы гаршкі з варывам, задумалася: а мо і праўду кажа Русакевіч? Не варта ёй сёння перціся на поле палоць буракі. Хто яе папракне, што якую гадзінку паляжыць на ложку? Хай ужо Тадорка шчыруе на сваёй дзялцы: маладая яшчэ, мо адно цераз лета прыдбае пенсію. А наогул, Міхаліна не ўмела гультаяваць і не ведала, як гэта робіцца. Праўда, у яе ёсць фабрычны ложак, ёсць падушка з гусінага пер’я, ёсць вярблюджая коўдра, і — шчаслівая, супакоеная — Міхаліна, не зняўшы адзежу, гопнулася ў мяккую, яшчэ цёплую пасля ночы пасцель. Пакуль прапаліцца ў печы, можна папесціцца, даць палёгку навярэджанаму целу, можна, урэшце, проста паляжаць, ні аб чым не думаючы. І Міхаліна лягла на правы бок, тварам да сцяны, паляжала трохі — не спадабалася шэрая, вышмальцаваная сцяна, павярнулася на левы бок — у вочы з акна сляпуча біла сонца, яна лягла на спіну і пачала глядзець на белую, з жоўтымі разводамі ад нягашанай вапны столь.
У печы гуло полымя, у шыбіну шкраблася галінкамі старая яблыня, на двары апантана гарлаў певень, а Міхаліна дрыхнула ў мяккай пасцелі, гультаявала, песціла спакоем і лагодай парэпаныя рукі, гузаватыя ад раматусу ногі. Ляжала так доўга ці мала ў нейкім замарачэнні і незразумелым здранцвенні, як раптам ёй падалося, прымроілася, што ляжыць яна на ложку не адна — пад вярблюджай коўдрай, галава да галавы, суседзяцца дзве зусім розныя, непадобныя жанчыны. Адна — сытая, распешчаная пані, другая — звычайная сялянка з чорнымі, патрэсканымі пальцамі ад цяжкай працы. Пані хацелася спаць — і ўвесь дзень, і ўсю ноч, сялянцы хацелася хутчэй выпаліць у печы і бегчы на поле — палоць буракі, жаць жыта, капаць бульбу. Пані з пагардай глядзела на прыгорбленую старую сялянку, сялянка проста ненавідзела сытую, разбэшчаную пані. Яны сварыліся паміж сабою, брыдка лаяліся, яны браліся залаб, цягалі адна адну за косы, паказвалі фігі. Дзве гэтыя жанчыны пад цёплай вярблюджай коўдрай так раззлаваліся, што нават не заўважылі, як у хату зайшла нейкая бесцырымонная дзяўчына, спынілася каля стала і адтуль пачала камандаваць трохі нахабным, але ўсё ж прыемным голасам:
— Асноўная стойка. Рукі на поясе, ногі разам, наскі асобна. Сагніцеся, затым рэзка выпрастайцеся. Пачалі! Раз, два, тры, чатыры! Зрабіце паварот тулавам улева, потым управа. Раз, два, тры, чатыры! Правую руку ўверх, левую сагнуць за спіну. Раз, два, тры, чатыры! Расслабце мышцы рук, шыі...
Распешчанай пані спадабалася, што ёй прапануюць невялікую размінку, бо пасля доўгага ляжання рукі і ногі як бы адзервянелі, зрабіліся вялыя і слабыя, і таму, як толькі нахабная дзяўчына загаварыла, пані адразу адазвалася:
— Ага, падымаюся. Во толькі спіхну з ложка гэтую старую кудлу.
Сялянка, наадварот, зазлавала, што незнаёмая дзяўчына раскамандавалася ў чужой хаце, як у сваёй, і, забыўшы пра сытую суседку на ложку, сялянка пачала сарамаціць прыблудную нахабніцу:
— Ах ты, зякратая! Каб цябе самую сагнула ды не выпрастала. І не чатыры, а сто разоў. Іш ты, раскудахталася — а сама ты гнулася на полі, а сама ты палола калі буракі? Маладая, не ведаеш, што гэта такое. А я, лічы, ад самай вайны рачкую. Во і курч у рукі ўбіўся, і раматус у мяне. Памаўчала б лепей, а то як падымуся, дык хутка рот анучай заткну.
