Юрась прачытаў нарыс. Устаўшы з табурэткі, закрочыў па пакойчыку. Падышоў да акна і насцеж расчыніў яго. Паглядзеў на неба. Светла-блакітную вышыню крэслілі стрыжы. Юнак перавёў позірк на таполі, што стаялі цераз дарогу. На сухой галінцы завіхалася клапатлівая птушачка.
«Мухалоўка... Стракатка. Жывіцца»,— падумаў сам сабе.
Птушка сарвалася ўніз. Юрась убачыў: кінулася да чорнай кропачкі-мушкі, а праз момант зноў сядзела на вартавым месцы, чысціла дзюбку-іголачку.
— Вось ёй без вачэй — пагібель,— сказаў ён уголас. Хлопец сеў за стол, узяў аўтаручку. Але пісаць не змог. Апрануў пінжак і выйшаў на вуліцу. Заспяшаўся да аўтобуснага прыпынку. Спыніўся разгублены: а куды ж ехаць? Стрыманым крокам накіраваўся ў гарадскі парк. Выбраў бязлюднае месца і лёг на лаўку. Дастаў з кішэні газету. Яшчэ раз перачытаў змешчаны там нарыс.
— Я аддам яму вока паляўнічага. Яму не прыйдзецца мяне дакараць.
Юнак схаваў газету, паглядзеў угору. Тое, што ўбачыў над сабой, здзівіла яго. Нібы агеньчыкі зялёнага колеру, нахіленыя ўніз, замерлі ў чаканні. Што ні агеньчык, то новае адценне. Звычайная вярба! Чаму ж раней такое цудоўнае хараство хавалася ад яго вачэй? А яе галінкі? Вербны колер, памятны з дзяцінства. Нібы сама вясна, абмытая першым дажджом, завітала да яго разам з успамінамі аб учарашнім маленстве.
Юрась перавёў позірк на парэпаны ствол. Вакол свежага зрэзу вярба выкінула цесны круг крывава-зялёных пасынкаў. «Фантанчыкі жыцця! — параўнаў Юрась.— А ён — Гарыцвет, наш гонар — нічога не бачыць!»
Юнак вярнуўся на кватэру, сеў за стол, накідаў кароткі ліст. І ўжо спакойна заклеіў канверт, надпісаў адрас. Намерыўся пакласці ліст у кішэню, ды перадумаў: беражна ўзяў у рукі, выйшаў на вуліцу і накіраваўся да паштамта.
— Ты куды? — Юрась аглянуўся на голас. На ганку аднаго з дамоў у белай сукенцы стаяла яна — Кацярынка.
— Пайшлі разам! — узрадаваўся ён і прыпыніўся.— Чаго ты блукаеш тут?
— Прайшоў і не паглядзеў — кінула дакор дзяўчына.— А я загадала: азірнецца!.. Была ў знаёмых. Мама паслала... Ты чымсьці ўсхваляваны? У цябе ліст? Каму?
Юрась спахмурнеў. Раптам насцярожыўся: а што яна скажа?
— Не будзь занадта цікаўная! — ён адвёў руку дзяўчыны.
Разам падышлі да шэрага старэнькага дома.
— Не пакажаш — буду раўнаваць! — не то шуткуючы, не то ўсур’ёз папярэдзіла Кацярына.
— Ты не ўнізіш ні мяне, ні сябе! — з незнаёмай самому сабе сур’ёзнасцю адказаў юнак і апусціў ліст у шчылінку запыленай скрынкі. З пяшчотнай усмешкай ён папрасіў: — Пойдзем да мяне. Аб усім даведаешся.
Яе вочы!.. Яны нагадалі яму адзін з адценняў вербных галінак, абмытых першым дажджом, бліскучых, па-вясноваму радасных. Юрась адчуў сябе шчаслівым, што бачыць і любіць гэтыя дапытлівыя вочы. «А ён нічога не бачыць. Нічыіх вачэй»,— успомнілася яму.
— Няма часу,— адказала дзяўчына.— У нас з мамай неадкладная справа.
Юнаку стала не па сабе. «Даруй мне! — прасілі Каціны вочы.— Я ж усё роўна цябе кахаю».
У зялёны гушчар завулка паплыла белая сукенка. Юрась заплюшчыў вочы. У мітуслівым змроку белая плямка паплыла ў вышыню. Вочы расплюшчыў — Кацярынка знікла. «Я не прызнаюся ёй!.. О не,— завагаўся ён.— Хіба можна?..»
