Праз ваўнянае неба позняй восені працэджваецца сонца. Праменні спачатку цягнуцца ўніз вузкімі румянымі істужкамі. Потым вызваленае сонца выходзіць з-за хмар вымытае, яснае, кідаецца на абшар, аблівае яго мядовым колерам.
Яно падае на рунь аграмадным агнёвым сокалам з распластанымі крыллямі. На кволых траўках густой зялёнай руні мігацяцца слёзы нядаўняга дажджу.
Куды ні кінеш вокам — усюды рунь. Яна асенняй рарасцю ахапляе вялікі абшар зямлі. Цягнецца шоўкавым дываном ушыркі і ўздоўж па грудзях маткі-глебы. Рунь даплыла да бярэзніку, перакінулася праз тры невысокія ўзгоркі. Вось зараз пераскочыць праз рэчку, як дзівосны зялёны вандроўнік, і ахопіць усё поле вакольных шэрых вёсак...
Каля самага бярэзніку стаіць селянін.
Ён выглядае шэрай кропкай на фоне неахопнага поля жытняй руні.
Утаропіў вочы ў асенняе свята зямлі.
Любуецца.
Ужо тры гады, як ён у калгасе «Кастрычнік». Ужо тры гады, як яго вузкія палоскі ўтапіліся ў вялізным калгасным полі.
Вельмі часта ў дні адпачынку калгаснікі ходзяць грамадою аглядаць рунь. Але гэты селянін любіць часамі адзін пастаяць тут і думае свае затоеныя думы.
Старая прывычка.
Калісьці ён так аглядаў увосень свае вузенькія палоскі. Не раз акрапляў іх «святою вадзічкаю», якую купляў у пана, «на добры ўраджай».
Цяпер не можа пазнаць, дзе былі яго межы. Трактар як прагуляўся па гэтым полі, дык сарваў усе межы, згладзіў іх на векі вечныя.
Селянін глядзіць на ўзгорак.
...А вось тут я многія гады гнуў карак над сахой... Балела спіна. Конік заўсёды быў худы, недакормлены...
...Мае палоскі...
Селянін націскае на слова «мае».
...Ад бацькі, ад дзеда, ад прадзеда гэтае «мае».
...Слова «мае» пералівалася ў балючыя мазалі, у кроў, цягнулася ручайком аж у сівыя незапамятныя часы.
...Слова «мае» зрабілася як бы яго галоўная мэтай існавання, чулася ў кожным стукаце яго сэрца...
І селянін выклікае з захаваных успамінаў жывыя абразкі. Яны вельмі блізкі паводле ліку гадоў і аддаленыя на стагоддзі Кастрычнікам.
...Тады слова «мае» было вечным гнётам. Раз пайшоў на «свае» палоскі руні, ажно суседскія свінні і авечкі топчуць яго крывавую працу. Ён каменем забіў парсюка, а яму за гэта ў бойцы сусед два пальцы на правай руцэ выкруціў.
У другі раз, калі ёп задаўжыўся ў багатага Марціна, дык той абсеяў яго палоскі, а ён без хлеба застаўся на ўвесь год.
А колькі гадоў з панам Явароўскім судзіўся за гэтыя палоскі. На шчасце надышла рэвалюцыя, а то пан напэўна выйграў бы суд.
Патрохі за апошнія гады, калі ён ўвайшоў у калгас, слова «маё» перайшло ў повае слова — «наша».
Скончаны сваркі, суды, трывогі, лішнія клопаты.
Спачатку слова «наша» ішло неяк паміма яго думак, адскоквала ад сялянскага сэрца, як гарох ад сцяны — нешта нязвычнае, новае...
— Ды «як жа гэта — наша».
Але як у грамадзе лягчэй зажылося, калі яго сям’я забылася пра вечную галадоўку, калі скончыліся сваркі,— слова «наша» стала родным і замілаваным.
Селянін сам не заўважыў, як «маё» перарабілася на «наша».
«...Як гэта я жыў раней? — пытае ён у самога сябе.— Неяк нудна было...»
Раней, калі цяперашнія калгаснікі жылі ў вёсцы, дык ваўкамі глядзелі адзін па аднаго. Кожны чужой бядзе радаваўся. А цяпер — адна вялікая сям’я. Для ўсіх — адно аграмаднае поле зялёнай руні. Цяпер тое, што баліць аднаму, трывожыць усіх, а што радуе грамаду — цешыць і аднаго.
Селянін пазірае на вялізны абшар руні.
— Схадзі, Лаўрук, паглядзі нашу рунь! — загадалі яму таварышы.
«...Наша рунь»,— радуецца селянін.
«...Фабрыка хлеба»,— думае ён.
Часта чуе гэтае новае, ніколі раней нечуванае слова.
...Фабрыка хлеба...
Слова «фабрыка» яму даўно вядома. Калісьці Юрка, хлапец з суседняй вёскі, працаваў на фабрыцы ў Маскве. Аднаго разу лістоўкі прывёз на вёску, за што яго ўраднік арыштаваў. Юрку на доўгі час закапалі ў турму.
Цяпер фабрыкі карыстаюцца вялікай пашанай. І нездарма называюць калгас «Кастрычнік» фабрыкай хлеба...
Часта сюды на новую фабрыку з гораду прыязджаюць паглядзець. З вакольных вёсак людзі прыходзяць.
Рунь пераліваецца пад сонцам у розныя колеры.