Ад сваіх жа крыўдлівых слоў, якія сказала, мабыць, уголас, Міхаліна прачнулася, расплюшчыла вочы і адразу спалохалася: не, гэта не сон, у хаце сапраўды быў нехта чужы, таму што той жа нахабны голас чуўся па-ранейшаму каля стала. Іншым разам, вядома, нават і думкі не ўзнікла б пра спалох, але на стале ляжала пенсія, каля стала размаўляла чужая дзяўчына, а хто ведае, які ў яе характар: чаго добрага, хопіць грошы і пабяжыць з хаты, дык ці дагоніш яе такую — маладую і шуструю. Радуючыся, што прачнулася так своечасова, Міхаліна адкінула вярблюджую коўдру, спаўзла з ложка і аж рот раскрыла ад здзіўлення: у хаце нікога не было, а дзявочы голас, прыемны і трохі нахабны, чуўся з радыёпрыёмніка, які стаяў на стале. Два дні радыё маўчала, а тут, кадук на яго, загаварыла ў самы непатрэбны момант, калі Міхаліна знячэўку задрамала. Праганяючы рэшткі сну, яна з прыкрасцю зразумела сваю памылку, успомніла, што кожны дзень, акурат у гэты яшчэ далёка не абедзенны час, па радыё перадаюць нейкую вытворчую гімнастыку.
— Во галава садовая! Трэба ж такому прымроіцца.
Пакуль Міхаліна па-панску раскашавала ў мяккай пасцелі, дровы ў печы згарэлі, нават жар пакрыўся шэрым налётам. Можна закрываць юшку — што не даварылася, само па сабе дапрэе на гарачым подзе. Міхаліна засланіла печ бляхай і падышла да стала. Ёй было сорамна, ёй было прыкра, што дарма пакрыўдзіла дзяўчыну з радыё, хацелася папрасіць у яе прабачэння, але дзяўчына была далёка, можа, дзесьці ў Маскве, і Міхаліна, каб нішто не нагадвала пра яе, крутанула гузічак настройкі. Рэпрадуктар папярхнуўся, змоўк. І тут старая зноў убачыла паркалёвую хустачку з пенсіяй. Дармавыя грошы, не ўкрадзеныя нахабнай масквічкай, спакойна ляжалі каля радыёпрыёмніка і ўпарта чакалі моманту, калі іх возьмуць у рукі, занясуць у краму і пусцяць на важныя гаспадарчыя патрэбы.
Міхаліна глядзела на клуначак, і ёй зноў, як і раніцай, падалося, што гэтыя скамечаныя, прапахлыя потам траячкі і пяцёркі апякуць ёй пальцы, ледзь толькі яна дакранецца да іх. Адчуваючы і страх, і радасць адначасова, Міхаліна раптам усміхнулася, папракнула сябе: «Скажыце, людзі добрыя, ці ж не дурніца? Хіба грошы крадзеныя, з чужой кішэні?» Лічы, ад той самай восені, калі ў Малым Сяле арганізавалі калгас, Міхаліна зарабляла сабе пенсію, дзе толькі не набівала мазалі: і на полі, і ў свірне, і ў сушні. І цяпер яна мае поўнае права распарадзіцца грашыма, як сама пажадае. Вось зараз, вось у гэты міг пабяжыць у краму, накупляе ўсяго ўсялякага, што на вочы натрапіць: салодкіх пернікаў унучку Паўліку, нявестцы возьме хустачку, ды і свайго Анця каб не ўгнявіць — трэба набраць добрага корту на сарочку, а яшчэ лепей — купіць гатовую, фабрычную.