У майстэрню на працу Юрась прыйшоў з завязаным вокам.
— Падбілі? — спачувальна зацікавіўся Генька — вясёлы жартаўнік, сусед па станку.
— Выбілі,— адказаў Юрась.— А табе што?
— Чакаў запрашэння на вяселле. Баюся — сарвецца,— развёў рукамі хлопец.
— Не бойся, Генька, усё роўна пагуляем.— Умяшалася ў размову Соня.— Нявесты знойдуцца!
Дзяўчына падышла да Юрася і прытулілася да яго плячом.
— Мяне возьмеш? — прапанавала яна.— Каця ж Цябе такога спалохаецца.
Насцярожаны нечаканым жартам, Юрась уважліва паглядзеў у Сонін твар. «Добрая ці сярдзітая? — не мог вырашыць.— Прыгожая... Ды што мне з таго?»
— Кожны дзень сустракаемся, а не пазнаеш? — Соня адчула, што Юрка параўноўваў яе з Кацяй, і сэрца яе спуджана страпянулася.— Прыглядайся як след! Адным вокам значна больш чаго можна ўбачыць.
Усю змену Юрась працаваў з завязаным вокам. За некалькі мінут да канца работы Юрась сарваў з вока павязку. Міжволі прыжмурыўся, падкінуў яе ўгору і закрычаў:
— Ура-а!.. Экзамен вытрыман! Слухайце, сябры! Маё правае вока будзе тут працаваць, са мной, а левае дасць святло другому.
Усе акружылі Юрася.
— Ты што?.. Звар’яцеў?! — нечакана сказаў брыгадзір.
Доктар сядзеў за сталом. Узняўшы бровы, ён моўчкі паглядзеў на хлопца.
— Я да вас,— забыў Юрась прыгатаванае тлумачэнне.— Я хачу спытацца... Хачу даведацца... У мяне зусім здаровыя вочы. І...— юнак запнуўся.
— Дык навошта ж вы, малады чалавек, прыйшлі марнаваць час і хворых і мой? — У голасе разам з мяккім дакорам чулася зморанасць.
Юрась супакоіўся.
— Не, таварыш доктар. Не марнаваць. Я хачу сваё левае вока аддаць таму, хто на фронце страціў зрок.
— Што? — Доктар таропка пераклаў на стале нешта бліскучае, устаў з крэсла.— Ён ваш бацька?
— Не, яго я не ведаю. Я прачытаў у газеце, ён выдатны вучоны.
Юнак дастаў з унутранай кішэні пінжака газету і паклаў на стол.
Доктар наліў з графіна вады ў шклянку, выпіў і сеў.
— Значыцца, вы хочаце падар... аддаяце яму сваё вока? — вяртаючы газету, перапытаў ён.— Я вас так зразумеў?
— Так. І хачу канчаткова ўпэўніцца: мажліва падобная аперацыя з маім вокам ці не?
— А ён, гэты вучоны... сам Гарыцвет, згодзен?
— Я паслаў ліст, чакаю згоды.
Доктар задумаўся.
— Бачыў фільм,— думаў ён уголас,— маці аддала вока сляпому сыну. Гэта зразумела. Ведаю, за мяжой у адчаі прапаноўваюць за долары свае вочы. Што зробіш, апошні шанс выжыць... А вось зараз вы,— доктар пасадзіў юнака перад сабой і падабрэўшым позіркам уважліва ўглядаўся ў спакойныя, з густымі доўгімі вейкамі сінія вочы незвычайнага пацыента.
— Прабачце, малады чалавек! Хачу пачуць, што вас прымушае ісці на такі ўчынак?
— Абавязак, сумленне! — з гарачнасцю адказаў Юрась.
— Вы жанаты?
Юрась баязліва ўсміхнуўся.
— Яшчэ не.
— А ёй сказалі?
— Не.
Румянец збянтэжанасці і сарамлівасці нечакана заліў шчокі хлопца.
Доктар устаў.
— Праверым ваш зрок. Сядайце тут. Глядзіце сюды. Добра! Заплюшчыце правае вока. Якая літара? А гэта? Заплюшчыце левае. А гэтая літара? А вось гэтая? Вашаму зроку сокал пазайздросціць. Ну што ж! — праводзячы да дзвярэй, доктар узяў Юрася пад локаць.— Дазвольце засведчыць перад вамі сваю павагу! Чакайце адказу. Калі наш герой дасць згоду, такая аперацыя магчыма.
