Сёння ўвесь дзень горача і парна.
Сонца свеціць млява, стомлена, скрозь нейкую бялявую смугу, быццам скрозь кісяю.
Возера выглядае нібы перламутравае, яно сёння надзіва ціхае і нерухомае, а вада ў ім нібы сонная.
Паветра насычана цёплай вільгаццю.
У такі дзень ісці нікуды не хочацца.
Я ляжу пад сасной, недалёка ад хаты, і прыводжу ў парадак свае ранейшыя запісы.
Раптам каля хаты пачуліся шум і мітусня.
Гучаць звонкія і ўзбуджаныя галасы дзяцей. Аб нечым спрачаюцца дарослыя.
Што там такое?
Я ўстаю і падыходжу да ганка.
Тут сабралася група людзей.
У цэнтры ўвагі вусаты лысы дзядзька. У яго каля ног ляжаць на зямлі трое сакалянят. Белы пух пачаў замяняцца ў іх на крылах і на хвасце пер’ем. Сакаляняты бездапаможна раскрываюць дзюбы, паварочваючы галовы на ўсе бакі.
Я пытаюся, у чым справа.
Мне расказваюць, што лысы вусаты дзядзька, які служыць загадчыкам гаспадаркі ў нейкай установе, і малады чалавек, яго сын, знайшлі за рыбгасам гняздо сокала-пустальгі і прынеслі сюды, каб паказаць знаёмым трох сакалянят.
Цяпер абмяркоўваецца пытанне, што з сакалянятамі рабіць далей.
Сярод людзей, якія абступілі птушанят, узніклі «прынцыповыя» разыходжанні. Калі я падышоў, вырашаўся лёс палонных сакалянят.
— Трэба спачатку разабрацца, хто яны такія, — усхвалявана, але няўпэўнена заступалася за іх дзяўчына, якая працавала ў друкарні.
— А чаго тут высвятляць? Знішчыць — і ўсё! І прытым неадкладна! — катэгарычна заявіў вусаты дзядзька. Ён з самага пачатку ўзяў на сябе ролю «абвінаваўцы».
— Чаму? — спытаў я. — З якой прычыны?
— Як гэта «чаму»? — павярнуўся да мяне вусаты. — Хіба не бачыце, якія ў іх дзюбы ды лапы з кіпцюрамі? Во!.. Гэта ж драпежнікі! Вось вам і прычына, калі вы самі не разумееце.
Малады чалавек падтрымаў бацьку.
— Чаго тут думаць, — сказаў ён. — Утапіць, і ўсё.
— Правільна, — аўтарытэтна пацвердзіў яшчэ нехта. — Кінуць у возера, каб не было памылкі!
Пакуль вусаты дзядзька выносіў прысуд сакалянятам, малады чалавек пайшоў у хату і неўзабаве вярнуўся з маленькім чамаданчыкам у руках. Ён хуценька адчыніў чамаданчык, каб пакласці туды сакалянят і аднесці іх на возера. Яму хацелася самому выканаць бязлітасны прысуд.
- Ну, — сказаў ён, адсоўваючы бліжэйшых гледачоў, — паглядзелі — і досыць.
Прыйшлося мне выступіць у абарону бедных птушанят, якім пагражала хуткая і немінучая пагібель. Я расказаў прысутным пра тую вялікую карысць, якую прыносіць сокал-пустальга, і ўгаварыў не чапаць сакалянят, пакінуць іх у спакоі.
Большасць прысутных мяне падтрымала. Людзі паступова разышліся, дзеці пабеглі гуляць.
Толькі вусаты дзядзька і яго сынок засталіся вельмі нездаволены. Абодва шкадавалі, што ім не далі ўтапіць птушанят.
На жаль, такія дзядзькі, і вусатыя, і без вусоў, сустракаюцца даволі часта. Сярод многіх людзей яшчэ можна пачуць няправільную думку, быццам усе драпежныя птушкі — шкодныя, і таму нібыта іх трэба знішчаць без разбору.
Гэта — вялікая памылка, бо ў сапраўднасці амаль усе драпежныя птушкі — карысныя.
Перш за ўсё гэта неабходна сказаць пра канюка і пустальгу, якія кормяцца галоўным чынам мышамі і шкоднымі насякомымі. Там, дзе шмат канюкоў і пустальгоў, значна павышаецца ўраджай збожжавых культур.
Шкоднымі з драпежных птушак можна лічыць з упэўненасцю толькі ястраба-перапёлачніка і цецярушніка, сокала-сапсана ды балотнага луня, бо яны знішчаюць розных каштоўных і карысных птушак. Але нават і так званыя шкодныя драпежнікі маюць пэўнае значэнне ў агульным ланцугу заканамернасцей прыроды.
Я падрабязна растлумачыў гэта вусатаму дзядзьку, але ён усё роўна нешта бурчаў наконт нікому не патрэбнай жаласлівасці, а малады чалавек пазіраў на мяне скоса і хмурыўся. Тады я перастаў звяртаць на іх увагу.
Гэта было пад вечар, і сакаляняты засталіся ў нас начаваць. Яны з прагнасцю паелі парэзанае на кавалкі мяса, што прынеслі ім са сталовай. Хлапчукі далі ім дробных рыбак, злоўленых у возеры. Сакаляняты з’елі і рыбак, з’елі нават некалькі кавалкаў сыру. Корм яны бралі з зямлі, прагна выхоплівалі адно ў аднаго.
На другі дзень раніцою сакалянят занеслі на тое месца, адкуль яны былі ўзяты, і паклалі ў гняздо, над якім усё яшчэ з трывожным крыкам ляталі іх бацькі.
1957 - 1958