Пакуль Міхаліна разважала пра гасцінцы, у шыбіну, пагойдваючыся ад ветру, нецярпліва шкрабянула галінкамі старая яблыня. За дзесяткі гадоў, што расце тут, ля акна, яна прывыкла бачыць сваю гаспадыню на ганку то з вядром у руцэ, то з матыкай на плячы. Але сёння гаспадыня штосьці подаўна не паказваецца на двары, і яблыня затрывожылася, затурбавалася, схіляючыся ў паклоне, спрабуючы цераз шкло заглянуць у хату. Міхаліна пачула неспакойны шкробат па шкле, усміхнулася яблыні і, накінуўшы зашчапку на прабой, выйшла на вуліцу. Каля весніц пастаяла, падумала, паразважала, куды скіраваць, перад кім пахваліцца пенсіяй. Але на вуліцы, калі не лічыць мурзатай дзятвы, пуста і ціха, хоць яно і не дзіўна — час летні, гарачы: усе дарослыя ў полі, хто на кукурузе, хто на бураках. Зірнула цераз вуліцу на сынаву хату і ўбачыла, што ў градах поркаецца нявестка, а побач круціцца шаляніца ўнучак. Нявестка робіць даяркай, дык удзень часта прыбягае дамоў, каб справіць які-небудзь хатні клопат.
— Добры дзень, Волька! — павіталася Міхаліна, шкадуючы, што адразу не даўмелася заглянуць на сынаў панадворак,— Гуркі полеш?
— Палю, хай на іх трасца,— разагнула спіну нявестка.— Пасля дажджоў макрыца паперла, не дай ты рады.
— А мне пенсію прынеслі,— пахвалілася Міхаліна і, як бы апраўдваючыся, дадала: — Сёння, як у печы пачала паліць, і не мала. Без якога рубля пяць дзесятак.
— Добрая пенсія, аднак, большая, чым у другіх.
— Дык мне ж як ганаровай калгасніцы...
— Бабуля, ты ганаровая? — збянтэжыў Міхаліну дзіўным пытаннем калашман Паўлік.— Вось чаму ў цябе нос кручком.
— Ды хіба ж я вінаватая, такі ўжо вырас.
— Бабуля, а я цябе і ганаровую люблю.
Малы свавольнік ведаў, як паддобрыцца да бабулі, ведаў, што пенсія — гэта грошы, а калі ёсць грошы, то няма чаго трымаць іх пры сабе — трэба неадкладна бегчы ў краму, бо там лавачнік, пазяхаючы ад суму, чакае не дачакаецца іх. І Міхаліна гэта разумела, тым болей што грошы, калі брала са стала, не ўкусілі, не апяклі пальцы, і цяпер ім нават добра ляжаць на дне вербалозавага кошыка. Бабулі можна не баяцца, што пенсія выпадзе ці хто яе ўкрадзе, бо за другі канец дужкі кошык нясе Паўлік ды заадно раз-пораз паглядвае на беленькі скрутачак. Шаляніцы нават і падабаецца пільнаваць бабуліну пенсію, таму што бабуля ўсім, каго ні сустрэне, без усялякай асцярогі паказвае паркалёвую хустачку. Паказала кульгаваму Хвядосу, паказала старой Сымонісе і яшчэ некаму. Хвядос пажадаў спажываць на здароўечка, а Сымоніха сказала, каб у бабулінай хаце вялося і множылася ўсялякае дабро, і далей Міхаліна ідзе вясёлая, самая шчаслівая на свеце. Але, як на бяду, ужо блізка каля крамы са свайго двара вытыркнулася на вуліцу Нюрка Дземкава. Пустагаловая, з’едлівая, яна, сама таго не разумеючы, сапсавала добры настрой і Паўліку, і яго бабулі.
— Цётка Міхаліна, што ты там старой Сымонісе паказвала? — спытала прыткая на язык маладзіца, відаць, наўмысна стаўшы пасярод сцежкі.
— Пенсію мне далі. От у краму з унучкам іду.
Нюрка пляснула рукамі, спалохана вытарашчыла белыя, як у казы, вочы.