— Безумоўна, згодзіцца! — усклікнуў Юрась.— Ён жа закончыў такое даследаванне, што і відушчым не пад сілу. І працуе над новай тэмай. Яму неабходна маё вока!.. А я праверыў... Я і з адным абыдуся...
«Ты што? Звар’яцеў?!» — словы брыгадзіра гучалі ў памяці Юрася. «Чаму здзіўляе мой учынак? Што ў ім асаблівага? Спачатку ўсё здавалася ясным і неабходным, а потым нібы заблыталася? Я не ведаю, што скажа Каця. Што скажуць яе бацькі? Не ведаю, як аб гэтым пісаць маці. Няўжо маё рашэнне сапраўды незвычайнае?»
«Ты што? Звар’яцеў?!» І гэта сказаў Пятро. Сказаў бы ён так, каб гэта быў яго бацька? Можа... О, не! Пятро не з такіх. Ён ганарыцца сваім бацькам. Мне здаецца, ён паўтарыў бы мой учынак.
Паклаўшы рукі пад падушку, Юрась ляжаў на ложку, разгублена пазіраў у позні змрок вечара, які ахутваў невялічкую прастору яго пакойчыка, і ніяк не мог сабраць у адно свае думкі і пачуцці.
У адну з гадавін Дня Перамогі Пятро прынёс у клуб франтавую лістоўку. «Герой Савецкага Саюза малодшы лейтэнант Васіль Беразін,— успамінаў Юрась тэкст лістоўкі,— калі ў яго скончыліся бранябойныя патроны... са звязкай гранат кінуўся пад варожы танк... Цаной свайго жыцця...»
«Цаной жыцця... цана жыцця...» Два гэтыя словы ніяк не вязаліся паміж сабой і трацілі сэнс. «Цана і жыццё». Незразумелае, няўяўнае спалучэнне... Чаму так рэдка я задумваўся над сэнсам свайго і чужога жыцця?.. Жыў, працаваў, ні да чаго асаблівага не даходзячы... Адно ясна: бацька Пятра свядома кінуўся пад танк».
Усё ж такі Юрась не разумеў, чаму нельга кінуць пад танк звязку гранат, а самому не кідацца. «Мабыць, іначай нельга было... На фронце ўсім, мабыць, так даводзілася: і майму бацьку, і Генькаваму, і Петрусёваму. Прыйшлося б Пятру — і ён бы так зрабіў».
«Падбілі?» — успомнілася спачувальнае пытанне Генькі.
«Вось калі б у бойцы мне выбілі вока, не здзівіліся б. Ну, а калі б я ў дадатак хулігана затрымаў ці парушальніка якога, нават стаў бы героем. А навошта яна мне, гэтая слава?..»
З такімі прыкрымі, блытанымі думкамі ён і заснуў, а калі ачнуўся ранкам, зноў усё ў яго ўчынку стала ясным.
Юрася непакоіла думка пра маці. Як ёй сказаць, каб яна зразумела гэты ўчынак і ўхваліла яго?
Яшчэ ўчора вечарам ён напісаў ліст, але не адаслаў. Юнак крочыў па невялічкім пакойчыку. «Хіба так пішуць маці?» Ён выняў з томіка на стале ліст і з прыкрасцю перачытаў:
«Дарагая мама! Я ніяк не атрымаю свайго адпачынку, каб убачыцца з табой. Вельмі многа работы. Наша рамонтная майстэрня пашыраецца, будзе сапраўдны механічны завод. Але ты не засмучайся. Праз месяц я абавязкова буду ў цябе.
Дарагая мама! Здароўе ў мяне адменнае. Цётка пра мяне клапоціцца. Вось толькі нешта з вокам. Магчыма, будзе аперацыя. Толькі ты не хвалюйся...»
Хлопец скамячыў лісток. Уявіў сабе: маці вяртаецца пад вечар з птушкафермы, а суседка перадае ліст. «Ад сына!» — гаворыць цётка Наста. Радасная і шчаслівая, маці дзякуе і спяшаецца адчыніць дзверы ў хату. Яна садзіцца ля акна, чытае.
Не, ён не рос паслухмяным. Вось і зараз... Але цяпер ён пераканае маці. Ён так растлумачыць, што яна зразумее! Яна бачыла гора. Ды яшчэ якое! Таму і зразумее.
Юрась узяў аўтаручку і ясна адчуў, што ў лісце да маці трэба казаць толькі праўду. Ні ў адным слове не павінна быць ніякае фальшы. Дый наогул у сваіх словах і ўчынках ён не дапусціць ніякае маны і ашуканства.
