Калі б у гарсавеце ў мяне спыталі, як назваць нашу вуліцу, я, не задумваючыся, адказаў бы:
— Вуліцай Юных мастакоў.
Як толькі промні вясенняга сонца высушаць асфальт, ён пакрываецца малюнкамі. Малюе дзятва з усіх дамоў нашай вуліцы. Працуе настойліва, самааддана, з ранку да позняга вечара. Усё ідзе ў ход: крэйда і вугаль, цэгла, атынкоўка, мяккі пясчанік.
Вось з трэцяга паверха нашага дома, пераскакваючы праз некалькі прыступак, бяжыць з крэйдай у руках бялявы хлопчык.
Яму шэсць гадоў. Завуць яго Дзіма. Ён ускудлачаны, куртачка яго запэцкана крэйдай. Разгублена зірнуўшы на мяне, ён з ходу бярэцца за працу. Ледзь не на ўсю шырыню асфальтавай дарожкі ля свайго дома малюе хвалі, усярэдзіне ачэрчвае невялікі круг. Счырквае яго ўвесь крэйдай, сядае ў гэты круг, размахвае рукамі і гудзе.
— Гэта што ў цябе? — пытаюся.
— Мора! — адказвае Дзіма.— А я па моры плыву на шлюпцы.
Праз некалькі хвілін на шлюпцы з’яўляюцца ветразі, а сама шлюпка ператвараецца ў шхуну. Яе капітан ужо не сядзіць, а стаіць, пільна ўглядаючыся ўдалячынь.
І раптам хвалі перакрэсліваюцца вялізнымі зігзагамі. Дзіма бегае па іх і нема лямантуе. Я зразумеў: здарылася нечаканае — на моры ўзнялася бура. Велізарныя хвалі заліваюць Дзімаву шхуну. Раз-пораз бліскае маланка. «Трах-та-ра-рах!» — грыміць у небе. Шхуна разбіваецца аб скалы, а яе капітана хвалі выкідваюць на бераг.
Кароткі адпачынак. Мастак зноў разглядае свой твор. Па твару Дзімы відаць, што ён задумаў стварыць новы малюнак. Некалькі дадатковых ліній — і хвалі мора становяцца хмарамі, шхуна — касмічным караблём, а сам мастак — касманаўтам.
У гэты час з таго ж, трэцяга, паверха, не дакранаючыся да парэнчаў і балансуючы выцягнутымі ў бакі рукамі, асцярожна сходзіць чысцюлечка Таня.
— Што ты тут намазюкаў? — Яна іранічна глядзіць на Дзіму.— Дай кавалачак крэйды. Ха-ха-ха! На каго ты падобны?! Будзе табе прыпарка...
Перш чым узяцца за працу, Таня прыдзірліва адшуквае месца. Акуратна прысеўшы на кукішкі, малюе на асфальце роўныя кружочкі, абмалёўвае іх пялёсткамі і прырысоўвае па сцябліне з лісточкамі. Рамонкі ёсць! Над імі Таня малюе стракоз, чмялёў, пчол. Яшчэ вышэй — ластавак, а над імі — сонца. Унізе з’яўляецца трава, а ў ёй — яшчаркі, чарапахі і чамусьці адна змяя.
— А ты намалюй тыгра! — раптам гаворыць Дзіма, уважліва сочачы за Танінай працай.
— Тыгры пад рамонкамі не жывуць,— адказвае Таня.— Вось зараз намалюю джунглі.
З суседняга дома выбягае Анжэліка. Маленькая галоўка ў залацістых кудзерках, сама стройненькая, зграбная, нагадвае ўрубелеўскую дзяўчынку на фоне кіліма.
— Калякі-малякі! — радасна вітае яна сваіх сяброў.— Што вы тут робіце? А-а-а!.. А ты прымалюй Дзімку нос, як у Бураціны.
— А я намалюю,— усміхаючыся, гаворыць Дзіма,— як цябе анаконда глытае.
— Пачакайце,— расхінаючы ля плота траву, кажа Анжэліка.— Зараз я пашукаю свае фарбы.
Дзяўчынка знаходзіць кавалкі жоўтага пясчаніку, ідзе туды, дзе на асфальт падае цень ад дома, і вычэрчвае раўнюсенькі квадрат. Потым закрэслівае ўсю плошчу квадрата лініямі, завіткамі і выпростваецца. Адышоўшы на некалькі крокаў, уважліва аглядае сваю працу, нешта перарабляе. Нарэшце, зірнуўшы апошні раз, уздыхае і задаволена ўсміхаецца.
— Калякі-малякі, кілім гатовы! А які мяккі ды пушысты,— кажа яна.— Кладзіся, Дзімка, адпачывай, а я наш дом намалюю.
І зноў, цярпліва выводзячы кожную лінію, Анжэліка малюе дом, усе тры паверхі.
— Гэта балкон,— тлумачыць яна.— А на ім Жорка стаіць.
— Вось я намалюю твайго брата! Хай сам глядзіць, які ён! — кажа смяшлівая Ірачка, худзенькая дзяўчынка з бялявай грыўкай валасоў над вачыма. Яна таксама падбегла да мастакоў і ўзялася за работу.— Жорка! Ідзі паглядзі! Я табе намалявала твар у палоску! А Сёмку я намалюю твар у крапінкі. Вось яму, вось! Будзе ведаць!..
Колькасць мастакоў з кожнай хвілінай расце. Той, хто пакрыўдзіўся на крытыка, кідаецца сціраць шарж на сябе або пад заахвочвальныя воклічы балельшчыкаў малюе партрэт крыўдзіцеля. Узнікае вясёлае спаборніцтва.
Ля кожнага дома на нашай вуліцы — свае мастакі. І любы з іх уяўляе сабе свет па-свойму. Некаторых малюнкаў нельга зразумець, але іх аўтары заўсёды гатовы падрабязна ўсё растлумачыць.
Міма па сваіх неадкладных справах спяшаюцца мамы і таты, дзяды і бабулі. І калі хто-небудзь з прахожых выпадкова наступіць на хвост паласатага тыгра або на хобат слана, дык спагадліва і вінавата ўсміхнецца юнаму мастаку, нібы просячы ў яго прабачэння.
Шкада, жывуць гэтыя непаўторныя шэдэўры не больш аднаго-двух дзён. Толькі мне здаецца, у памяці саміх мастакоў яны пакідаюць след на ўсё жыццё.
1965