— Авоечкі, няўжо табе пенсію далі? Хаця і вядома: старасць — не радасць. Пайшоў на пенсію, а там, глядзіш, і на той свет пара збірацца.
— Скуляку табе на язык, мілка!
— Хіба ж не праўду кажу? Вазьміце Вінцю Макаедаву. Толькі раз ці два прынеслі ёй грошы і — канцы, і няма Вінці. А колькі, бедная, папабегала, каб выстарацца тую пенсію.
— Дурное ў цябе ў галаве,— зазлавала Міхаліна.— Трапло ты несусветнае, пустадомак. Я от ганаровую зарабіла пенсію, а табе ніякай не дадуць.
— Гэта чаму не дадуць? — узялася ў бокі Нюрка.
— Дык ты ж малако вадой разбаўляеш і здаеш Русакевічу.
— Выдумаў, стары псюк! — пачырванела ад нечаканасці Нюрка, саступіла са сцежкі і ўжо каля сваіх весніц азірнулася:— Магу паказаць, якое малако ад маёй Падласкі — адна смятана.
— Не трэба, я ж не прыёмшчык.
Рэшту дарогі Міхаліна ішла самотная, пакрыўджаная і, хоць на вуліцы сустракаліся новыя людзі, ужо не вымала з кошыка і не хвалілася паркалёвым клуначкам. Прамаўчала, не сказала нічога пра пенсію нават і ў краме. Да яе занадта позна прыйшлі калючыя, абразлівыя словы, якія яна хацела сказаць бессаромнай Нюрцы, але Нюркі побач не было, і Міхаліна, хмурачы бровы, з пашанай і любасцю пачала азіраць багатыя вітрыны і стэлажы. Што да Паўліка, дык той адразу забыў крыўду, як толькі яны пераступілі парог крамы, дзе ачмурэла пахла пячэннем, цукеркамі, халвою. Ён, малы хітрун, не памыліўся: дзябёлы крамнік, дзядзька Язэп, сапраўды сумаваў у адзіноце сярод розных мяшкоў, скрынь, кантэйнераў, скруткаў матэрыі. Заўмаг, відаць, дужа цаніў сваю прафесію, таму што, убачыўшы пакупнікоў, усхапіўся з табурэткі, забегаў, замітусіўся, ветліва ўсміхнуўся і Паўліку, і яго бабулі. Па вопыту ён ведаў, што можа купіць Міхаліна, і перайшоў у аддзел, дзе на драўляных паліцах ляжала мыла, пральны парашок, запалкі.
— Не, Язэп, мыла я не буду браць,— запыніла прадаўшчыка Міхаліна.— Ты мне салодкіх пернікаў адваж. Цэлае кілё.— І калі той адважыў, папрасіла: — Яшчэ і халвы адкалупні. Тэж кілё.
— Дык і цукерак узяць не зашкодзіла б,— падказаў белабрысы Паўлік.
— Ну, і цукерак возьмем,— згадзілася бабуля.
На сваім вяку Язэп, вядома, бачыў і не такіх багатых пакупнікоў, як Міхаліна і яе ўнучак, але цяпер бровы ў яго здзіўлена папаўзлі ўверх.
— Нябось кашалёк з грашыма знайшла?
— Хіба ты яго згубіў? Не, гэта мне пенсію прынеслі.
— Тады віншую, віншую.
— Дзякуй, чалавеча, на добрым слове.
Міхаліна ўлешчыла Паўліка, не забыла таксама пра нявестку і свайго Анця: адной купіла квяцістую хусцінку, другому — мультановую кашулю ў чырвоныя клетачкі, акуратна, не хаваючы шчаслівай усмешкі, спакавала багатыя пакупкі ў кошык і, развітаўшыся з Язэпам, выйшла на вуліцу. Калі ішла сюды, у краму, вуліца была пустая, а цяпер на ёй то тут, то там мільгаюць стракатыя хусцінкі, выгаралыя на сонцы шапкі. Мужчыны і жанкі спяшаліся на абед — хто з поля, а хто з брыгаднага двара. Нікому цяпер не сядзіцца дома, бо дні стаяць гарачыя. І Міхаліна, гледзячы на ажыўленую вуліцу, правільна падумала, што нягожа ёй, такой здаровай і яшчэ не зусім старой, сноўдацца па вуліцы без пэўнага занятку, забыўшы пра недаполаную дзялку буракоў. Апроч таго, пасля размовы з Нюркай у Міхаліны прапала ўсялякая ахвота хваліцца пенсіяй, ды і, калі сказаць шчыра, ад пенсіі застаўся адзін успамін, таму што амаль усе грошы з белай хустачкі паслужлівы Язэп паклаў у магазінную касу.