«Мая адзіная на свеце, дарагая матулька! Піша табе твой сын Юра. Не магу цябе ашукваць. Павінен сказаць усю праўду. Шлю выразку з газеты. Уважліва яе прачытай. Там надрукавана пра аднаго вучонага. Ён абараняў тваё і маё жыццё. Яго параніла, і ён застаўся сляпым. Ты ўсё аб ім прачытаеш і зразумееш мой учынак...»
Не адрываючыся, Юрась пісаў і пісаў, а калі скончыў і перачытаў, з палёгкай уздыхнуў.
...Перадумваючы ўсе падзеі апошніх дзён, Юрась у выхадны дзень самотна блукаў па бязлюдных вуліцах гарадка. Раптам пачуўся голас Генькі:
— Дружа, здарова! Ледзь дагнаў цябе! Даруй мне! Сёння нядзеля. Шкляначку трахнуў! Шчыра кажу: праз цябе. Дай цябе абдыму! Мой бр-рат! Ты аддаеш вока вучонаму герою... А я... я яму... сэрца сваё аддам. «На, зрабі ласку, вазьмі, калі трэба!.. Ты заслужыў...» Юрка, ты не верыш?!. Вось я ў морду Грышку чуць не даў... Ён сказаў, што ты ў славу лезеш. А я кажу: «Ён і ёсць наша слава! А ты, Грыш-ш, чарвяк». Я так і сказаў.
— Ну, навошта ты п’еш? — уставіў Юрась.
— Што?.. Ты мною пагарджаеш?.. Я... можа, сам сабою пагарджаю!.. А мяне бацька навучыў піць. «Пі, сынок, усё роўна памром!..» Але бацю майго не чапай! Ён рабочы чалавек! А я, Генька, хто? Не ведаеш... А можа, у мяне крыўда на сэрцы? Разумееш, крыўда! — дзяліўся ён сваімі пачуццямі.— Я не горшы за другіх!.. Ну, даруй!.. Апошні раз п’ю!.. Не верыш?..
— Пойдзем да цябе, Генька, пагутарым. У цябе яшчэ ніколі я не быў.
— Мяне Соня не прызнае! — нечакана прамовіў Генька.
Каця пастукала ў дзверы. Ніхто не адазваўся. Над дзвярыма намацала ключ, адамкнула пакой і ўвайшла. Ні разу яна так не рабіла.
— Застануся, пакуль не прыйдзе!
Дзяўчына агледзела пакойчык, які зрабіўся для яе такім дарагім. Абы-як засланы ложак. На сцяне рэпрадуктар і каляндар. Паліто на цвіку ля дзвярэй. Той самы стол з кнігамі і старэнькая непафарбаваная табурэтка. Іх пазнаёмілі кнігі, бібліятэка. Хутка будзе год. А ўчора прыйшлі ў бібліятэку двое з яго майстэрні і ў размове між сабой назвалі Юрася чалавекам будучага.
Каця ледзь стрымала слёзы. Юрась больш яе не кахае. Ён жа ні ў чым ёй не прызнаўся, не параіўся...
Расплакалася Каця толькі дома. А маці яе суцяшала.
— Хлусяць!.. На тое языкі.
— Ён можа... ён такі! — паўтарала дзяўчына.
Маці ўгаварыла дачку праведаць хлопца і аб усім даведацца самой.
Дзе ж ён? Каця трывожылася: а што, калі б яна яго не стрэла? Або — ён ніколі не вернецца да яе. Яна падышла да акна і штурхнула раму. Акно расчынілася.
— Хто тут гаспадарыць? — пачуўся голас знадворку.— А, вось яна, свавольніца!..
«Ён!.. Шуткуе!.. Кахае! —зразумела Каця.— Мамачка, твая праўда! Не стане ён, такі вясёлы, нявечыцца».
— Калі перад табой замест дзвярэй адчыняюць акно, прыйдзецца лезці.
Хлопец залез на падаконнік, скочыў на падлогу і прытуліў да сябе Кацю.
— Ой, Юрачка, нас бачаць!
Юрась прычыніў акно. Дзяўчына села на табурэтку.
— Юрачка, паслухай, што кажуць.— Яна расказала пра чутае.— Гэта праўда?
— Праўда.
— Ты мяне разлюбіў... Нічога не сказаў...
— Не змог сказаць! Павінен быў, хацеў і не змог.
— Я не хачу няшчасця.
