Герой Савецкага Саюза салдат Міронаў пасля вайны вярнуўся дадому ў калгас «Вішанькі». У старэнькай хатцы жылі яго маці і пляменнік Толя. Астатніх сваякоў загубіла вайна.
Толя даўно марыў надзець пілотку, салдацкую гімнасцёрку, узяць у рукі аўтамат і пайсці біць фашыстаў. І вось цяпер ён ніяк не мог адвесці вачэй ад Залатой Зоркі на грудзях дзядзькі, ад яго гвардзейскіх вусоў, а дзядзькавай пілоткай ён завалодаў адразу і штохвілінна папраўляў яе на сваёй галаве.
Назаўтра дзядзька ўстаў рана і ціха, каб нікога не пабудзіць, узяў кавалачак люстэрка, брытву, прымасціўся каля акна і збрыў свае заліхвацкія вусы.
Устала бабуля, глянула на сына і пляснула рукамі:
— Сыночак! Ты ж яшчэ зусім маладзенькі... Быццам і не было гэтага ліхалецця...
І па яе твары пацяклі слёзы.
Прачнуўся Толя, глянуў на дзядзьку і здзівіўся. Яму так хацелася хутчэй падрасці і самому мець гвардзейскія вусы. А тут... Нічога не зразумееш!
Дзядзька дастаў з кішэні чорны шаўковы кісет, вышываны васількамі і рамонкамі, вытрас яго і сказаў:
— На, мама, схавай на ўспамін. Больш не буду курыць.
Толя ахнуў. На грудзях Залатая Зорка, а сам без кісета!
Бабуля адчыніла скрыню, каб схаваць кісет, і дастала пашарпаную кніжку.
— Берагла Толіку,— сказала яна.— Не век жа вайна будзе, думала.
Гэта была першая чытанка пасля буквара.
Узрадаваўся дзядзька.
Мой мілы таварыш, мой лётчык,
Вазьмі ты з сабою мяне!
Дзядзька чытаў верш за вершам, а Толік слухаў не варушачыся. Першы раз за ўсё сваё гаротнае дзяцінства ён пашкадаваў, што не ўмее чытаць.
— Скажы, сынок,— раптам перабіла бабуля,— а табе дужа страшна было, калі па цябе паўзлі гэтыя танкі, што ты падбіў?
— У такой гарачцы не да страху,— адказаў дзядзька.— Страшна стала пасля, калі я ўявіў сабе, што было б, калі б гэтыя танкі прарваліся...
Бабуля ўзялася гатаваць сняданне. У яе былі ўсяго дзве курыцы. Яна злавіла адну, пярэстую, чубатку, прынесла ў хату і сказала:
— Адсячы ёй, сынок, галаву, калодка на двары. Яна ўжо і несціся перастала.
Дзядзька ўзяў чубатку, прытуліў рукой да сябе і выйшаў з хаты.
Гэта быў яго першы ранак дома.
Усё навакол зіхацела блакітам і зеленню. Стаяла такая мірная цішыня, што нядаўні салдат міжволі спыніўся і залюбаваўся. Яго рука сама пачала гладзіць курыцу. Так дзіўна было бачыць у сваіх руках гэтую чубатку.
— У цябе нават трэцяе павека ёсць! А я і забыўся...
Ён узяў курыцу ў абедзве рукі і, усміхнуўшыся, шугануў яе ўгору, як рабіў гэта калісьці даўно, яшчэ хлапчуком.
А Толік, як толькі за дзядзькам зачыніліся дзверы, замітусіўся па хаце: кінуўся да дзвярэй, да акна, зноў да дзвярэй, а потым упаў на ложак, і яго худзенькія-плечы затрэсліся ад плачу.
Толік помніў кожнае пёрка чубаткі. Разам з другой курыцай ён хаваў яе ад фашысцкіх салдат. Чубатка грэла яго цяплом свайго цела, калі хлопчык ратаваўся ад эсэсаўскіх карнікаў у лесе, мёрз на балоце. Чубатка першая бегла да яго насустрач...
— Мама, уцякла ад мяне твая чубатка. Ніяк не мог злавіць... Ну, нічога, з’ядзім і нішчымны крупнік,— сказаў дзядзька, увайшоўшы ў хату.
Бабуля паглядзела на яго і ўсміхнулася. А Толя ўсхапіўся з ложка і, яшчэ ўсхліпваючы, кінуўся дзядзьку на шыю.
1959