— Пойдзем, Паўлік, нацянькі, паўз агароды. Скарэй дома будзем. Мама твая, можа, забыла Зязюлю загнаць у хлеў, дык усе грады здратуе.
— А мне ўсё роўна кудою,— згадзіўся Паўлік.
Вузкую сцежку, якая ад самай крамы да Міхалінінай сялібы змейкай віхляе паўз ружовае ад цвету бульбяное поле і вясковыя агароды, з вясны выбілі, утапталі сотні сялянскіх ботаў, і ісці па ёй нават лягчэй, чым па асфальце. Высока над галавой сонца пячэ няшчадна і неміласэрна, прыпарвае, відаць, к вечару зноў збярэцца на дождж. Лагодны ветрык даносіць пах кропу, агуркоў, квітучай бульбы. Але нават востры, ачмурэлы водар зямлі не можа заглушыць нясцерпны салодкі пах халвы і цукерак, што густа шыбае з вербалозавага кошыка. Сцежка вузкая, і гэта вельмі добра, што яна нешырокая: Паўлік не ўмяшчаецца на ёй і тэпае ўслед за бабуляй, адной рукой трымаючыся за бабуліну спадніцу, а другою — за магазінныя ласункі.
— Смачная, унучак, халва? — пытае бабуля.
— Смачная, бо з арэхамі,— смяецца задаволены ўнучак.
Бедны вербалозавы кошык, ён, відаць, палягчэў бы ўдвая, калі б сцежка была даўжэйшая, але, на шчасце, сцежка раптам крута павярнула ад бульбянога поля і па мяжы, а потым цераз садок і агарод прывяла проста на бабулін панадворак. У хаце Міхаліна выняла з кошыка клятчатую кашулю, акуратна паклала на стале і пачала дзяліць магазінныя пакупкі: на газету адсыпала з кулька жменьку цукерак, узяла колькі пернікаў, адшчыкнула нейкае кусяня халвы, астатняе злажыла ў кошык, зверху накрыла купленай хусцінкай і падала кошык Паўліку.
— Гэта табе, а гэта дзеду.
— А дзед жа на балоце,— справядліва здзівіўся Паўлік.
— Нічога, у суботу прыедзе, то няхай пасмачыцца.
— Не будзе дзед есці халву,— запярэчыў Паўлік.— Ён сала з цыбуляй любіць.
— Бяжы ўжо, разумнічак мой,— засмяялася Міхаліна.— Скажы маме, што бабуля гасцінцы прыслала. Авось калі-небудзь і пра мяне, старую, не забудзе.
— Добра, скажу, каб не забыла.
Паўлік пабег, але ў насцеж расхлябешчаных дзвярах дарогу яму нечакана перагарадзіла шырокая, у складкі, спадніца. Шустры малы задзёр галаву і адразу пазнаў Тадорку Барысаву. Яна, мусіць, ужо даўно зайшла ў хату, але на парозе, здзіўленая, спынілася, убачыўшы цэлую гару розных прысмакаў з Язэпавай крамы.
— Заходзь, мілка, заходзь,— толькі цяпер заўважыла суседку Міхаліна і, перахапіўшы яе дапытлівы позірк, сёння мо ўжо ў дзесяты раз пачала тлумачыць: — Гэта ж пенсію мне...
— Ведаю, ведаю,— перабіла Тадорка, кіруючыся ў святліцу.— Русакевіч расказаў. Прыйшла з буракоў, падаіла кароўку і дай, думаю, пагляджу, куды гэта ты прапала?