— Што ж зробіш! — ён іранічна ўсміхнуўся.— Так намысліў...
— Я ўяўляла сабе, што любіш жыццё, яго хараство, а ты... нявечыш сябе. Хіба ён адзін такі герой?..
— А калі б гэта быў твой бацька?
— Бацька? — Каця задумалася.— Я ўгаварыла б яго адмовіцца...
— А калі б з табой так здарылася? — сурова спытаў Юрась і спалохаўся.
Каця ніжэй апусціла галаву.
— Я тады загубіла б сябе...
Нечаканасць Юрасёвых пытанняў бянтэжыла дзяўчыну. Яна ішла сюды, маючы безліч доказаў свае праўды, не сумнявалася, што ён згодзіцца з ёю, а ён...
— Дзеля чаго ты выпрабоўваеш мяне? Кожная дзяўчына, калі хоць кропельку будзе кахаць цябе, скажа тое, што і я! — працягвала Каця.
— Ты хочаш сказаць, што без вока, рукі ці нагі не пакахала б мяне? — Юрасю прыйшлі на памяць жарты ў майстэрні.— Я не франтавік, каб так пытацца!.. Дорага сапраўднае каханне!
— Не маё?
— Не такое тваё!..
— Вось і дагаварыліся.— Каця выцерла слёзы, рашуча ўстала і пайшла да дзвярэй.
Юрась не затрымаў яе.
Маці з парога сустрэла Кацю пытаннем:
— Няўжо праўда?
Дачка махнула рукой і села за стол да маці. «Нічым ты мне, мама, не паможаш».
Маці зразумела, але не стрымалася:
— І ты не ўгаварыла!.. Як жа так?
— Самае страшнае,— памаўчаўшы, адказала Каця,— што яго праўда. Але, мама, не пярэч! Хай уся мая істота пратэстуе супраць яго ўчынку, праўда на яго баку...
— Мілыя дзеці! — уздыхнула маці.— Наглядзеліся фільмаў, начыталіся кніг і на ўсе подзвігі, на ўсе ахвяры гатовы.
— Хопіць марыць аб подзвігах. Іх пара здзяйсняць, мама.
— Учынкі, дачушка, павінны быць апраўданы. Калі юнак кідаецца ў палаючы дом ратаваць дзіця, гэта зразумела, а калі па білет, які можна аднавіць, і, апалены гіне,— такое нікому не патрэбна.— Маці здавалася, што яна ў класе і дзецям тлумачыць такое, ад чаго залежыць іх лёс.— Вось так і з Юрасём. Чалавек страціў зрок, жыве, знайшоў сваё шчасце. Навошта яго непакоіць?
Каця зноў адчула сябе дзяўчынкай, якой дазволена задаць любое пытанне.
— Мама, а калі б наш бацька?..
— Любая ты мая! Ды ён бы і не памысліў, і не згадзіўся б!
— А калі б са мной?.. Памятаеш, у фільме. Маці аддала вока сыну. Юрась...
— З табой?.. Ты што?
— Ну, а калі б...
— Дурненькая мая! Такія пытанні задаваць! Хіба на іх адкажаш?
— Ну, а калі б...
— Ай, якая ты... Ты для маці самае дарагое...
— Дык чаму да ўсіх добрых людзей не мець такіх пачуццяў?
— Занадта многа няшчасцяў на свеце, каб на іх адгукацца і так сябе ахвяроўваць. Не па гэтым шляху трэба ісці... Хіба цябе хопіць? Нікога не хопіць,— маці пяшчотна ўсміхнулася і цяжка ўздыхнула.— Лепш адкажы: вы пасварыліся?
— Не ведаю,— Каця ўсміхнулася.— Я такога глупства нагаварыла!..
— Чаго засумавалі? Жаніх без вока? — спытаў бацька, які вярнуўся з працы. Ад яго пахла свежасцю сасновых стружак і пілавіння, якімі ён быў абсыпаны.— Чым кепска? Квапіцца ніхто не будзе. Спаць будзеш спакойна,— жартаваў ён.— Бачыў я, дачушка, твайго хлопца. І што прыпомнілася — Вісла. Сорак чацвёрты год. Адзін такі хлопец, выліты Юрка, як штурхне мяне ў траншэю і сам кулём услед. А тут — гах! Каб не ён... Пайшлі, Каця! На рукі вады пальеш.