— Ой, а мая ж Зязюля не доена яшчэ,— успомніла Міхаліна.— Пабягу хіба ў хлеў. А ты пасядзі, я не забаўлюся. Во цукерак, халвы папробуй. Ці, можа, хлебнага квасу наліць? Валяліся асушкі, дык надоечы зрабіла квасу.
— Калі смачны, то налі кубачак,— абрадавалася Тадорка.
— Смачны, смачны.
І з пузатага меднага гляка, які ажно пазелянеў ад старасці, Міхаліна наліла кубак пеністага квасу, падала Тадорцы, а сама хапіла на кухні дайніцу і подбегам паімчалася ў хлеў. Пакуль яна даіла карову, суседка смакавала густое і цягучае пітво, і яшчэ не паказалася ў кубку дно, а ў Тадоркі ўжо заблішалі вочы, заружавеліся пухнатыя загарэлыя шчокі. Ну, не была б Міхаліна талковай гаспадыняй: квас удаўся на славу — рэзкі, густы, пахучы. Такога пітва, можа, нават і багі не каштавалі, і з гэтай думкай Тадорка апаражніла кубак, пажавала цукерку, ушчыкнула халвы, але, калі Міхаліна зайшла ў хату, прытворна абурылася:
— Зараза кудлатая, што ты мне піць дала?
— Разумееш, гэта я пайку дрожджаў укінула ў гляк,— працэджваючы малако, прызналася Міхаліна.— Вось і забрадзіў квас.
— Я-то і думаю: у галаве штось зашумела.— Тадорка ўважліва паглядзела на Міхаліну, убачыла ў яе вачах ледзь прытоены смутак і спалохана спытала: — Але ж ты, дзеўка, не ў гуморы. Ці не пакрыўдзіў хто?
— Ат, прызнавацца няёмка. У краму ішла, дык сустрэла Нюрку Дземкаву. Яна і кажа: даждалася пенсіі, то хутка і на той свет трэба.
— Яе ж, бязмозгую, скарэй за нас з табою занясуць у хвойнік,— яшчэ больш пачырванела Тадорка ад абурэння.— Іш ты, на той свет...
— Вінцю прыпомніла.
— Не слухай ты ашаломка, не бяры да сэрца. Гэта мне трэба гараваць: дзеці раз’ехаліся, Барыса машына задушыла. А ў цябе ж усё ёсцека: і Анцё твой жывы і здаровы, і дзеці пры табе, і пенсію, дзякуй богу, вырабіла немалую. А што да Вінці, то нябожчыца ўжо даўно кволілася жыватом.
Яна наогул была слязлівая і надта чуллівая, гэтая шчырая працаўніца і рупліўка Тадорка Барысава, але сёння пасля рэзкага і кіславатага пітва, ёй не хацелася ўспамінаць пра крыўды, думаць пра благое, наадварот, ёй хацелася весяліцца, спяваць, сваволіць, яна раптам падхапілася з клышаватага ўслончыка, наліла кубак хлебнага квасу, ледзь не сілком прымусіла выпіць Міхаліну, крыху глынула і сама, пасля кругам прайшлася па хаце і рашуча загадала:
— Не вешай носа, Міхаліна! Будзем разам спяваць. Я заводжу, а ты падпявай.
Старая яблыня, якую, мабыць, пачынаў бянтэжыць усё больш шум у хаце, шкрабянула галінкай па шыбе, як быццам падбадзёрыла: ага, спявайце, а я паслухаю, на што вы здатныя.
— Адна баба ў бубен біла,— грамавым голасам пачала Тадорка.
— А другая ў рог трубіла,— падхапіла Міхаліна.
— Кідай, баба, у бубен біць,— басам падвяла Тадорка.
— Пачынай у рог трубіць,— на высокай ноце скончыла Міхаліна.
Яблыня ля акна зноў шкрабянула па шкле, раз і другі: ага, добрая прыпеўка, і спявалі добра — заслухаешся.