...«Сяброўка жыцця! А я спадзяваўся. Што рабіць? Горка і сорамна... Хутчэй бы адказ. Здаецца, я пасталеў на сто гадоў»,— думаў Юрась, лежачы на пасцелі ў сваім пакойчыку.
Быў вечар, ісці ў сталоўку не хацелася. Не змог чытаць. Адно жаданне — пабачыць яе і пачуць голас. Трэці дзень Юрась адзін...
— Дазвольце? — на парозе пакойчыка стаяла Соня.— Не чакаў?
«Не пастукала!..» — здзівіўся Юрась.
— Не чакаў.
— А я ўзрадавалася: дзверы для мяне адчынены.
«Прыбралася, нібы на пагулянку. І прыгожая...» — мільганула ў хлопца.
— Сядай на табурэтку, толькі асцярожна,— прапанаваў ён дзяўчыне.— Сукенку не пакамеч.
— Ты ўсіх так папярэджваеш? — рассмяялася Соня.— Ты адзін? — сядаючы, спытала яна.— А я ад Каці.
— Што з таго?
— Табе прывітанне.
— Навошта хлусіць?
— Ты яе пакрыўдзіў? Яна плача.
— Паплача і перастане... А табе што?
— Мне? — дзяўчына перасмыкнула плячыма.— Шкада Каці.
— Кінь, Соня! — Юрась прыўстаў і сеў на ложку.— Я ведаю, чаго прыйшла.
Твар дзяўчыны паблажэў.
— Чаго? — ціха спыталася.
— Сама ведаеш...— ён памаўчаў.— Дзякую, што наведала. Шчыра дзякую. Цябе праводзіць? Мне да сталоўкі.
Соня не паварушылася.
— Калі ў Кіеў на аперацыю паедзеш? — спытала Соня.
— Адразу, як атрымаю адказ.
— Вазьмі мяне з сабою.
— Цябе?! Дзеля чаго?
— Калі б ты страціў зрок, я цябе не пакінула б... Я б табе... свой аддала!
Яна хуценька ўстала і таропка выйшла з пакоя. Юрась дагнаў яе. Ішлі моўчкі.
— У цябе ёсць каго кахаць,— парушыў маўчанне Юрась.— Я быў у Генькі. ён добры. Памажы яму.
— І памагу! — Соня спынілася, схапіла Юрася за руку: — А вось як ты адолееш сваё каханне? Кінеш яе?
Сказала і заспяшалася прэч.
Юрась адначасова атрымаў два лісты: ад маці і з Кіева. Першым разарваў канверт маці.
«Твой бацька загінуў на фронце. Ты рос сіратой. Я плакала па вас абодвух,— чытаў Юрась.— Цяпер мацярынскаму сэрцу зноў слёзы. Не ведаю, што і сказаць. Можа, трохі пачакаць. Наша медыцына (Юрась заўважыў памылку, усміхнуўся) не стаіць на месцы. Яна і без твайго вока абыдзецца. Ну, а калі надумаў...»
— Мамка! — усклікнуў сын і пацалаваў ліст.— Згодна!
Ён падсеў да століка і, асцярожна падсоўваючы аловак, распячатаў канверт з Кіева.
«Дарагі Юрась! Я атрымліваю многа лістоў ад незнаёмых людзей і ўсё больш і больш пераконваюся ў тым, як у нас багата цудоўных людзей, такіх чулых і спагадлівых, як вы, дарагі мой дружа!
Мне горка заставацца сляпым. І ўсё ж такі ўсёй сваёй істотай я адчуваю наша жыццё і вельмі шчаслівы, што магу быць карысны людзям.
Мяне ўсхвалявала, да глыбіні сэрца кранула ваша высакародная прапанова. Але я вымушан катэгарычна адмовіцца ад яе. Будаваць свой дабрабыт на няшчасці другога я не магу, ды гэта і не пасуе да нашага гуманнага грамадства...»
Юрась аблакаціўся на столік, апусціў галаву на далоні і заплюшчыў вочы.
Ён пасядзеў так каля гадзіны, потым устаў і падышоў да адчыненага акна. На сухой верхавінцы таполі па-ранейшаму ўвіхалася неўтаймоўная стракатая мухалоўка. Блакітнае неба перакрэсліла распушаная нітка дымку — след самалёта. Юрась апрануўся і выйшаў на вуліцу, упрыгожаную сонечным захадам. Вось і яе завулак. Пад ценем цёмна-зялёных каштанаў ён убачыў дзяўчыну ў белай сукенцы.
— Каця! — клікнуў Юрась дзяўчыну.
1962