— Але ж ты, Міхаліна, падпявала няправільна,— зарагатала чырвоная, вясёлая, дасціпная Тадорка.— Саўсім не так.
— Чаму ж не так?
— Дык тая ж баба не ў рог трубіла — у нешта мякчэйшае. Ха-ха-ха! Успомні, халера, як мы спявалі даўней.
— А, во ты пра што,— успомніла Міхаліна і сарамліва апусціла вочы.— Старыя мы ўжо пра дурное думаць.
Ружовашчокую неўгамонную Тадорку быццам чэрці па хаце носяць: круць туды, верць сюды, хлебанула з кубка, зірнула на качарэжнік і адразу новую забаўку прыдумала.
— Не сумуй, Міхаліна, зараз я з тваім Анцём у скокі пайду.
— То Анцё ж на балоце.
— На якім балоце? Дома ён,— Тадорка хапіла ў рукі доўгую і крывую качаргу.— Скажы, ці не твой Анцё? Такі ж цыбаты і згорблены.
— А музыка дзе? — паспрабавала суняць вясёлую сяброўку Міхаліна.
— А губы ў цябе на што? На губах, сястрыца, падыграеш...
Белабрысы Паўлік, які акурат у гэты час прынёс апарожнены кошык, застаў у бабулінай хаце немаведама што: нейкае дзікае гульбішча, цэлае вар’яцтва. Пасярод хаты, трымаючы аберуч чорную ад сажы качаргу, скакала потная, распатланая Тадорка, а вакол яе, раз-пораз прысядаючы, кружылася шчуплейшая і ніжэйшая ростам Міхаліна — гоп-гоп, топ-топ. Адна безупынку малаціла па падлозе аблезлымі, выбеленымі ў росах чаравікамі,— сеяла боб, другая дробненька перабірала стаптанымі, пакрыўленымі сандалетамі — рассыпала гарох. Тадорка напявала частушку, а Міхаліна падыгрывала ёй — трынькала пальцамі на губах, выцінала нейкую незразумелую, не чутую дасюль мелодыю. Старая хата стагнала, дрыжалі сцены, звінелі шыбы.
— Баба, ты здурэла хіба? — закрычаў здзіўлены і збянтэжаны Паўлік.— Дзед, мусіць, прыехаў. На брыгадны двор толькі што машына з людзьмі пайшла.
Міхаліна, зляканая ўшчэнт, стала як укапаная, адразу ж перастаўшы іграць.
— Дальбог, падзяцінелі на старасць.
Тадорка, ажно бурачковая з твару, паправіла распатланыя валасы і асцярожна, беражна паставіла «Анця» ў качарэжнік.
— Мусіць, пайду я ўжо. Карову пара выганяць на пашу.
Міхаліна, застаўшыся адна, на скорую руку прыбрала ў хаце, загнала Зязюлю ў чараду і да самага вечара няўцямна, непрыкаяна смыкалася па двары, чакала Анця. Але шалапут Паўлік, відаць, памыліўся: дзед з балота не прыехаў. І ў гэтую ноч, упарадкаваўшы на змярканні хатнія клопаты, Міхаліна спала моцным, непрабудным сном, і натура яе не раздвойвалася, як раніцай, і тая сытая, распешчаная пані больш не сварылася з ёю, не спіхвала з ложка, не соўгала ў нос фігі. На світанні, калі выразна пачалі абмалёўвацца абрысы старой яблыні ў акне, Міхаліне прыснілася бурачнае поле — чысценькае, ні зялінкі, а з краю — яе Міхалініна дзялка, зарослая свірэпкаю, хвашчом і лебядою, і Міхаліна, застагнаўшы ў сне ад вялікага сораму і ганьбы, пабегла на поле ратаваць буракі ад пустазелля. А на стале, каля радыёпрыёмніка, мірна ляжалі побач рэшта пенсіі ў паркалёвай хустачцы і гасцінец для Анця — мультановая кашуля ў вялікія чырвоныя клетачкі.